Morgunblaðið - 08.05.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAI 1980
Jón Sigurðsson, Kirkjubæ:
Opið bréf til iðnaðarráðherra
herra Hjörleifs Guttormssonar
20. apríl 1980 boðar Alþýðu-
bandalag Héraðsmanna á Egils-
stöðum, um orkumál á Austur-
landi. Þar sem ég er mjög and-
vígur bæði tilhögun fundarboða
svo og málflutningi þeim sem þú
og Kristján Jónsson fluttuð þarna,
en þú æðsti maður orkumála og
berð því ábyrgð á fundarsköpum
og ykkar málflutningi, hlýt ég að
beina athugasemdum mínum til
þín. Þar sem okkur er nauðsyn á
góðu samstarfi allra stjórnmála-
flokkanna þá skyldu þeir allir
standa á þessum fundi. Þá stóð í
fundarboði að fyrirspurnir yrðu
leyfðar. Það þýddi aftur á móti að
umræður yrðu ekki leyfðar, og var
slíkt síður en svo hvetjandi þess
að fundurinn yrði sóttur. Þá síoð í
auglýsingunni þessi klausa: Örugg
orkuvinnsla á Austurlandi er for-
senda framfara. Já, það varst þú
sjálfur ráðherrann, sem og
líffræðingur að mennt, þar að auki
alinn upp á Hallormsstað, sem
lést slík fundarboð frá þér fara.
Enginn varnagli var sleginn fyrir
því, að stærri hluti þeirrar orku
sem þú ætlar að skapa hér, og sem
Fljótsdalsvirkjun er kölluð eða
öðru nafni Hvammsvirkjun, ryður
úr vegi fyrirhuguðum fram-
kvæmdum sem áætlaðar eru hér,
og sú framkvæmd er vonandi á
næsta leiti. En hún er fólgin í því
að umskapa Fljótsdalshérað til
stór aukinnar náttúrudýrðar. En
forsenda þess að svo megi verða,
Guðrún Jacobsen:
Vegna umræðna, sem spunnist
hafa utan um undirskriftir 46
menninganna, um að stjórn launa-
sjóðs rithöfunda verði leyst frá
störfum, langar mig að skrifa
nokkur orð.
Það hefur komið til tals að
skyggnast í umsóknir þeirra rit-
höfunda, sem ekki fengu starfs-
laun í ár, til að hafa einhverja
viðmiðun verði ritverkin lögð á
vogaskálar þeirra sem fengu og
þeirra sem ekki fengu.
Þó nafn mitt sé á lista 46
menninganna sótti ég ekki um
starfslaun að þessu sinni. Hins
vegar er ég ekki í vafa um, að ef
þingmenn leituðu fanga aftur í
tímann, yrði það fróðleg lesning
hafi liðnar umsóknir ekki verið
kistulagðar. Hvað það snertir að
stjórn launasjóðsins láti stjórnast
af pólitískum hvötum úr einni eða
annarri átt, læt ég þá um að svara
sem leituðu undirskrifta okkar á
þetta listamannatal. Þeir hafa þá
innsýn í launasjóðinn gegnum
árin, sem ég er alls ófróð um.
Þá vil ég vísa því til föðurhús-
anna að einstakir nefndarmenn
séu persónulega hlutdrægir í út-
deilingu sinni á þessum fjármun-
um rithöfunda, broti af söluskatti
bóka þeirra, eins og komið hefur
fram á opinberum vettvangi, hvað
snertir einn nefndarmeðliminn,
Fríðu Sigurðardóttur. Hún hefur
ekki, að ég hygg, að íhuguðu máli,
hyglað sínu venzlaliði í ríkari
mæli en þeir valinkunnu nefnd-
armenn, sem áratugum saman
sátu í úthlutunarnefnd lista-
mannalauna og veittu af mikilli
rausn ...
