Morgunblaðið - 17.05.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. MAÍ 1980
15
Tékkneskir
kvikmyndadagar
Dagana 17. til 22. þ.m. fær
islenskt kvikmyndaáhugafólk
tækifæri til að víkka sjóndeild-
arhring nokkuð til austurs, þar
sem að tékkneska sendiráðið í
samvinnu við Tékknesk-
íslenska félagið, mun standa
þessa daga fyrir tékkneskri
kvikmyndaviku í Háskólabíói.
Mun hún bæta úr miklum
skorti á sýningum mynda hér-
lendis frá þessu gamalgróna
kvikmyndagerðarlandi, sem alið
hefur af sér nokkra bestu kvik-
myndaleikstjóra og kvikmynda-
tökumenn samtímans.
Tékknesk kvikmyndagerð hef-
ur verið á talsverðri uppleið
síðustu árin, undir forystu leik-
stjóra eins og Jirí Menzel, Veru
Chytilová, (THE APPLE GAME),
Francisek Vlacil, og Oldrich Lip-
ský o.fl. Það eru einmitt myndir
eftir rvo þá síðast nefndu sem eru
meginverk tékknesku kvik-
myndavikunnar.
Tékkar framleiða nú árlega
upp undir fimmtíu langar mynd-
ir, auk mikils fjölda stuttra og
teiknaðra. Stærstu kvikmyndaver
landsins eru Barrandov Film
Studio og Slovak Film Production
í Bratislava, auk kvikmyndavers
sem tekið var í notkun í Gott-
waldov fyrir þrem árum. Mun það
fyrst og fremst vera ætlað til
gerðar mynda við hæfi barna og
unglinga.
Önnur aðalmynd kvikmynda-
vikunnar er STINÝ HORKÉO
LÉTA, („Hot Summer Shadows"),
gerð af Frantisek Vlácil árið
1977, handrit og saga eftir Jirí
Krizan. Fjallar um átök eftir lok
síðara heimsstríðs. Fjárbóndinn
Baran býr á afskekktu sveitabýli
uppi í Beskydesfjöllum, ásamt
konu sinni Terezku, syninum
Lúkás og dótturinni Petrusku.
Fer í strjálar kaupstaðarferðir
niður í dalinn. Kringumstæðurn-
ar voru afleitar á þessum tíma,
sökum yfirgangs manna úr flokki
Bandera, sem reyndu að brjóta
sér leið þarna í gegnum fjalllend-
ið, yfir til Austurríkis. (Bandera
var leiðtogi SS manna af pólskum
og úkraínskum ættum). Einn
hópurinn hefur viðkomu á býli
Barans og með hótunum um að
drepa konu hans og börn, fær
óaldalýðurinn þvingað bóndann
til að hjálpa sér. Aldraður læknir
lendir í sömu aðstöðu, og verður
að líkna slösuðum Bandamanni
og dveljast á býlinu. Fréttin um
hvarf læknisins flýgur um litla
þorpið í dalnum, en vaxandi ótti
grípur um sig meðal íbúa bónda-
bæjarins. Baran reynir að finna
einhver ráð til bjargar fjölskyldu
sinni úr hinni næsta vonlausu
aðstöðu, og í samráði við lækninn
grípur hann til þess úrræðis að
reyna að drepa með eigin höndum
Banderamennina einn á fætur
öðrum. Hann veit að möguleik-
arnir til að komast af eru hverf-
andi og utanaðkomandi hjálp of
áhættusöm ...
HOT SUMMER SHADOWS
hefur hlotið umtalsvert lof á
þeim hátíðum þar sem hún hefur
verið sýnd. Hlaut m.a. Grand
Prix á Karlovy Vary 1978, og
hefur notið góðrar aðsóknar
áhorfenda.
Önnur athyglisverðasta mynd-
in er ADÉLA JESTE NEVECER-
ELA, („Adela Has Had No Supp-
er Yet“/ „Nick Carter in Prague")
parodía um lélega leynilögreglu-
reyfara. Segir frá komu spæjar-
ans Nick Carter til Prag, í'byrjun
aldarinnar og afkáralegum ævin-
týrum hans þar í sambandi við að
ráða afkáralega morðgátu. Til
einskis er að reyna að útskýra
flókinn efnisþráðinn, þar sem að
óspart grín er gert að annars
flokks einkaspæjarareyfurum.
Aðstoðarmaður leikstjórans,
Oldrich Lipsky, við gerð ADÉLA
HAS HAD NO SUPPER YET, er
Jirí Brdcek, sem skóp sögu og
handrit. Brdcek er vel kunnur á
Vestulöndum fyrir aðra paródíu,
LEMONADE JOE, sem m.a. var
sýnd hérlendis, en þar gerði
höfundurinn grín að vestraform-
inu.
