Morgunblaðið - 01.05.1980, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. MAÍ1980
23
V erðbólguhorfur 1980:
53—55% meðaltals-
verðbólga milli ára
— sagði Lárus Jónsson (S)
— Sennilega 40% en ekki yfir
45% segir forsætisráðherra
Hæstvirtur forsætisráðherra viðhafði ummæli í sjón-
varpsþætti um verðbólguhorfur 1980, sem ég tel mjög
villandi og fjarri því að vera rétt, sagði Lárus Jónsson
(S) í umræðu utan dagskrár í efri deild Alþingis í gær.
Forsætisráðherra taldi verðbólguvöxt frá ársbyrjun til
ársloka 1980 líklega 40% og ekki hærri en 45%.
í upplýsingum, sem fjárveitinga-
nefnd Alþingis fékk frá Þjóð-
hagsstofnun, kemur fram, að verð-
lagshorfur eru síður en svo góðar á
árinu. Dæmið lítur þannig út í
samanburði við „niðurtalningu"
ríkisstjórnarinnar":
• — 1. maí átti „niðurtalning"
að hafa mörkin 8% — en niður-
staðan varð 13.2%.
• — 1. ágúst eiga „niðurtaln-
ingarmörkin" að vera 7% — en
vísitöluhækkanir verða 9%.
• — 1. nóvember eiga „niðurtaln-
ingarmörk" að verða 5% en vísi-
töluhækkun framfærslukostnaðar
verður þá ekki undir 10%, eins og
segir í bréfi Þjóðhagsstofnunar.
Þetta sýnir að marklaust er að
ætla sér með stjórnvaldsákvörðun-
um að „telja niður" verðbólgu — en
láta jafnframt vaða á súðum í
ríkisfjármálum, peningamálum,
erlendum lántökum o.fl., eins og
hæstvirt ríkisstjórn gerir. Áætlan-
ir Þjóðhagsstofnunar og Hagstofu
hafa samkvæmt reynslu alltaf ver-
ið varlega unnar — og, því miður,
oftar en hitt reynst of bjartsýnar.
Framangreindar upplýsingar
þýða í raun að reiknað er með 48%
verðbólgu frá 1. nóvember i fyrra
til jafnlengdar í ár, sem aftur
þýðir að framfærslukostnaður
hækkar að meðaltali á árinu um
53—55% fram yfir meðaltals-
hækkanir á árinu 1979.
Ég vil vekja athygli á því, sagði
Lárus, að þessi áætlun er miðuð við
verulegan niðurskurð gjaldskrár-
hækkana fyrir Hitaveitu Reykja-
vikur, Strætisvagna Reykjavíkur
og Rafveitu Reykjavíkur nú fyrir 1.
mai, og eftir því sem ég bezt veit
gjaldskrárhækkanir annarra opin-
berra fyrirtækja, miðað við „niður-
talningu" síðar á árinu, sem ekki
stenzt. Einnig er þessi áætlun
byggð á óbreyttu grunnkaupi hjá
öllum launþegum á árinu 1980.
Menn geta á þessum fosendum séð,
hvort hér er um van- og ofáætlun
að ræða um verðbólguvöxt á árinu.
Hvernig skýrir forsætisráðherra
að verðbólguhorfur séu um 40% og
ekki hærri en 45% — eins og hann
staðhæfir — í ljósi upplýsinga, sem
ég hefi hér tíundað? Og hvern veg
rökstyður hann að 53—55% meðal-
hækkun vísitölu framfærslukostn-
aðar milli ára, byggð á framan-
greindum forsendum, sé ekki rétt-
ur útreikningur.
Þá benti Lárus á að samkvæmt
upplýsingum Seðlabanka verði
greiðslubyrði erlendra lána 16—
Í7% af útflutningstekjum í ár, og
með 90 milljarða króna viðbótar
lántökum á árinu 18.2% á næsta
ári. Hvernig kemur þetta heim og
saman við ákvæði stjórnarsátt-
Gunnar Thoroddsen
mála um að greiðslubyrði erlendra
lána fari ekki yfir 15% af útflutn-
ingstekjum? Og hvað gerizt, ef afli
bregst eða verðfall verður, sam-
hliða svo botnlausri erlendri
skuldasöfnun?
