Morgunblaðið - 17.05.1980, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. MAÍ1980
Rœtt við
Zóphónías
þessum morKunstundum, tii að
byrja með, síðar fór það að jíerast á
ýmsum tímum daKsins.
R: Varstu ekki skelkaður við
þetta fvrst?
Z: Nei.
R: Sajíðir þú nokkrum frá þessu?
Z: Já. Éjj sagði ömmu minni frá
því, en ekki öðrum.
R: Hvernijí brást hún við?
Z: Hún sajíði: „Þif; hefur verið að
dreyma þetta skinnið mitt“ annað
ekki.
R: Þú hefur ef til vill trúað því að
þetta væri draumur?
Z: Nei. Aila vejja ekki þegar frá
leið.
A Indlandi
R: Hvenær náðir þú fullkomnu
valdi yfir þessu. Þú hefur verið á
Indlandi og setið þar við fótskör
meistara sem éfí kann ekki deili á.
Þjálfaðirðu þennan hæfileika þar,
eða varstu þá þegar búinn að ná
þeim tökum sem þú hefur nú á
þessu ?
Z: Ég var fullkomlega búinn að
ná þessum tökum, mörgum árum
áður en ég fór þangað. Ég stundaði
þetta ekki á Indlandi. Það var
andleg einbeiting sem ég lærði þar
eða jóka, vitrænt jóka, sem er í
raun og veru mjög sérstætt og alveg
ólíkt öllu því jóka sem menn eru að
borga fyri hér á Vesturlöndum. Þar
er um vilja og viljastyrk einan að
tefla og það kostar ekki neitt.
R: Nú er sagt að jógar sem langt
séu komnir, geti horft af þessum
jarðneska sjónarhóli yfir Iiðin
jarðlíf. Er þetta almennt mögulegt
hjá mönnum sem hafa náð ein-
hverjum þroska á þessari braut? Þú
hefur e.t.v. sjálfur séð yfir síðustu
jarðlíf þín?
Z: Dálítið. Sum atvik mjög ljós.
Það hefur stundum hent þegar ég
leiði hugann að sambandi mínu við
fólk sem hefur orðið á vegi mínum,
að það hefur lokist upp fyrir mér
hvernig ég þekkti það, hvar og
hvenær ég hafði kynnst því. En ég
hef ekki lagt neina sérstaka áherslu
á að rifja upp gamlar jarðvistir.
Það er eins og að fara að glugga í
gamla bók uppi í hillu, sem þegar er
lesin — nema þá maður hafi
einhvern lærdóm af henni. Þá er
líka sjálfsagt að gera það. En líf
okkar er eins og framhaldsverk í
mörgum bindum. Það lokast við
hverja fæðingu.
R: Þú álítur þá ekki skynsamlegt
að telja að menn taki andlega
hæfileika í arf frá foreldrum eða
ættmennum, samkv. lögmálum
erfðafræðinnar — þetta byggist á
ailt öðrum forsendum, segi ég og
man nú allt í einu eftir þeim merka
manni Mendel.
Z: Já. Það er rétt. Já, að mínum
dómi eru forseridurnar allt aðrar.
Hitt er annað mál, að maður fæðist
á þeim stað þar sem maður getur
þróað þá eiginleika sem manni er í
raun og veru ætlað að leggja
áherslu á í viðkomandi jarðvist. Én
þó maður ráði ekkert yfir því hvar
maður fæðist, þá úthluta karma-
drottnarnir manni, að minni
hyggju, þeim stað þar sem maður
fær heppilegasta jarðveginn, ef svo
mætti að orði kveða, til að rækta þá
hæfileika sem honum er ætlað í
þessari jarðvist. Og oftast nær eða
ævinlega leiðir þar af að nánustu
skyldmenni, foreldrar, afar og
ömmur og jafnvel börnin manns
eru gamlir kunningjar.
R: Jafnvel skyldmenni úr fyrri
jarðlífum skýt ég inn í.
