Morgunblaðið - 08.05.1980, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAÍ1980
25
„Henni væri heims-
endir fagnaðarefni“
Bríet Héðinsdóttir leikur Lóu og
segir hún Lóu yfirfulla af lífsleiða
og þreytu og að hún gangi upp í að
sviðssetja harmleik lífs síns. „Hún
daðrar, en trúir ekki á neitt.
Henni væri heimsendir fagnaðar-
efni. — Er Lóa til í nútímanum?
„Já, það er áreiðanlega til heilmik-
ið af slíku fólki og þá af báðum
kynjum."
Tómas er manngerð, sem var og
er e.t.v. enn yfirfullur af fyrirætl-
unum um hvað hann ætlar að gera
á næsta ári, — eða þarnæsta, en
aldrei verður neitt úr neinu. Tóm-
as segir: „Ég hef alltaf ætlað að
lesa Proust og ganga á Snæfells-
nes með ferðafélaginu og ég segi
við sjálfan mig: Það verður öðru
vísi á næsta ári, eða þar næsta.“
Hann segir einnig að ekki sé um
annað að ræða en vera við skál um
„Lofaður sé Drottinn, því að hann hefir sýnt mér dásamlega
náð í öruggri borg. Og ég hugsaði í angist minni: Ég er
burtrekinn frá augum þínum. en samt heyrðir þú grátraust
mina, er ég hrópaði til þín.“ Úr þessum línum Daviðssálma (31.
22—23) er heiti siðasta leiksviðsverks Jökuls Jakobssonar „I
öruggri borg“ tekið. Leikritið, sem er annað framlag Þjóðleik-
hússins í tilefni 30 ára afmælis þess, verður frumsýnt á litla sviði
Þjóðleikhússins í kvöld. Mbl. fylgdist með æfingu á leikritinu í
fyrrakvöld og ræddi við nokkra leikara, leikstjóra og höfund
leikmyndar.
Gest ber að garði
Dyrabjallan hringir — óvæntan
gest ber að garði. Gunnar, skóla-
bróðir og félagi húsbóndans, birt-
ist eftir 10 ára veru í þriðja
heiminum. Þeir léku sér saman,
voru saman á síld, fóru saman til
Kaupmannahafnar, útskrifuðust
saman. Gesturinn og eiginkonan,
Anna, ræða saman, hann lýsir
ástandinu í þriðja heiminum, „ör-
væntingin, hungrið, já, og flugurn-
ar“. — Velferðarríkið er einnig
inni í myndinni. Angist á bak við
alla velmegunina þrátt fyrir
sjúkratryggingar og atvinnuleys-
isbæturnar, þriðjungur matvæla
fer á haugana, firringin — „Ljóð-
formið hefur ekki einu sinni tekið
breytingum, það er ágætt dæmi
um firringuna" segir Gunnar m.a.
Gunnar er leikinn af Þorsteini
Gunnarssyni. Hann segir um
Gunnar: „Hann kemur frá þriðja
heiminum þar sem næg verkefni
voru fyrir hann, en við heimkom-
una rekur hann sig á að velferð-
arríkið á við önnur vandamál og
kannske ekki minni að etja. Væru-
kærðin — lífsfirringin smitar og
hann verður makindalegur. Fyrir
honum er bylting nauðsyn, en
hann segir: „Bylting verður að
fylgja föstum reglum, við viljum
ekki byltingu, sem leiðir af sér
upplaustn og stjórnleysi."
Gunnar segir sögur úr þriðja heiminum, og hefur óskipta athygli
hlustenda sinna. Ljósm. Mbl. Emilia.
ræddar, en hvað með framkvæmd?
Ástandið versnar, allt er komið á
heljarþröm og „það þarf að gera
eitthvað raunhæft". — En hvað?
— og viljum við gera eitthvað, þó
svo allt sé komið að endalokum.
Atburðarrásin verður ekki rakin
hér nánar, en margt undarlegt og
óhugnanlegt gerist, sem leita verð-
ur svara við — eða viljum við
kannski engin svör?
Lýsir heimi
________á yztu nöf____________
Leikendur eru fimm, auk fram-
antaldra leikur Erlingur Gíslason
húsbóndann Róbert, sem spilar
stóra rullu í atburðarrásinni, þó
mest sé á bak við tjöldin. Leik-
stjóri er Sveinn Einarsson Þjóð-
leikhússtjóri, leiktjöld gerði Balt-
asar, en búninga Dóra Einarsdótt-
ir. Lýsingu annast Kristinn Daní-
elsson.
„Jökull samdi „í öruggri borg“
1977, en vann við breytingar á því
allt fram til dánardægurs, sagði
Sveinn. „Það hefur verið gaman að
vinna við verkið og mér er heiður
af því að leikstýra því. Ég þekkti
Jökul vel og hann trúði mér fyrir
þessu verki og einnig því fyrsta
sem ég leikstýrði, en það var
Sjóleiðin til Bagdad.