Vöxtur verðbólgu
40 til 45%
Gunnar Thoroddsen, forsætis-
ráðherra, sagði áætlun Þjóð-
hagsstofnunar gerða á þeirri for-
sendu að aðrar kostnaðarbreyt-
ingar hafi áhrif á verðlag á líkan
hátt og verið hefði. Þá gætu
hækkanir orðið sem hér segir: Frá
1. febrúar 9,1%, í maímánuði 13%
og síðan í ágúst 9% og loks í
nóvember 10%. Þegar þessar fjórar
tölur er reiknaðar saman yrði
hækkunin á 12 mánaða skeiði þ.e.
frá nóvember 1979 til jafnlengdar í
ár 47.8%. Ef hinsvegar er reiknað
með hækkun frá ársbyrjun 1980 til
ársloka verður hækkunin 45%.
Þessvegna staðhæfði ég í sjónvarpi
að fréttafrásögn um 55% óðaverð-
bólgu væru rangar. Ekki er aðeins
rangri tölu og rangri spá slegið
fram, heldur og Þjóðhagsstofnun
borin fyrir.
Lárus Jónsson
Kjartan Jóhannsson
„Þetta liggur ljóst fyrir,“ sagði
forsætisráðherra, „þessar tölur eru
réttar miðað við þessar áætlanir
Þjóðhagsstofnunar, sem sagt töl-
urnar 9.1, 13, 9 og 10, þá er
samtalan þessi yfir það 12 mánaða
tímabil, 47,8% frá nóvember til
nóvember. En miðað við árið frá
byrjun til enda þá er samtalan 45%
hækkun verðbólgunnar." Nú er
hinsvegar augljóst, að það er „ætl-
un ríkisstjórnar og stefna- að
breyta hér til. Ekki verða leyfðar
hækkanir hjá opinberum stofnun-
um í sama mæli og áður. Þannig að
á næsta 3ja mánaða tímabili verði
viðmiðunin 7% og þar næsta 5%.
Miðað við að takist að framfylgja
þessu stefnumarki, þá gerir Þjóð-
hagsstofnun ráð fyrir að verðbólg-
an verði frá byrjun til loka árs
40%. Á þessum útreikningum vóru
orð mín í sjónvarpi byggð.“
Varðandi erlendar lántökur
sagði forsætisráðherra að stjórnar-
sáttmálinn kvæði ekki aðeins á um
15% greiðslubyrði erlendra skulda
af útflutningstekjum. Fyrirvari
væri á um arðbærar, gjaldeyris-
sparandi framkvæmdir. Þá hefðu
vextir erlendis hækkað, sem þýddi
það að farið yrði yfir 15% markið
þó engin ný lán bættust við.
„Þessvegna er það ekki sæmilegur
málflutningur að nefna hér aðeins
15% markið en sleppa hinu atriði
stjórnarsáttmálans". Auk þess er
vaxandi efasemdir um, hvort miða
á erlendar skuldir við útflutnings-
tekjur. Fleiri og fleiri hallast nú að
viðmiðun við þjóðarframleiðslu.
Meðaltalsverðbólga
Hvers vegna var 15% markið,
varðandi kostnað erlendra skulda,
sett í stjórnarsáttmálann í des-
embermánuði sl.? spurði Lárus
Jónsson (S) Hefur forsætisráð-
herra engar áhyggjur af því að
þessi skuldabyrði erlendis fari í
18,2% útflutningstekna 1981 eða
yfir hættumarkið? Hvern veg verð-
ur við brugðist ef aflabrestur
verður eða verðfall á útflutnings-
vöru? Er ekki verið að stefna
fjárhagslegu sjálfstæði okkar í
tvísýnu, gera okkur of háða erlend-
um fjármagnseigendum? Hvers-
vegna stefnir ríkisstjórnin langt
yfir þau skuldamörk er hún setti
sjálfri sér í eigin stjórnarsáttmála
fyrir fáum mánuðum?
Ég var satt að segja undrandi á
viðbrögðum jafn reynds
stjórnmálamanns og forsætisráð-
herra við framsettum staðreyndum
mínum um verðlagshorfur 1980,
byggðum á upplýsingum Þjóð-
hagsstofnunar til fjárveitinga-
nefndar Alþingis. Forsætisráð-
herra á að vita betur, hvern veg
unnið er úr þeim tölum, sem hann
vitnaði til. Það á ekki að leggja
þessar tölur saman, heldur setja
viðmiðunarmark á 100 í upphafi
tíma, sem reikningstímabilið tekur
til, til að fá hlutfallshækkun út
með venjulegum útreikningi. Þann-
ig færst út 53—55% meðaltalsverð-
bólga milli ára. í gildandi fjárlög-
um sjálfs forsætisráðherra er
reiknað með 47,5% meðaltalsverð-
breytingum milli ára. Þessi tala er
nú komin upp í 53—55%. Útlistun
ráðherrans hlýtur að byggjast á
vankunnáttu hans á þessu sviði.