Z: Jafnvel það, eða á anna hátt
tengd. Austurlenskt spakmæli segir
að karmadrottnarnir úthluti manni
foreldrum og aðstandendum og
nánustu ættingjum, en sjálfur velji
maður vini sína.
R: Þú segir karmadrottnar. Nú er
ég ekki viss um að allir séu með á
nótunum. Hvað áttu við með þessu
orði Zóphónías?
Z: Eigum við að segja örlögin eða
örlagavaldarnir. En af þessum jóga
sem ég var hjá og fleiri jógum sem
ég kynntist í Indlandi lærði ég
andlega einbeitni og það sem kallað
er hugleiðsla. Og svo ég víki að því
aftur, þá tók þessi jógi ekki krónu
fyrir kennsluna. Það er ef til vill
íhugunarvert fyrir þá sem eru að
kenna jóga hér á Vesturlöndum.
R: Mér skilst að það samrýmist
ekki þeirra siðgæði að blanda fjár-
málavafstri inn í andleg mál.
Z: Jóki einn sagði við mig þau
eftirminnilegu orð, að Indverjar
hefðu séð að jóka gæti orðið
útflutningsvara og gróðavegur á
Vesturlöndum en hann bað mig að
geta þess hér að það væru ekki þeir
sem stunduðu slíkan útflutning eða
verslun með lífspeki.
R: Heldur einhverskonar fjöl-
bragðamágusar? spyr ég.
Z: Já. Það er einmitt.
A Arnarstapa
R: Nú eru allmörg ár liðin frá því
að þú fluttist hingað vestur á
Arnarstapa, Zóphónías. Hvað kom
þér til að velja þennan stað? Ég veit
að þú ert tengdur honum sterkari
böndum en ég hef skilið til fulls.
Geturðu sagt mér hvað veldur
þessum mikla áhuga á Arnarstapa
og Snæfellsnesi?
Z: Ég veit það núna að það er
Jökullinn og Pellið fyrst og fremst,
en ég vissi það ekki þegar ég kom
hingað fyrst. Ég heillaðist aðeins af
staðnum. Og þessi staður samsvar-
ar á margan hátt Himalajafjöllun-
um á Indlandi. Hér er, eins og þar,
hinn hreini og tæri jökull og loft, —
kannski það besta í veröldinni,
sjórinn fyrir utan og hinn græni
gróður jarðar. Þetta er það sem
jókarnir sækjast eftir í raun og
veru þegar þeir fara upp í Hima-
lajafjöll. Þar hafa þeir þetta, nema
auðvitað ekki sjóinn. Ég kom
hingað í fyrsta sinn árið 1922 með
skipi sem hét Siríus. Éór hérna i
land og fékk mjólk hjá föður
Kristbjarnar bónda í Eiríksbúð. Og
ég heillaðist af þessum stað strax
þá. Síðan 1965 hef ég svo verið hér á
Arnarstapa.
Jökullinn
R: Finnst þér eitthvað hér auð-
velda þér að ná tengslum við þær
veraldir, sem þú ert að reyna að
opna mér sýn til Zóphónías?
Z: Já. Það er enginn vafi á því.
Þessi staður er nefnilega miðsvæðis
í orkustöð landsins.
R: Eru einhverjar vættir hérna
sem þú hefur orðið var við, tengdar
þessum stað öðrum fremur?
Z: Já. Fjölmargar. Og ég er
orðinn mjög kunnugur þeim mörg-
um. En ég vil geta þess að þessir
lærðu jókar sem ég var hjá austur í
Indlandi þeir vissu ýmislegt um
Island og þeir voru á þeirri skoðun
að Snæfellsjökull væri einn af
orkupólum jarðarinnar og ekki nóg
með það, heldur hinn eini andlegi
orkupóll jarðarinnar. Þetta var það
eina sem sumir jókarnir vissu um
Island. — Að Jökullinn var hér.
