Morgunblaðið - 08.05.1980, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 1980
Þór Játvarður Jakobsson:
Orðsending til skokkara
og heilsugóðra letingja
Fjölbrautaskólinn á Suðurnesj-
um greiðir akstur nemenda milli
Keflavíkur, Grindavíkur og ann-
arra þorpa á Suðurnesjum svo og
húsaleigu, en hinir skólarnir losna
við þær. Þegar þessar 23 milljónir
hafa verið dregnar frá heildar-
rekstrarkostnaði skólans reynist
sambærilegt „framlag opinberra
aðila til (hvers) nemanda" í Fjöl-
brautaskólanum á Suðurnesjum
611 þús. Skólaakstur þeirra Suð-
urnesjamanna kostaði tæpar 13
milljónir sl. ár en töflugerð Breið-
hyltinga réttar 12 milljónir.
Guðmundur Sveinsson ræðir um
þrjá þætti sem eigi sér stað í
menntasetrum. Orðrétt segir
hann: „Kennsluþáttinn þekkja all-
ir, stjórnunarþátturinn er að
verða flestum Ijós, en því miður
skortir enn mikið á að skipulags-
þátturinn hafi hlotið þá athygli
sem honum ber. Líklega verður
hann þó í framtíðinni mikilvæg-
astur þáttanna þriggja."
íslendingar hafa verið að bar-
dússa við skóla í þúsund ár, en það
er fyrst eftir holdtekju Guðmund-
ar Sveinssonar að hann einan
tekur að óra fyrir hvað hangi á
spýtunni. Engin furða er þótt
hann beri litla virðingu fyrir
skólamönnum liðinna tíða, þeir
hafa haldið að kennsluþáttur í
skólastarfi mætti aldrei þoka í
skugga fyrir öðrum þáttum.
Hér mætti koma amen eftir
efninu. Aðeins þetta: Aldrei hef ég
viðhaft orðið skríll um börn og
unglinga í Breiðholti þótt Guð-
mundur Sveinsson leggi mér það í
munn, enda ómakleg kveðja til
hinna fjögur þúsund ungmenna á
aldrinum 7—16 ára sem þar eiga
heimili og hafa við meiri aðlögun-
arvanda að glíma en þekkist
annars staðar á íslandi.
Enginn veit hvað átt hefur fyrr
en misst hefur segir máltækið og á
þetta því miður við um heilsuna.
Fátt er í rauninni vanþakkað
meira en góð heilsa og á hinn
bóginn metið frekar til fjár, ef tök
virðast vera á því að endurheimta
skerta heilsu.
Ekki er mönnum allt í sjálfsvald
sett i þessum efnum og er vissu-
lega gott að eiga læknana að,
hollráð þeirra og leikni við lækn-
ingarnar. Miklu er til kostað í
baráttu þjóðfélagsins gegn veik-
indum, sjúkrahús reist og mann-
margur hjúkrunarher gerður út til
höfuðs krankleika og kvörtunum
þegnanna. í fjárlögum 1980 mun
t.d. vera gert ráð fyrir um það bil
24 milljarða króna útgjöldum til
heilbrigðismála.
Dýrt er því Drottins orðið og er
von, að stjórnmálamenn í ýmsum
löndum séu farnir að líta hýru
auga tillögur áhugamanna um
stórum víðtækari heilsurækt, úti-
vist og íþróttir meðal almennings.
Kannski verða inniveru- og kyrr-
setumenn einhvern tímann skyld-
aðir til að taka þátt í íþróttum sér
til heilsubótar og draga þannig úr
líkum á því, að þeir verði spítala-
matur fyrir aldur fram og skatt-
þegnum óþörf byrði. Annað ráð
væri að skattleggja fólk í öfugu
hlutfalli við framtak í líkamsrækt.
En hvað sem líður skipulagi i
fjarlægri framtíð var línum þess-
um ætlað að skora á fólk á öllum
aldri að taka á sig rögg og hafa sig
út í skokkið með Alafosshlaup
Frjálsíþróttasambandsins í huga.
Flestum kapphlaupurum ætti að
vera orðið kunnugt um Alafoss-
hlaupið milli Álafoss og Reykja-
víkur, en hlaupið er jafnframt
ætlað öllum- þorra manna og engu
síður þeim, sem lesa ekki íþrótta-
fréttir.