Nú nú. Þá vil ég nota þessa
tækifærisgrein til að lýsa yfir
eindreginni samúð með þeim
„kammerötum" mínum innan Rit-
höfundasambandsis, sem hvorki
geta né vilja gera neitt annað en
skrifa bækur og búa þess vegna
er að allt jökulvatn hverfi af
Héraði. Fljótsdalshérað gæti orðið
dýrmætasta fiskeldissvæði hér á
landi og þó víðar væri leitað
(kannski í allri Evrópu), ef réttum
skilyrðum yrði fullnægt. Grund-
vallaratriði þess er að Jökulvatnið
hverfi úr Lagarfljóti. Jökulsá í
Fljótsdal skal því stefnt suður á
bóginn, en þar mun um þrjár
leiðir að ræða. Trúlega gefur
einhver þeirra virkjunaraðstæður
með notkun lóns á Eyjabökkum.
Ekki væri ólíklegt á vallinni suður
leið, mætti ná hliðar vötnum í
einn og sama farveg, til að tryggja
meira vatn, en minnka rennslið
frá lóninu sem annars kæmist í
þrot lengri eða skemmri tíma,
vegna þess að jökulsá þornar með
öllu á köflum. Jökulsá í Fljótsdal
er með réttu talin bölvaldur hér-
aðsins. Þennan bölvald vilt þú
ekki fjarlægja en með því móti,
vilt þú hindra stórfellda og
víðtæka framtíðarfarsæld fyrir
Hérað og alla sem þar búa.
Ef þú herra ráðherra vilt knýja
fram framkvæmd Fljótsdalsvirkj-
unar verður manni á að álykta, að
þú hafir ákveðið að fórna Fljóts-
dalshéraði í þeim tilgangi að skila
í þjóðarbúið, þeirri raforku sem
nokkrir menn eru búnir að ræna
þjóðinni og afhenda Svisslending-
um og Norðmönnum. Ég skora á
alla íbúa Fljótsdalshéraðs að
hindra þetta illvirki. Hver íbúi
Fljótsdalshéraðs sem ekki skilur
við sífellt öryggisleysi í fjármál-
um líkt og aðrir þjóðfélagsþegnar
á þessum síðustu tímum þegar
flest er á hraðri ferð að veizlu-
borði andskotans — hvað sem þeir
nú heita allir saman, og óttast að
eigin sögn að vera varpað út í ystu
myrkur. Mér finnst jafnvel að
„hugsjónaframleiðendurnir" eigi
að vera á föstum launum eins og
hverjir aðrir opinberir rikis-
starfsmenn, með tilheyrandi
fæðuhýru og verkfallsrétt...
Á hinn veginn er ég alfarið á
móti því, eins og Jón úr Vör í
Morgunblaðinu í dag, að þrengja
hringinn í baráttunni um brauðið.
Fella til dæmis niður 2 mánaða
launin. Einhvern tímann koma
þau kannski ríflega til manns
aftur, líkt og í ævintýrinu um
strákinn sem hélt af stað með
gjafakú til kóngsins, og þá vega
þau máski lítillega á móti sívax-
andi félagsgjaldi Rithöfundasam-
bandsins. Það er núna 30 þúsund
krónur, samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum á aðalfundi
síðastliðinn laugardag nema einu.
Maður á fullt í fangi með að sjá
fyrir sjálfum sér og sínum eins og
annað láglaunafólk.
Meðal annarra orða. Sú at-
kvæðagreiðsla fór fram með
slíkum hraða, að minnti á svangan
uppboðshaldara að flýta sér í
niðurgreiddar ríkiskrásir.
þýðingu þess, að losna við jökul-
vatn af Héraði, er ekki fær um að
eiga hér heima. Burt með jökul-
vatn af Héraði skilyrðislaust.
Herra ráðherra, ég hef fyrir
nokkru sent þér orð, að mig
vantaði að tala við þig. Nú hefur
ekki af þessu orðið. Þess vegna
neyðist ég til að skrifa þér nokkuð
af því sem ég hefði rætt við þig.
Til þess eru víti að varast. Eg
minni þig á Kröfluhneykslið. Ég
minni þig á Lagarfosshneykslið,
sem þó minna hefur verið talað
um. Getur verið að þú ætlir ekki
að vara þig á því, að vera ekki
viðriðinn, því síður æðsti maður
þess sem kynni að bætast við.
Jökulsárhneyksli á Eyjabökkum.
