Morgunblaðið - 08.05.1980, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8.MAI 1980
21
að ná hæsta kaupmáttarstigi árs-
ins 1977 eins og það var eftir
sólstöðusamningana. Grunn-
kaupshækkanir við þessar aðstæð-
ur geta aðeins leitt til skerðingar
á íslenzku krónunni. Við tókum
einnig fram í upphafi, að kröfur
Alþýðusambandsins um nýtt verð-
bótakerfi væru svo óraunhæfar,
að þær gætu ekki talizt umræðu-
grundvöllur í samningaviðræðun-
um. Þeim var því algjörlega hafn-
að enda óviðunandi og algjör
uppgjöf, að verðbólga se látin
raska umsömdum launahlutföll-
um. Smám saman hefur komið í
ljós, að innan Alþýðusambandsins
er engin samstaða um þennan
hluta kröfugerðarinnar. Við höf-
um einnig tekið skýrt fram, að við
teljum ógerlegt að auka launa-
kostnað fyrirtækja með nýjum og
auknum fríðindum eins og þeim
sem fólgin eru í sameiginlegum
sérkröfum Alþýðusambandsins á
sama tíma og aðstæður leyfa ekki
að kaupmáttur beinna ráðstöfun-
artekna verði aukinn.
Sérkröfur einstakra aðildarfé-
laga og aðildarsamtaka Alþýðu-
sambandsins hafa verið að berast
alveg fram á síðustu daga. Þær
fela í sér kröfur um launahækkun
sem skiptir tugum prósenta og í
einstökum tilvikum milli eitt og
tvö hundruð prósent. Jafnframt
gera þau sérsambönd Alþýðusam-
bandsins, sem þurft hafa að sæta
skerðingu á kaupálögum á síðasta
samningstímabili, kröfur um að
skerðing þessi verði afnumin,
þannig að launabilið aukist á
nýjan leik. Þannig er í öðru orðinu
krafist launajöfnunar en í hinu
launagliðnunar.
Fyrstu samningafundir aðila
hófust um miðjan janúar. Deil-
unni var síðan vísað til ríkissátta-
semjara. Segja má að viðræðuaðil-
ar séu enn í sömu sporum og í
upphafi eftir slitrótta samninga-
fundi í tæpa fjóra mánuði.
Laun eru nú um 75% af þjóðar-
tekjum. Þetta hlutfall er með því
hæsta sem þekkist í Evrópu,
aðeins í Bretlandi og Svíþjóð er
það hærra.
A síðasta samningstímabili fór
þetta hlutfall heldur hækkandi.
Kaupmáttur launa jókst þá meir
en þjóðartekjur. Launþegar hafa
þannig stöðugt aukið hlutdeild
sína í þjóðartekjunum. Útilokað er
að ganga lengra á þessari braut,
enda myndi það aðeins leiða til
stöðnunar og hnignunar í atvinnu-
lífinu. Þegar aðstæður eru með
þessum hætti, að ekki er hægt að
auka hlutdeild launa í þjóðartekj-
um og hagvöxtur hefur stöðvast,
ætti öllum að vera ljóst, að
kjaraátök á vinnumarkaðinum eru
ekki í raun og veru milli launþega
og vinnuveitenda heldur fyrst og
fremst á milli einstakra launþega-
hópa innbyrðis.
Þetta kemur mjög skýrt fram í
kröfugerð Alþýðusambandsins,
einstakra sérsambanda og félaga
þess. Sameiginlegar kröfur AI-
þýðusambandsins eru bornar
fram undir yfirskyni launajöfnun-
ar og hógværðar, vegna ríkjandi
efnahagsástands. Sérkröfur ein-
stakra sambanda og félaga ganga
hins vegar í þveröfuga átt, þær
gera ráð fyrir verulegri launa-
gliðnun og kauphækkun sem
skiptir tugum prósenta. Innan
Alþýðusambandsins er þannig
engin samstaða um ákveðna
launastefnu og engin samstaða
um að verja hagsmuni þeirra sem
búa við lægst laun. Kröfugerð
Alþýðusambandsins undir yfir-
skini launajöfnunar er því hrein
blekking. Á sama tíma og sett er
fram handahófskennd launajöfn-
unarstefna með sameiginlegum
kröfum um breytt verðbótakerfi,
er henni ekki aðeins hafnað af
mörgum stórum sérsamböndum,
heldur er beinlínis stefnt að þvi,
að hún verði brotin niður með
sérkröfum og með því að afnema
þær skerðingar á kaupálögum og
ákvæðisvinnutöxtum, sem í gildi
hafa verið, er leiða myndu til
margfallt meiri kauphækkunar en
fram kemur í sameiginlegum kröf-
um Alþýðusambandsins. Þessi
upplausn hefur m.a. tafið fyrir að
hægt hafi verið að ganga til
samninga.