Víxlhækkanir verðlags og kaup-
gjalds eru í fullum gangi, ekkert
marktækt er gert til að hefta
þennan skrúfugang, ekkert aðhald
er í ríkisfjármálum, erlendis
skuldasöfnun — og nú stefnir í
stóran viðskiptahalla út á við, svo
eyðslulán hljóta að bætast ofan á
framkvæmdalán. Að lokum vil ég
aðeins segja, sagði Lárus, að
reynslan er ólygnust, og ég er
reiðubúinn að láta hana skera úr
um ágreining minn og forsætisráð-
herra. Hitt er alvarlegra þegar
forsætisráðherra slær fram viðlíka
blekkingum í eyru alþjóðar í
sterkasta fjölmiðlinum, sjónvarp-
inu. Og ég óska forsætisráðherra
til hamingju með þau verðlagshöft,
sem hann nú boðar sem lausn á
efnahagsvandanum.
Gagnrýnin á stjórn
Alþýðuflokksins
Kjartan Jóhannsson (A) sagði
margfeldisleiðina marktækari við
mat á verðbólguhorfum en sam-
lagninguna. Nú töluðu talsmenn
ríkisstjórnar um geymdan vanda,
sem þeir hafi érft frá ríkisstjórn
Alþýðuflokksins. Allar verðhækk-
unarbeiðnir hefðu verið afgreiddar
af þeirri stjórn. Hinsvegar hafi
hún beitt „niðurtalningu" þann
veg, að skera hækkunarbeiðnir
niður. Hafi slíkt verið að „geyma
vanda" þá væri slíkt svo enn, ef
ríkisstjórnin framkvæmdi það sem
hún boðaði um „niðurtalningu".
Það væri hinsvegar ekki stórmann-
legt að skamma Alþýðuflokkinn
fyrir að framkvæma það, sem
ríkisstjórnin boði nú en fram-
kvæmi ekki — til að verja sitt eigið
aðgerðaleysi og sínar eigin ófarir.
Bæði forsætisráðherra og Lárus
Jónsson (S) töluðu á ný og héldu
fast við fyrri tölfræði um
verðbólguhorfur annó 1980.
Leiðrétting
í FRÁSÖGN þingsíðu í gær af
umræðum á Alþingi um úthlutun
starfslauna rithöfunda, frásögn af
ræðu Sigurlaugar Bjarnadóttur,
er á einum stað talað um stjórn
Rithöfundasambands þar sem á að
standa stjórn launasjóðsins. Þetta
leiðréttist hér með.
GARÐYRKJUAHOLD
SKÓFLUR ALLSKONAR
RISTUSPAÐAR
KANTSKERAR
GARÐHRÍFUR
GREINAKLIPPUR
GREINASAGIR
mjög handhægar,
GIRÐINGA-
STREKKJARAR
GRASAKLIPPUR
GIRÐINGAVÍR, GALV.
GARDKÖNNUR
Járnkarlar
Jarðhakar
Sleggjur
SLONGUKLEMMUR
nota hinir vandlátu.
Stærðir frá %“■—12“.
Einnig ryðfríar
GARDSLÖNGUR
VATNSÚÐARAR
SLÖNGUKRANAR
SLÖNGUTENGI
VÆNGJADÆLUR
FERNISOLÍA
Karbólín
Viöarolíur
Tjörur
HRÁTJARA
Islenskir
FÁNAR
Allar stærðir
Fánastangakúlur
Fánalínur
Fánalínufestingar
Notlín
HREINSILÖGUR
FYRIR FISKINET
— GÖMULNET
VEIDA SEM NÝ —
•
Togvír Dragnótavír
HANDFÆRAVINDUR
HANDFÆRAÖNGLAR
NÆLONLÍNUR
HANDFÆRASÖKKUR
PIKLAR M. ÚRVAL
SIGURNAGLAR
HÁKARLAÖNGAR
KOLANET
SILUNGANET
Opið laugardaga 9—12.

Ananaustum
Simi 28855