Met og keppni koma ekki mál-
inu við. Eina skilyrðið er að þykja
vænt um sjálfan sig: rækja betur
milljónasamfélag frumanna í
líkamanum, sem keppast við nótt
og nýtan dag þér til dýrðar,
lesandi góður, hvort sem þú kannt
að meta það eða ekki. Þær eiga
allt gott skilið, greyin og ekki
síður þær, sem búa í myrkrinu
neðar húðar. Líkamsrækt í hófi
ætti ekki að tefja þig frá því að
kvarta og kveina, hafa áhyggjur
og annað slíkt fyrir stafni, sem
menn dunda við í lífinu þar til þeir
fyrr en varir horfa stjörfum undr-
unaraugum upp undir þá grænu.
Margs kyns rök mætti nefna
fyrir hollustu skokksins og gætu
hlauparar á öllum stigum valið úr
safninu fílósófíu sér að skapi, ef
þurfa þykir. Mun ég hvorki fara út
í þá sálma hér né skeggræða á
hvern hátt menn skyldu æfa,
þegar þeir láta til skarar skríða og
hefja reglubundin hlaup. Fyrir
mestu er að reisa sér ekki hurðar-
ás um öxl, fara stutt og sjaldan í
viku hverri, en fara þó — frekar
en byrja með bægslagangi, sem
sjaldan endist. Góðra ráða gætu
menn leitað hjá þeim, sem reynsl-
una hafa.
Álafosshlaup
Á lokadegi Íþróttahátíðar
Í.S.Í. nk. sumar sunnudaginn 29.
júní 1980, fer fram almennings-
hlaup frá Álafossi í Mosfells-
sveit til Laugardalsvallar í
Reykjavík. Vegalengdin er um
það bil 14 kílómetrar. Lagt
verður af stað frá Álafsossi
stundvíslega kl. 19.45 (7.45 e.h.).
Álafosshlaup verður í senn
kapphlaup íþróttamanna og
heilsubótarskokk trimmara á
öllum aldri. Allir sem koma í
mark fá vottorð um unnið afrek
og ennfremur verða 1., 2. og 3.
verðlaun (karla og kvenna) veitt
í hverjum aldursflokki sam-
kvæmt eftirfarandi skiftingu:
yngri en 16 ára, 16—19, 20—29,
30—39, 40—49, 50 ára og eldri.
Sigurvegari hlaupsins hlýtur
veglegan farandbikar sem gefinn
er af Álafossi hf. og er ætlunin,
að keppt verði um hann árlega.
Skorað er á alla, sem vettlingi
geta valdið, að slást í hópinn og
byrja að æfa undir Álafoss-
hlaupið. Tilkynnið þátttöku með
nafni, heimilisfangi og aldri.
Póstfang: Álafosshlaup, FRÍ,
íþróttamiðstöðin, Laugardal,
Pósthólf 1099, 121 Reykjavík.
Álafossnefnd FRÍ.
Færeyskir bændur gerðu sér
giftar reipahagldir úr hrútshorn-
um og hólkar úr hrútshornum
voru þeim þing til að setja upp á
sprungna laupoka. Kippu slíkra
varahluta hef ég fengið úr búi
bónda undir Eyjafjöllum. Færeysk
börn áttu í leikabúum sínum horn
og kjálka eins og íslensk börn. Þar
stóð kjálkamuan þeirra tjóðruð
við hæl, og í heiti hennar heyrir
maður kú reka upp vel þekkt baul
eða mu.
Sum orð hafa geymst lengur í
mæltu máli í Færeyjum en á
íslandi. Færeyskir fjallmenn
nefndu aflraunasteina sína við
fjallgötu haf, en það orð hjarir nú
naumast hér nema i örnefnum
(Grettishaf). Sama máli gegnir
um orðið háróa, sem hér lifir helst
í orðum gömlu, afskiptu konunn-
ar: „Góður rru svíri minn, mörg er
á þér matarholan, en svei þér
huppurinn og hái ^an!“ Mikið virð-
ingabein var háróan ^æreyingum,
sem létu hana ganga um bekki í
brúðkaupsveislum, í ljóðastefum
frá manni til manns.