Annað vissu þeir ekki og annað Iétu
þeir sig ekki skipta.
R: Hvaðan hafa þeir þessa vitn-
eskju sína, af bókum eða .,.. ?
Z: Þessi vitneskja er eld-eldforn.
Fornar sagnir eru víða til um
Jökulinn, jafnvel kínverskar heim-
ildir, segir Zóphónías.
Mér verður hugsað til þess hve
þessi andlegi orkupóll hafi látið
Snæfellinga ósnortna um aldir —
að því er virðist, þótt þeir byggju
svona ofan í honum — en hristi af
mér þennan bölvaða matrialisma
og spyr Zóphónías, hvort aldrei hafi
hvarflað að honum að bregða sér
austur og heinísækja fornar slóðir?
Z: Jú, ég hef farið sálförum til
Indlands aftur. Ég hef heimsótt
minn gamla gúrú. Og ég hef heim-
sótt annan, sem bjó í litlum geita-
kofa, og ég álít að hafi verið
heilagur maður, ef um heilagan
mann er að ræða á jörðinni. Hann
bjó í gömlum geitakofa og hafði
enga nemendur. En hann geislaði
frá sér hvar sem hann kom. Hann
var spakur að viti. En hann var
sérvitur. Þannig menn eru til enn
þá á Indlandi, en það er mjög erfitt
að hitta þá.
R: Andlegheitin eru þá á undan-
haldi þar fyrir tæknibyltingunni
eins og á Vesturlöndum.
Z: Já. Jókinn sem ég var aðallega
með, hann hélt því fram að verið
væri að flytja andlega þekkingu
vestur vegna þess að hún væri
dvínandi á Indlandi. En allt jóka
sem flyst til Ameríku, sagði hann,
það er peningajóka varla nafns
virði. Að vísu eru til vestanhafs
jókar sem ekki hafa smitast af
peningum, þar á ég við Vivekanda-
og Jókanandabræðurna sem eru
fyrir vestan — lærisveinar Rama-
krishna. Þessi jóki sem ég var með
var líka lærisveinn Ramakrishna.
Hjá þeim kostar ekkert peninga.
R: Ég spyr Zóhhónías hvaða
áhrif þessar nýju stefnur sem reyna
að afla sér áhangenda hér í dag
muni hafa. Telur þú þær skaðvæn-
legar fyrir trú okkar eöa eru þetta
dægurflugur sem skilja ekki eftir
sig nein spor þegar frá líður.
Z: Það er ekki gott að segja. Ég
held að þetta séu fæðingarhríðar
inn í nýja öld. Þetta á sennilega
eftir að deyja útaf flest aftur og
sumt sern betur fer. Annað lifir og
það breytist og ég hygg og vona að
það aðlagist íslenskum aðstæðum
og meiri skynsemi heldur en nú er.
Skynsemi verður að haldast í hend-
ur við tilfinningalífið, ef vel á að
vera. Þessar stefnur lifa nú mikið
til á tilfinningasemi og tilfinn-
ingalífi fólks og þær láta vitið í
raun og veru sigla sinn sjó. Það
kann ekki góðri lukku að stýra að
mínum dómi. En ég held, að þegar
frá líður muni það halda velli sem
lífvænlegt er, annað ekki.
R: Hyggurðu að kirkjunni sé
hætta búinn af þessum hræring-
um?
Z: Kirkjan stendur af sér allar
hræringar. Hún stendur eins og það
hús sem er á bjargi byggt. Hitt er
annað mál að hún má gæta sín á því
að verða ekki sjálf að steini.
Gnómar og álfar
R: Nú ert þú að brjóta land hér á
Alfafelli, ef unnt er að tala um að
brjóta land í hrauninu. Þú ert að
planta hér blómum og trjám. Þú
hefur sagt mér að þið hjónin væruð
ekki ein í verki, heldur væru hér
aðrar verur og mér ósýnlegar með
ykkur.