Ekkert vatn næst til Eyjabakka-
lóna annað en Jökulsá í Fljótsdal
(hér getum við kallað hana Jök-
ulsá á Eyjabakka). Er hugsanlegt
að mögulegt sé að mynda svo
vatnsmikið lón, að það brúi tvö til
þrjú tímabil misjafnlega löng, en
flesta vetur er enginn dropi kemur
undan jöklinum (það er jökulsá
þornar). 300 megawatta stöð
stoppar. Hvaðan kemur orka í
staðinn? Er ekki betra að virkja
minna, en hafa það tryggt, en lofa
Lagarfljóti að sleppa við glæpinn
tengda við jökulsá í Fljótsdal.
Kunnugt er um ýmsa virkjun-
armöguleika á Austurlandi, sem
kunna að hæfa betur þörfum
okkar Austfirðinga í náinni
framtíð. Sumir halda að það fylgdi
í þessu sambandi mætti nú
gjarnan fara að skyggna fleira en
sendibréf 140 rithöfunda til Sveins
Skorra Höskuldssonar til dæmis
öll þessi félagsgjöld sem við nyt-
samir sakleysingjar til sjós og
lands erum alltaf að gjalda fyrir
ekki neitt, allrahanda kröfuhöf-
um, sérhagsmunasamtökum, sem
orðin eru eins og mý á mykjuskán
um landið vítt og breitt, til
viðhalds skrifstofuliðinu þeirra og
kjaftasamkundum!
Þá get ég ekki annað en látið í
ljós furðu mína á, hvernig í
ósköpunum Þorgeir Þorgeirsson
rithöfundur hefur farið að því að
ávaxta svo rækilega rittalenturn-
ar sínar á undanförnum þremur
árum, að bækurnar hans gefa af
sér hvorki meira né minna enn 65
mánaðalaun menntaskólakennara
í söluskatt til ríkissjóðs, eins og
hann fullyrðir í annarri Morgun-
blaðsgrein í dag — því þá er hann
margfaldur metsöluhöfundur, og
menn hafa nú verið auglýstir fyrir
minna að minnsta kosti í Dagblað-
inu.
En Þorgeir Þorgeirsson hefur
ekki, svo ég viti til, gefið út
Harmsögu ævi sinnar. Hann hefur
heldur ekki, að ég bezt veit,
skrifað sig frá fortíð, sem hann
þarf að skammast sín fyrir — og
hann hefur heldur ekki glatt
„bókmenntaþjóðina" með 2 punda
jómfrúarróman um leitina að full-
nægingunni.
Hitt er annað mál, að vel getur
verið að Þorgeir Þorgeirsson sé að
vinna að þessum „prófverkefnum"
öllum saman í hópvinnu, en það er
prívatmál þeirrar launanefndar,
sem veðjar á ókomin verk.
Og hættið þið svo lærisveinar
góðir, sem aldrei hafið minnst
mín, að bítast um brauðið eins og
soltnir rakkar. Það eru nógir um
það samt að skemmta skrattan-
um- Gleðilegar veitingar.
því hagsæld að jökulsáin félli til
uppistöðulóns áður en hún kemur í
Lagarfljót, sem fyrirhugað er.
Munurinn er aðeins sá að minni
aur berst til Lagarfljóts á meðan
lónið á Eyjabökkum er að fyllast,
að öðru leyti er jökulvatnið
óbreytt, grátt að lit, kuldalegt,
lífvana og hrindir frá sér öllum
sólarhita sem að bergvatnið tekur
við og hitnar af. Sá hluti Lagar-
fljóts sem er ofan við efri brú,
öðru nafni Lögurinn, er um 52
ferkílómetrar og á verulegum
kafla 120 metra djúpt. Hér er því
um mikið ískalt jökulvatn að
ræða, sem að staðaldri kælir
loftslag Héraðsins, svo lengi sem
við ekki höfum vit á að losa okkur
við jökulvatnið. Orkumálin ein eru
ekki forsenda framfara á Héraði
einvörðungu, þó þau séu mikils-
verð.