Sjón er sögu ríkari. í bók
Roberts eru 106 ljósmyndir og
teikningar. Bregða þær birtu á
margt í athöfnum, sem erfitt ei nð
lýsa til fulls með orðum. Við
sjáum þar fjallmanninn fjall-
klæddan, með sauðband um öxl,
með útskorinn fjallstaf, búinn
broddi og veðrum. Menn sjást við
smölun sauðfjár, við réttarstörfin
að marka og rýja, sprækar ær eru
hábundnar svo þær hlaupi ekki úr
færi við fjármanninn. Mikilsverð-
ar eru myndir af fólki við slátur-
störf og teikningar af því hversu
sauðarkrofið var rétt hlutað sund-
ur. í öllu þessu standa nú færeysk
fræði langt framar íslenskum.
Hvergi er hér t.d. að finna
myndröð þess, hvernig staðið var
að verki við slátrun og sláturstörf
allt frá því, er sauðkind var lögð
niður á blóðvelli við blóðtrogið og
til þess, er slátur var komið í mat
og búið að hengja steilur og krof
upp í eldhúsrót.
Flestir íslendingar kannast við
skerpikjöt Færeyinga af orðtón
einum saman. Robert Joensen
lýsir vel verkun þess og gildi í
matbjörg þjóðarinnar. Ég hef orð-
ið svo frægur að kynnast skerpi-
kjöti á færeysku heimili og varð.
við líkt og útlendum manni á
íslandi, sem ber sér að vörum í
fyrsta sinni vel verkaðan hákarl,
en hvortveggja venst vel. Enn
þann dag í dag mun enginn sannur
færeyskur heimilisfaðir án þess að
eiga hjall eða herbergi þar sem
útilöft súgar um skerpikjöt í
verkun. Að fornu var þetta einn
þýðingarmesti þátturinn í að
kunna að lifa með landinu.
í bók Roberts er skrá færeyskra
orða með dönskum þýðingum.
Aukið notagildi hefði verið að því
að vísa til blaðsíðutals við hvert
einstakt orð, eftir því sem þau
koma fyrir í einstökum þáttum
bókarinnar. Ekki svarar bókin
öllum spurnum varðandi sauðfé og
sauðnytjar í Færeyjum. Kaflinn
um merkingu sauðfjár er grein-
argóður hvað varðar orðfæri og
athafnir, en þó hefði ég óskað að
nokkru gleggri grein væri gerð
fyrir fjármörkum, erfð þeirra,
upptöku nýrra marka og marka-
skrám t.d. Skinnaverkun er ekki
gerð skil í bókinni. Örnefnafræði
Færeyja tengist mjög sauðfjár-
búskap og þar er m.a. að leita
heimilda um fráfærur á löngu
liðnum tímum.
Þýðandi bókarinnar, Susanne
Barding, hefur leyst vandasamt
verkefni vel af hendi og notið í því
aðstoðar höfundar. Efnisútdráttur
á ensku fylgir bókinni. Hún er
prentuð á góðan pappír og prentun
er vel af hendi leyst.
Robert Joensen hefur með ritum
sínum reist færeyskri þjóðmenn-
ingu þann bautastein, er honum
sjálfum mun endast til lengri
frægðar en „grafletur á grjóti."
Þessi nýja bók hans er rituð á
máli, sem greiðir henni götu til
allra norrænna manna, er heyja
vilja sér fróðleik um færeyska
þjóðhætti, m.a. til samanburðar
við önnur þjóðlönd. Illu heilli fara
flestar færeyskar bækur fram hjá
garði íslenskra lesenda. Ég vona
að bókasöfn og einstaklingar hér á
landi eigi eftir að afla sér þeirrar
bókar, sem hér hefur verið kynnt í
of skömmu máli. Eigi síst ætti
íslensk bændastétt að sýna henni
verðugan áhuga. Enn er óskráð
sambærilegt rit fyrir ísland, og
hér eftir er engum fært að skrá
það án þess að taka mið af ritum
Roberts Joensen.
Peugeot hefur unniö fleiri Þolaksturskeppnir en nokkur önnur gerö bíla.
PEUGEOT 504
7manna
STATION
Styr/(/^^Sir f
PEUGEOT 504 7 manna station
hefur 3 sætaraöir og rúmar því
alla fjölskylduna. Þægileg sæti
fyrir hvern fjölskyldumeölim,
sem gerir aksturinn enn
ánægjulegri fyrir ökumann og
farþega. Að endingu viljum við
minna á styrkleika, aksturs-
hæfni og sparneytni PEUGEOT
bíla.
HAFRAFELL H.F.
Vagnhöfða 7,
símar: 85211
— 85505
PEUGEOT
UMBOÐ A AKUREYRI:
Víkingur S.F.
Furuvöllum 11,
sími: 21670