Z: Það er rétt, að það er erfitt að
gróðursetja í þetta hraun, og við
höfum ekið hingað mörgum hjól-
börum af mold, sennilega mörgum
bílhlössum, en við erum búin að
koma niður smáhríslum á stöku
stað. Þetta heldur manni við. Þetta
er ákaflega holl og góð vinna eins
og allir vita, en við erum ekki ein að
verki, eins og þú sagðir áðan. Því
það eru litlir menn með okkur sem
rétta okkur hjálparhönd. Ég hef þá
trú og þykist vita, að þeir gæti
þessa líka yfir vetrartímann, því
annars myndi allt sópast burtu í
vetrarstormunum. En þetta eru
verur sem Englendingar kalla
gnóma og eru til bækur um þá. Þeir
eru dálítið mismunandi. Sumir eru
nefndir jarðyrkjugnómar o. s.frv.
Þetta eru litlir menn, ákaflega
skemmtilegir. Þeir sýna okkur oft
hvernig veður er framundan, hvort
það er að versna eða batna. Þeir
fara að setja upp trefla og vettlinga
og húfur þegar kuldi er í aðsigi og
þeir kasta þessu öllu frá sér, þegar
von er á betra veðri. Núna um
daginn, degi fyrir óveðrið sem kom,
þá voru þeir allt í einu farnir að
klæða sig svo að við sáum að það
myndi fara að kólna rækilega. Það
endaði svo með því að einn kom með
snjóbolta og sýndi okkur, og það
þótti okkur hreinasta fjarstæða. En
morguninn eftir var hér alhvít jörð.
R: Þeir vita sínu viti?
Z: Já, svo sannarlega.
R: Hvað segir þú mér áf álfum
Zóphónías? Er ekki hér álfabyggð
eins og víðar á svipuðum slóðum?
Z: Ég er sammála Margréti
Thorlacius um það að hér sé
álfakirkja í Fellinu. Og bæði hefur
Margrét séð uppi í Fellskrossinum
ljós á kvöldin og kona mín líka. Ég
veit, af eigin reynslu, að þar er
mjög merkilegur staður. Alfar eru í
Fellinu það er rétt. Álfar og
huldufólk er sitthvað. Huldufólkið
býr hér í hrauninu og huldufólks-
kirkja er hér nálægt, en huldufólkið
er önnur þróun en álfaþróunin. Um
þetta mætti skrifa langt mál og
þykkar bækur. En fjölbreytni hinn-
ar ósýnilegu veraldar er margbrot-
in eins og veröldin sem við hrær-
umst í.
■ ^
/ Egyptalandi
R: Þú sagðir mér að þú hefðir
orðið fyrir merkilegri reynslu þegar
þú varst á heimleið frá Indlandi
fyrir allmörgum árum, og dvaldist
þá um nokkurra daga skeið í Kairó
í Egyptalandi. Geturðu rakið það
fyrir mér í fáum orðum?
Z: Þar varð ég fyrir undarlegri
reynslu í sambandi við sfinxinn og
pýramídann mikla. Ég var svo
heppinn að sex daga stríðið var
skollið á þegar ég fór að skoða
pýramídann. Ég kalla það heppni
því að allir túristarnir voru farnir
heim og ég var einn að reika í
pýramídanum. Ég skildi fylgdar-
manninn eftir og sat lengi inni í
konungagröfinni svokölluðu eða það
mætti ef til vill fremur kalla það
dulvígsluherbergi, ég hallast nefni-
lega að því að þetta sé gamalt
dulvígsluherbergi. En hvað um það.