Nýlega hefur alþingi samþykkt
fjárveitingu til byggingu laxeld-
isstöðvar á Austurlandi. Augljóst
er að fjármagn þetta hefði ekki
verið veitt, ef vatnasvæði Fljóts-
dalshéraðs væri jafn stórkostlegt
og það er. Þó því sé mjög vant án
aðgerða. En þú herra ráðherra ert
ekki fyrr búinn að samþykkja
þessa fjárveitingu, en þú lætur í
þér heyra að þú ætlir svo sannar-
lega ekki að losa fljótið við
jökulvatn. Þú sem sagt veitir með
annarri hendinni en tekur með
hinni. Svo lengi sem jökulvatn er
ekki fjarlægt af Fljótsdalshéraði
geta þeir peningar, sem þarna
voru veittir, aldrei borið ávöxt.
Mitt álit er líka það að þeir
peningar, sem fóru úr ríkissjóði í
laxastigann ávaxti sig ekki heldur
af sömu ástæðu.
Hér í námunda við okkur íbúa
þessa Héraðs eru uppvaxandi
meyjar tvær. Þær hafa hlotið
nöfnin Bessí en hin Hvamms-
surtla, en mikið og breitt bil er á
milli þessara meyja, þó vegalengd-
in sé stutt. Bessí er ein dásam-
legasta ungmeyja þessa lands og
mikið uppáhald. Bessí er prinsessa
okkar Áustfirðinga. Eitt einkenni
hennar er, að hún stígur svo létt
niður að hún skemmir engan
gróður, hvar sem spor hennar
liggja. Já Bessí verðandi drottning
vor allra Austfirðinga hefur mikl-
ar áhyggjur út af landsspjöllum
kringum hana undanfarin ár, af
völdum vinnuflokka frá iðnaðar-
ráðuneytinu. Telur hún skemmd-
irnar á gróðri, tíu sinnum meiri en
þörf sé á. En framhald af slíku
næstu tvö ár, eyði öllum gróðri
Fljótsdalsöræfa. Skorað er á iðn-
aðarráðherra að taka í taumana
gróðri til varnar. Þá hljóta allir
Austfirðingar að skora á þig herra
iðnaðarráðherra að krýna hana
Bessí okkar til drottningartignar
sem allra fyrst. Yður og birta og
allur jákvæður kraftur mun henni
fylgja. Allt öðru máli gegnir um
hina meyjuna, Hvammssurtlu.
Hennar slóð er dapurleg, já hin
svartasta. Hún ræðst gegn öllu því
sem heitir fagurt mannlíf. Byrjun-
in er sú að hún ræðst á stórt
landssvæði mjög grösugt og fag-
urt. Landssvæði þetta heitir Eyja-
bakkar. Það fyllir hún af ísköldu
jökulvatni og þykku af leðju.
Dagar hinna fjölskrúðugu grasa
af þessu svæði eru taldir. Þarna
hyggst hin viðbjóðslega ófreskja
hafa byggt sér sterkt vígi, til þess
að herja á fagurt Fljótsdalshérað
og klekkja á íbúum þess, sem hún
hatar mjög og hugsar að leika svo
grátt sem hún getur. Enda mun
kuldagustur mjög napur frá henni
stafa, yfir Hérað og íbúa þess svo
lengi sem hún ríkir. Kraftur
hennar mun verða sálarlífi fólks
þungur í skauti. Enginn ráðherra
mun öfundsverður að veita þessari
ófreskju sem illt eitt mun af stafa,
brautargengi, Fljótsdalshérað get-
ur hæglega verið sjálfu sér nógt
hvað raforku snertir, og án þess að
fremja nokkurt skemmdarverk út
frá sér. Allir Austfirðingar geta
líka haft nóg rafmagn frá sínu
eigin svæði, og án þess að leggja
skaðræðisbyrðar á Fljótsdalshér-
að. Krafa okkar hlýtur að vera,
burt með jökulsá af Héraði skil-
yrðislaust, að minnsta kosti ef sú
farvegsbreyting valdi ekki alvar-
legu tjóni í öðrum byggðarlögum.
Ég hefi rætt við þrjá sérfræð-
inga um vatnasvæði Fljotdalshér-
aðs mér til mikils fróðleiks. Það
er: líffræðing, fiskifræðing og veð-
urfræðing. Frá þeim fékk ég
staðfestingu á því að krafa mín
um það að Fljótsdalshérað sé
losað við allt jökulvatn er rétt.