Sinnuleysi
ríkisstjórnar
Vinnuveitendasambandið hefur
viljað taka upp ný vinnubrögð í
þessum samningum. Vinnuveit-
endasambandið hefur viljað fara
nýjar leiðir. Það hefur lagt
áherzlu á samvinnu launþega,
vinnuveitenda og ríkisvalds, sam-
vinnu í stað átaka á vinnumark-
aði. Ég er sannfærður um, að
einungis með traustu samstarfi
þessara aðila, um þær mikilvægu
efnahagslegu ákvarðanir sem
fólgnar eru í kjarasamningum er
unnt að leysa þann vanda sem nú
er við að etja án þess að það kosti
nýja verðbólguholskeflu. Þess
vegna höfum við marg ítrekað
óskir um þríhliða viðræður, og
skattalækkanir af hálfu stjórn-
valda. Ég lít svo á, að skattalækk-
anir séu eini raunhæfi möguleik-
inn til þess að auka ráðstöfunar-
tekjur láglaunafólks án þess að
það raski þeim launahlutföllum í
þjóðfélaginu, sem um hefur verið
samið undanfarin ár og án þess að
enn einu sinni þurfi að hrinda
þjóðinni fram af hengiflugi verð-
hækkana og gengislækkana.
Ríkisstjórnin hefur haft óskir
Vinnuveitendasambandsins um
þríhliða viðræður og skattalækk-
anir til umhugsunar vikum sam-
an, án þess að nokkurt svar hafi
borist. Hér er um að ræða mjög
alvarlegt sinnuleysi og ríkis-
stjórnin ber því að sínu leyti mikla
áþyrgð á því, hversu samninga-
viðræður hafa dregist á langinn.
Það er lágmarkskrafa Vinnuveit-
endasambandsins, að ríkisstjórnin
svari þeim óskum, sem settar hafa
verið fram bæði bréflega og á
fundum með forsætisráðherra og
félagsmálaráðherra. Ríkisstjórnin
getur ekki lengur skotið sér undan
því, að taka ákvörðun í þessu efni.
Þá er ástæða til að átelja mjög
harðlega, að ríkisstjórnin skuli
standa í viðræðum við annan aðila
vinnumarkaðarins um ýmis konar
félagslegar aðgerðir, sem leiða
mundu til aukins launakostnaðar
fyrir atvinnufyrirtækin, án þess
að atvinnuveitendur eigi aðild að
þessum viðræðum. Að því leyti,
sem ríkisvaldið kemur inn í samn-
ingaviðræður aðila vinnumarkað-
arins er það frumskilyrði, að báðir
aðilar eigi þar aðild að. Við getum
ekki fallist á að launþegar og
ríkisstjórn semji sín á milli um
útgjöld atvinnufyrirtækjanna.
Aðilar vinnumarkaðarins eiga að
geta gengið til samninga á jafn-
réttisgrundvelli. Viðræður af
þessu tagi miða að því einu, að
skerða samningsrétt vinnuveit-
enda og við það verður ekki unað.
Takast verður á
við vandamálin
með raunsæi
í umræðum um kröfugerð
launþega er því oft haldið fram, að
ná þurfi umsömdum kaupmætti
eins og hann var hæstur eftir
sólstöðusamninganna 1977. Við
heyrum fullyrðingar um, að slíkar
útgjaldaákvarðanir geti ekki haft
hin minnstu áhrif á verðbólguna.
Við heyrum staðhæfingar þess
efnis, að verðbólgan fari lækkandi
á sama tíma og allir vita, að hún
fer hrað vaxandi. Umræður af
þessu tagi bera þess merki, að
menn láta óskhyggjuna um of
ráða orðum sínum og gerðum. Við
tökum aldrei skynsamlegar
ákvarðanir með því að láta ósk-
hyggjuna eins ráða. Við getum
ekki annað en tekizt með raunsæi
á við þau vandamál, sem fylgja
skiptingu þjóðartekna. Þegar hag-
vöxtur hefur stöðvast, verða menn
að gera sér grein fyrir því í eitt
skipti fyrir öll, að óskhyggjan
brauðfæðir engan. Verðbólgan
verður ekki upprætt án tímabund-
inna fórna. Það er lýðskrum þegar
stjórnmálamenn bjóðast til þess,
að lækna þessa miklu meinsemd í
okkar efnahagslífi, án þess að
kosta nokkru til. Og það er að loka
augunum fyrir staðreyndum, að
halda því fram, að launaákvarðan-
ir í þjóðfélagi, þar sem laun eru
75% af þjóðartekjum, hafi engin
áhrif á verðbólguþróunina.