Ég sat þar lengi og hugleiddi, og ég
var nú mjög opinn og næmur eftir
dvölina á Indlandi, þar sem ég hafði
hugleitt mest allan sólarhringinn,
þannig að ég var fljótur að komast í
„ástand". Síðan varð ég fyrir mjög
merkilegri upplifun, ef ég má orða
það svo. I fáum orðum sagt, þá varð
ég var við magnþrungið andrúms-
loft, allt frá því ég kom að pýramíd-
anum og þetta ágerðist eftir því
sem innar kom í hann og ofar. Ég
skildi við leiðsögumanninn úti í
svokölluðu galleríi og fór einn
þarna inn og settist. Þegar ég var
búinn að skoða herbergið kom yfir
mig geysileg orka sem í fyrstu
virtist vilja stugga mér út úr
herberginu. En ég sat hana af mér
og þá mildaðist hún smám saman
og varð loks lík ákaflega mildum og
fögrum andblæ. Þarna birtist mér
egypskur fornprestur og hann sýndi
mér bæði kistuna og ýmislegt þarna
inni. Ég dvaldist þarna stutta
stund, að því er mér fannst, en ég sá
það á fylgdarmanninum, þegar ég
kom út og leit á klukkuna að ég
hafði verið þarna langan tíma. Ég
get ekki sagt frá því hvað gerðist
þarna inni. En ég var ábyggilega
ekki sami maður eftir og sá sem fór
inn í herbergið. Það get ég íullyrt
— og verð það aldrei. Það yrði hins
vegar of langt mál að skýra alla þá
vitneskju er ég öðlaðist þarna, og
hvernig allt það bar fyrir.
Frímúrarar
R: Víkjum talinu að öðrum efn-
um. Þú hefur lengi verið í frímúr-
arareglunni. Þið teljið, að ég hygg,
að þessi regla eigi fornar og djúpar
rætur og þær standi í gamalli
egypskri menningu, segi ég við
Zópónías.
Z: Frímúrarareglan kemur að
vísu fram í dagsljósið og var
stofnuð stórstúka árið 1717, en þess
ber að geta að hún kemur fram í
Evrópu þegar svo er komið að menn
geta loks farið að tala og hugsa án
þess að verða fyrir barðinu á
ofsóknum. En í langan tíma hefur
hún legið í dvala eða verið hulin
þótt hún hafi alltaf verið við lýði í
raun og veru. Launhelgar í þeirri
merkingu sem frímúrarar eru af-
sprengi af, hafa verið til frá því að
maðurinn byrjaði að hugsa og leita
að guði sínum. Þetta er jafngamalt.
Þannig að launhelgar Egyptalands
eru vagga allra launhelga í raun og
veru, og ^llar launhelgar síðan um
víða veröld, hvort sem það er
rósarkrossreglan, frímúrarareglan
eða einhverjar aðrar sækja allar
eitthvað þangað.
P: Nú hef ég heyrt að væntanleg
sé i markaðinn bók um frímúrara
og einhvern veginn hefur maður
þai' á tilfinningunni að sú bók eigi
að opinbera heldur ógeðfellda þætti
í fari þeirra manna sem eru í
hreyfingunni, eða henni sjálfri.
Kannastu nokkuð við þetta skrif
Zóphónías?
Z: Ég hef heyrt þess getið. Marg-
ir hafa ætlað sér að ganga milli bols
og höfuðs á Frímúrarareglunni
gegnum tíðina, en þessum manni
mun ekki takast það fremur en
öðrum sem reynt hafa hingað til og
mun aðeins sitja uppi með skömm-
ina.
Vatnsberaöld
R: Hver heldur þú að verði þróun
í trúmálum á næstu árum? Á
kirkjan eftir að eflast og trúar-
brögðin í heiminum eða eiga nú-
tíma ideólógíur — gervitrúarbrögð
20. aldar eftir að binda enda á alla
okkar sögu?