Létu þeir í ljósi undrun sína yfir
deyfð manna um þetta þýð-
ingarmikla mál, sem hefði átt að
vera komið í framkvæmd fyrir
löngu. Nokkuð skal nefnt af því
sem á vinnst við breytingu. í
Lagarfljóti er lítill silungur, en
hann mun á nokkrum árum
aukast og margfaldast svo að eigi
verði minni veiði í því en í
Þingvallavatni. Hitastig fljótsins
mun hækka um nokkrar gráður.
Meðalhiti ársins við fljótið mun
hækka. Allur gróður með fram
fljótinu og í fljótinu sjálfu mun
stór aukast. Skilyrði fyrir laxa-
gengd og laxarækt stóraukast og
verða hin ákjósanlegustu. Hátekj-
ur af laxaveiði eru öruggar sé
rækt við lögð, enda laxaeldisstöð
að koma. Augljóst er að, sé ein
keðja í smíðum hvort heldur hún
er stærri eða minni má engan
hlekkinn vanta. Fljótið mun fara
seinna á ís að hausti, fer af ís af
vori og oft að vetri losna, þó ekki
verði við núverandi aðstæður.
Líkur eru fyrir því sé tún minna
en tvo metra yfir fljótsmál dragi
úr kali. Kartöflu- og rófnaupp-
skera verður betri. Meiri taða fæst
fyrir hvern áburðarpoka. Skóg-
arnir vaxa betur, en stór aukinn
skógur þýðir aftur betra tíðarfar.
Á hans svæði meiri og öruggari
gróður og mun fljótari til á vorin.
Fljótsdalshérað er mjög sólríkt
og margur reynir sundsprett í
víkum á Hallormsstað, en verða
allir skyndilega við að snúa, eng-
inn þolir kuldann. Ekki yljar sólin
jökulvatn, öðru máli gegnir um
bergvatn. Sé vatnið 2 metra djúpt
eða minna og hrein möl í botni
nær sólargeislinn grjótinu og hit-
ar víkina á stuttum tíma. Víkurn-
ar gerast því dýrmætur baðstaður.
Hér er um tvo heima mjög ólíka
að ræða. í góðu veðri staddur í
nokkurri fjarlægð frá fljótinu,
sýnist manni fljótið mjög fagurt,
en þegar maður kemur niður að
því, koma viðbrigðin. Það mæta
manni ógnir og kuldi. Frá berg-
vatni hlýja og unaður. Eftir breyt-
ingu þá sem hlýtur að verða á
Lagarfljóti. Við hugsum okkur
sólríkan dag. Maður með þunga
byrði leitar sér tómstunda við
fljótið, léttast munu byrðarnar og
sem betur fer sumar hverfa.
Herra ráðherra óskir okkar um
það að þú fengir þetta ráðherra-
embætti frekar en önnur og frekar
en aðrir, einmitt vegna þess að þú
ert borinn og barnfæddur hér. Þá
reiknuðum við með að þú myndir
manna best skilja hvaða umbótum
og framkvæmdum þér bæri að
beita þér fyrir, Héraði og héraðs-
mönnum til velfarnaðar. Ég skora
á þig að láta ekki neina raforku
berserki villa þér sýn, heldur bið
ég þig góðfúslega að stíga ofan á
þá. Þú hefur yfirtökin og í raun
úrslitavaldið hvaða leiðir valdar
eru í raforkumálum. Við treystum
því að þrek þitt og manndómur
bjargi Fljótsdalshéraði. Að
síðustu þetta: Ég bið þér háttvirt-
ur ráðherra minn allrar blessun-
ar. Ég bið að þér og öllum
samráðherrum þínum gangi sem
best hverjum fyrir sig í sínu
vandasama starfi. Ef þú herra
minn Hjörleifur Guttormsson iðn-
aðar- og raforkumálaráðherra
ekki berð gæfu ti að snúast á sveif
með okkur sem viljum og þurfum
að allt jökulvatn hverfi af Héraði
og gerist foringi þess sem æðsti
maður. Þá mun ég með vitund
allra landsmanna falla á hné og
biðja drottinn sjálfan að fyrirgefa
þér syndir þínar, því þú vitir ekki
hvað þú gerir.
Skrifað á Kirkjubæ í Tungu-
hreppi 20. apríl 1980.
Orð í belg launa-
sjóðs rithöfunda