Verkið ber einkenni þess að
Jökull vann það á síðustu árum
ævi sinnar. Þetta er sami fíngerði
þráðurinn og hann notaði en þó
eru í verkinu meiri upphafsstafir,
ef svo mætti segja. Leikrit sem
þetta hefði enginn skrifað annar
en Jökull:
í öruggri borg:
Heimur á yztu nöf - en
viljum við breytingar?
Loforð Jökuls
Anna og eiginmaður hennar,
Róbert, búa, vægilega sagt, við
sérstakt ástand. Anna er heima-
kær og trú sínum manni, en er
upprifinn við komu gestsins, sem
henni finnst líkjast manni sínum í
mörgu. Helga Bachmann leikur
Önnu og sagði í viðtali við Mbl., að
Anna hefði allt nema lífsfylling-
una. „Hlutverkið er nokkuð erfitt"
sagði hún aðspurð. „Stíll verksins
er óákveðinn og ekki er hægt að
segja að raunsæjar leiðir séu
farnar." Þetta er fjórða verk
Jökuls, sem Helga leikur í. „Ég
þekkti Jökul vel og mér finnst að
með þessu verki sé hann að koma
með framhald vörðunnar, sem
hann var byrjaður að byggja í
áramót og sér liggi við að tárast í
hvert skipti er hann tekur niður
almanakið og setji upp nýtt. „Ég
næ ekki sambandi við sjálfan mig“
er niðurstaða hans um vonlausar
tilraunir sínar til að gefa lífinu
innihald.
Samband Lóu og Tómasar er
yfirfullt af innihaldsleysi lífsins
og eiturörvarnar ganga á milli
þeirra, oft á kómískan hátt.
Áreitni Lóu er þó afgerandi meiri.
Boðskapurinn
óhugnanlegur
„Hann er ósköp venjulegur
maður, sem tekur hlutunum“ segir
Bessi Bjarnason um Tómas, en
Bessi er í hlutverki hans. „Hann
Síðasta leikhúsverk Jökuls
Jakobssonar frumsýnt í kvöld
„Viljið þið þá missa allt — minningarnar, draumana vonirnar?“
segir gesturinn Gunnar, þegar syrta fer í álinn.
Við reynum að láta stefnuna
speglast í leikmátanum og hann
breytist eftir því sem á líður.
Leikurinn lýsir heimi á yztu nöf.
Boðskapurinn er varnaðarorð.
Fljótum ekki sofandi að feygðar-
ósi, mætti orða það.
„Omega“ og
_________tímaleysi____________
Baltasar sagði sviðssetninguna
fyrst og fremst leita eftir inni-
haldinu, þ.e. „omega" — endinum,
dauðateygjunum. „Ég hefi reynt
að skapa tímaleysi. Þetta er stórt
svið, hér er allt sem peningar geta
keypt, en þó allt dautt, enginn
eldur í arninum, síminn dauður og
atburðarrásin fellur inn í um-
hverfið.
Litla sviðið gefur möguleika, en
skapar einnig vandamál. Áhorf-
endur komast í nána snertingu, en
þess í stað verða hlutirnir að vera
raunverulegir. Sem dæmi um erf-
iðleika því samfara má nefna að
við vorum búin að leita að tígris-
dýrafeldinum á gólfið um alla
Evrópu, án árangurs. En að
síðustu fundum við hann hér í
Reykjavík — leituðum langt yfir
skammt.
Leikritið er, eins og áður segir,
frumsýnt í kvöld, önnur sýning er
á sunnudag. p_p
Bakkus konungur hefur sín áhrif i söguþræðinum. Lóa, Bríet
Héðinsdóttir, lengst til vinstri, þá Bessi og Þorsteinn í hlutverkum
sinum, Helga Bachmann sem Anna lengst til hægri.
verkinu Dominó. Hann gaf okkur
þá loforð, sem hann efnir í þessu
verki."
Heimilisvinir koma í heimsókn,
hjónin Lóa og Tómas. Þau eru fulí
forvitni að frétta eitthvað nýtt.
„Hér gerist aldrei neitt. Þú ert
eins og hressandi gustur utan úr
hinum stóra heimi" segir hún við
Gunnar. Þó leiðist henni flest sem
Gunnar gerir og segir. Hún er
lífsleiðinn uppmálaður og virðist
hafa reynt flest í lífinu í leit að
einhverju, sem er svo kannski ekki
til.
tekur hlutunum og lætur kannski
bjóða. sér of mikið. Tilgangur
Tómasar? Höfundurinn skilur eft-
ir svo marga lausa enda að það er
erfitt að segja nokkuð um það.
Boðskapurinn í leikritinu er
óhugnanlegur, ef þetta er eitthvað
sem á eftir að gerast."
Einkalíf fjórmenninganna flétt-
ast inn í atburðarrásina. Bakkus
konungur er eilífur fylginautur
með velkunnum áhrifum. Þjóð-
skipulagið er rætt, Gunnar gefur
innsýn inn í lífið í þriðja heimin-
um. Byltingarhugmyndir eru
Helga Bachmann i hlutverki
sínu.
Baltasar gerði leikmyndina.
Sveinn Einarsson leikstjóri.