Z: Ég vil taka mér í munn orð
þeirra dulspekinga sem mikið hafa
hugsað þessi mál. Tími fiskaaldar-
innar svonefndu er liðinn. Hann
leið undir lok 8. febrúar 1962 og við
tók vatnsberaöldin. Óróinn sem var
allt frá stjórnarbyltingunni
frönsku og til ársins 1962, var
útsöngur fiskaaldarinnar, en hún
er, samkvæmt dulrænum fræðum,
öld trúar og allir þessir spámenn
sem komu fram í byrjun fiskaaldar,
t.d. Búdda, Lao-Tse, Zaraþústra og
Jesús, voru boðberar fiskaaldarinn-
ar — boðberar trúarinnar. En á
vatnsberaöld kemur enginn sér-
stakur, heldur mun þá verða breyt-
ing á viðhorfum mann. Vatnsbera-
öldin á að bera þekkingu í skauti
sér, skilning og vit. Þekking eykst
hröðum skrefum, þekking á ytri
lögmálum náttúrunnar en þekking
á hinum innri og ósýnlega veruleik
mun einnig aukast á komandi árum
og allt viðhorf manna til lífs og
dauða og hlutverks mannsins í
heimsrásinni miklu mun verða allt
annað en nú er, og ef til vill fyrr en
flesta órar fyrir. Það er mikil!
munur á að trúa og vita. Vatnsbera-
aldarmaðurinn á að vita að til séu
æðri máttarvöld og æðri stjórn á
þessum heimi. Hann á að vita, en
ekki aðeins trúa. Og kirkjan hlýtur,
ef hún á að lifa, að fylgjast með
þessari þróun og fara að boða vissu
í stað trúar. Guðspeki og sálarann-
sóknir veita að mínum dómi undir-
stöðuþekkinu á ýmsu sem er for-
senda vissu. Sjálfur trúi ég ekki
lengur, — það er raunar langt síðan
ég hætti að trúa, vegna þess að ég
veit. Það hefur gjörbreytt allri
minni afstöðu til mannanna og
veraldarinnar.
Undir Stapafelli
Ég vík nú talinu að konu Zóph-
óníasar og spyr hvort leiðir þeirra
hafi legið saman hér undir Jökli?
Z: Við vorum búin að þekkjast í
áratugi áður og vorum góðir vinir
og kunningjar lengi vel, en það
smáþróaðist þannig að við gátum í
raun og veru ekki án hvors annars
lifað. Okkar innri kynning er ennþá
nánari vegna þess að við felum bæði
þessar huldu slóðir og þannig hafa
vináttubönd okkar þróast. Hún
hefur ýmsa hæfileika sem ég hef
ekki, hún bæði sér í þennan heim og
annan og hefur fortíðar- og fram-
tíðarskyggni sem ég hef ekki. Hún
fer iðulega sálförum með mér. Án
hennar hefði ég ekki getað starfað
það sem ég hef starfað.
R: Það hefur ekki ráðið því nein
tilviljun að þið völduð þennan stað
hér í hlíðum Stapafellsins? segi ég
að lokum.
Z: Nei. Það hófst með því að ég
fór að hafa hér jókaskólann sem
áður segir, en við höfðum oft
ferðast hingað vestur á Stapa. Þrjú
fyrstu árin bjó ég hér hjá Margréti
frá Öxnafelli, hún bauð mér að vera
hjá sér. Meðan þannig stóð á, fór ég
að hugleiða framtíðarstað og eftir
nákvæma yfirvegun okkar Stellu
beggja, okkúltiska útreikninga og
hulda leiðsögn þá byggðum við hér
á þessum stað. Það er dulin hönd
bak við það að við búum nákvæm-
lega hér.
Það er orðið rokkið undir Stapa-
felli og álfakirkjan sveipuð þoku-
slæðu. Regnúði í mjúkum mosanum
og ósýnilegir jarðandar búnir að
taka á sig náðir. Ég kveð húsráð-
endur á Álfafelli með þökk fyrir
„trakteringarnar" og frásagnir af
þessum heimi og öðrum. i> p
Zóphónías tekur á móti gcsturn í
Víkingasal Ilótel Loftlcióa kl.
17—19 í dag.