Stundum er ráðist á atvinnu-
rekstur og fyrirtæki fyrir að
standa sig ekki nægjanlega vel og
þau sökuð um óstjórn, óráðsíu og
óskynsamlega fjárfestingu. Vissu-
lega er það svo, að í okkar
þjóðfélagi má færa margt til betri
vegar í stjórn atvinnufyrirtækja,
en það eru stjórnmálamennirnir
sem búa atvinnufyrirtækjunum
umhverfi, það eru stjórnmála-
mennirnir sem ráða því við hvaða
skilyrði fyrirtækin búa og það eru
aðstæðurnar sem stjórnmála-
mennirnir skapa, sem ráða mestu
um það, hvort okkur tekst að auka
framleiðni og verðmætasköpun.
Sagt er að fyrirtæki eigi að
skipuleggja sig betur, en hvernig
má það takast í óreiðuþjóðfélagi
eins og því sem við búum í.
Fyrirtækin standa hvorki fyrir
utan né ofan það efnahagslega
umhverfi sem stjórnmálamenn-
irnir skapa, þau eru í því miðju.
Meðan stjórnmálamenn gera ekki
annað en að leysa vandann frá
degi til dags verður það sama uppi
á teningnum hjá fyrirtækjum,
heimilum og einstaklingum.
Það er tími til kominn, að við
reynum að átta okkur á því,
hverskonar þjóðfélagi við viljum
búa í, ætlum við að halda áfram
þjóðfélagi rugulreiðar, verðbólgu
og vaxandi ríkisafskipta, eða vilj-
um við hafa hér stöðugt þjóðfélag,
sem getur orðið undirstaða vel-
megunar og frjáls mannlífs og
atvinnulífs í landinu. Við höfum
fengið nóg af hugmyndafræði-
legum boðskap stjórnmálamanna
um þessi efni, nú ætlumst við til,
að þeir líti með raunsæi á aðstæð-
ur og geri atvinnufyrirtækjum og
einstaklingum kleift að vinna í
þessu þjóðfélagi á grundvelli
raunsæis og skynsemi en ekki
óskhyggju.
Stjórnmálamenn virðast, svo
furðu sætir, almennt skorta þekk-
ingu á atvinnulífinu, sem standa á
undir velmegun þjóðarinnar, og ef
til vill gætir einnig nokkurs skiln-
ingsleysis atvinnurekstrarins á
aðstöðu stjórnmálamanna. Að
mínu áliti er þó þekkingarskortur
stjórnmlamannanna á atvinnulíf-
inu alvarlegastur. Það virðist
staðfest gjá skilningsleysis milli
stjórnmálamanna og atvinnulífs-
ins. Það væri full ástæða til að
gefa stjórnmálamönnum tækifæri
til að kynnast betur en áður
raunverulegum aðstæðum at-
vinnulífsins, það þarf að auka
jarðbundna þekkingu þeirra. Það
verður ekki gert einvörðungu með
viðræðum forystumanna hags-
munasamtaka og ráðherra í
stjórnarráðhúsinu við Lækjar-
torg. í raun og veru ættu stjórn-
málamenn að gegna starfskyldu í
atvinnufyrirtækjunum í eitt til
tvö ár, þá fengju þeir tækifæri til
þess að kynnast vandamálunum af
eigin raun. Engum vafa er undir-
orpið, að skortur á skilningi milli
atvinnulífsins og stjórnmála-
mannanna, er ein af orsökunum
þess, hvernig komið er í okkar
þjóðarbúskap. Það er mjög mikil-
vægt, að það takist, að koma á
trúnaðartrausti milli stjórnmála-
manna og þeirra sem í atvinnu-
lífinu starfa.
Samstaða er
nauðsyn
Góðir fundarmenn ég vil að
lokum leggja á það áherzlu, að
samstaða er nauðsynleg til þess að
leysa þann vanda sem kjaramálin
eru í um þessar mundir. Það
verður ekki gert af skynsemi og án
átaka nema með samvinnu laun-
þega, vinnuveitenda og ríkisvalds.
Samvinna þessara aðila við núver-
andi aðstæður á að hafa það að
markmiði, að uppræða verðbólg-
una, að bæta hag fyrirtækjanna
og auka þar hagvöxtinn með
raunverulegri verðmætasköpun til
að bæta á þann hátt lífskjör allra
landsmanna í bráð og lengd.
Við höfum oft heyrt þá frægu
setningu: „The way to hell is
paved with good intentions" sem
útleggst: „Vegurinn til vítis er
varðaður góðum áformum." Ekki
hefur á undanförnum árum skort
yfirlýsingar um góð áform, en
minna hefur orðið úr framkvæmd-
um. Nú eru síðustu forvöð að snúa
af þeim vegi óskhyggju og góðra
áforma sem genginn hefur verið,
en takast allir landsmenn í sam-
einingu og af fullri raunsæi á við
aðsteðjandi vandamál.
Ef við Islendingar missum fjár-
hagslegt sjálfstæði okkar er stutt
í að sjálfstæði þjóðarinnar fari
sömu leið, sjálfstæði, sem ,það tók
okkur 682 ár að endurheimta að
fullu, eftir að við misstum það
árið 1262. Við skulum vera minnug
þess, sem skeði á Alþingi í lok
Sturlungaaldar árið 1262 og vona
að við Islendingar sjáum að okkur
áður en það er um seinan, svo að
sagan endurtaki sig ekki.
Fyrirlestur
um sænska
tungu í
Finnlandi
HÉR er nú staddur próíessor
Carl-Erik Thors frá Finnlandi.
Og fimmtudaginn 8. maí kl. 20:30
flytur hann fyrirlestur í Nor-
ræna húsinu og nefnir hann:
„Svenskan i Finland. Dess Vari-
anter och stallning í samhállet.“
Carl-Erik Thors hefur verið
prófessor í norrænu við Helsing--
forsháskóla frá 1963. Hann lauk
embættisprófi 1944, stundaði
síðan framhaldsnám á Norður-
löndum og í Bretlandi og lauk
doktorsprófi 1949. Hann hefur
sent frá sér fjölda ritgerða og
bóka, þar sem hann hefur mikið
fjallað um nafnafræði, bæði
mannanöfn og örnefni í sænsku og
finnlands-sænsku, og einnig hefur
hann ritað um sænskar biblíuþýð-
ingar, og í því sambandi má og
nefna ritið „Den kristna termino-
logien i fornsvenskan" (1957).
Carl-Erik Thors hefur árum sam-
an skrifað dálk um sænska
(finnlands-sænska) tungu í
stærsta sænska dagblað Finn-
lands Huvfudstadsbladet: Torsdag
með Thors, og nýtur sá dálkur
mikilla vinsælda.
Fyrirlesturinn á fimmtudags-
kvöldið er öllum opinn.
Tvær sýningar
eftir á
Sumargestum
NÚ eru aðeins tvær sýningar
eftir á sýningu Þjóðleikhússins á
SUMARGESTUM eftir Maxím
Gorkí í leikstjórn Stefáns Bald-
urssonar og leikmynd Þórunnar
Sigríðar Þorgrimsdóttur.
Sumargestir er annað leikritið
eftir Gorkí sem Þjóðleikhúsið tek-
ur til sýninga. Hitt verkið var
Náttbólið sem sýnt var árið 1976.
Sumargestir gefur okkur mynd af
firrtu menntafólki, sem hefur
gleymt uppruna sínum og glatað
hæfileikanum til að finna til með
öðrum.
Með hlutverk fara Erlingur
Gíslason, Guðrún Gísladóttir,
Þórunn Sigurðardóttir, Sigurður
Sigurjónsson, Helgi Skúlason,
Anna Kristín Arngrímsdóttir,
Gunnar Eyjólfsson, Kristbjörg
Kjeld, Þorsteinn Gunnarsson,
Arnar Jónsson, Bríet Héðinsdótt-
ir, Róbert Arnfinnsson, Sigurður
Skúlason, Baldvin Halldórsson,
Jón S. Gunnarsson og Guðrún Þ.
Stephensen.
Næst síðasta sýning er föstu-
daginn 9. maí og síðasta syningin
er á Uppstigningardag, fimmtu-
daginn 15. maí.
*
RKI-konum
þakkað
KVENNADEILD Rauða Kross
íslands gaf nýlega til taugadeildar
Landspítalans sjúkralyftara til af-
nota á deildinni. Þetta tæki er
mjög nauðsynlegt og kemur sér
einkar vel. Hefur starfsfólk deild-
arinnar beðið blaðið að færa
Kvennadeild R.K.Í. innilegar
þakkir fyrir hina höfðinglegu gjöf.
Ferming í
Leirárkirkju
Ferming í Leirárkirkju 11. maí
kl. 14.
Prestur sr. Jón Einarsson.
Þessi börn verða fermd:
Rannveig Harðardóttir,
r Lyngholti.
Ásgeir Örn Kristinsson.
Leirá.
Björn Sigurðsson,
Stóra-Lambhaga III.