Af öðrum myndum má nefna
MAL MORSKÁ VLA, en hér mun
vera komin kvikmyndagerð hins
þekkta ævintýris H.C. Andersen
„Hafmeyjan litla“. Önnur barna-
mynd er CEKÁNÍ V CERVENCI
„Encounter in July“ en hún gerist
í sumarbúðum, þar sem fram fer
tungumálakennsla fyrir smáfólk-
ið. Þær tvær myndir sem enn er
ógetið eru KRABAT og LET HIM
FACE THE MUSIC.
Mynd úr nýlegri, tékkneskri mynd sem byggð er á ævisögu
Dvoráks og nefnist CONCERT AT THE END OF TIIE SUMMER.
17. maí:
kl. 4 e.h.: HOT SUMMER SHADOWS
kl. 7 e.h.: ENCOUNTER IN JULY
kl. 9 e.h.: ADÉLA HAS HAD NO SUPPER YET
18. maí.
kl. 3 e.h.: KRABAT
kl. 5 e.h.: ADÉLA HAS HAD NO SUPPER YET
kl. 7. e.h.: LET HIM FACE THE MUSIC
kl. 9. e.h.: HOT SUMMER SHADOWS
19. maí:
kl. 5. e.h.: ENCOUNTER IN JULY
kl. 7. e.h.: THE LITTLE SEA NYMPH, (THE LITTLE MERMAID)
kl. 9. e.h.: ADÉLA HAD NO SUPPER YET
20. maí:
kl. 5. e.h.: ADÉLA HAS HAD NO SUPPER YET
læþ 7. e.h.: LET HIM FACE THE MUSIC
kl. 9. e.h.: HOT SUMMER SHADOWS
21. maí:
kl. 5 e.h.: HOT SUMMER SHADOWS
kl 7. e.h.: ENCOUNTER IN JULY
kl. 9. e.h.: ADÉLA HS HAD NO SUPPER YET
22. maí:
kl. 5. e.h.: ADÉLA HAS HAD NO SUPPER YET
Raunveruleg stefna ríkisstjórnar-
innar í orkumálum birtist í af-
greiðslu hennar á beiðni Hitaveitu
Reykjavíkur um hækkun á gjald-
skrá, þar sem beiðnin var skorin
niður í 10% úr 58%, og þar með
aukin hætta á því að hluti höfuð-
borgarsvæðisins verði á ný olíukynd-
ingarsvæði, sagði Friðrik Sophus-
son alþingismaður við umræður á
Alþingi í gær. Friðrik kvaddi sér
hljóðs utan dagskrár til að krefja
Tómas Árnason viðskiptaráðherra
svara um þessi mál, og tóku þing-
mennirnir Birgir ísleifur Gunnars-
son og Guðmundur G. Þórarinsson
undir gagnrýni Friðriks á afgreiðslu
þessa máls.
Friðrik gerði í ræðu sinni að
umtalsefni þaú rök ráðherra er fram
voru sett í fjölmiðlum fyrir skömmu,
Friðrik Sophusson.
inu. Eigi að síður kvaðst hann telja
gjaldskrárnefnd hafa unniö gott
starf og væri ekki við þá nefnd að
sakast.
Að lokinni ræðu Tómasar var
umræðum um málið frestað, en tekið
til við hana nokkru síðar, er afgreidd
höfðu verið nokkur mál.
Þá tók til máls Birgir Isleifur
Gunnarsson S. og kvaðst hann vilja
taka undir það að gjaldskrárnefnd
ynni vafalaust vel, en þó væri alveg
ljóst að sú nefnd væri æði misvitur í
störfum sínum og ákvörðunum.
Birgir sagði allar hitaveitur lands-
ins hefðu fengið hækkunaróskir
sínar uppfylltar. jafnvel þótt gögn er
þeim óskum fylgdu væru ófullkomin.
Hitaveita Re.vkjavíkur fengi hins
vegar aðeins 1/6 af sínum óskum,
meðai annars vegna þess að gögn
Friðrik Sophusson alþingismaður:
Hætta á að hluti höfuð-
borgarsvæðisins verði á
ný olíukyndingarsvæði
að ekki væri unnt að hækka gjald-
skrá Hitaveitunnar meira, vegna
mikilla áhrifa þess á framfærslu-
vísitöluna. Sagði Friðrik þetta vera
fyrirslátt einn, þar sem hitavatns-
hækkunin hefði aðeins verið 0,18%
hækkunarinnar, eða 1/70 hluti.
Sagði Friðrik augljóst, að ef svo
mjög yrði staðið gegn eðlilegri
hækkunarþörf fyrirtækisins þýddi
það samdrátt og síðar halla á rekstri
þess, sem svo aftur yrði að greiða
með hækkuðu útsvari. — Væri það ef
til vill skýringin á því að ríkisstjórn-
in hefði nú hækkað útsvarsálagn-
ingarheimildina. Þegar gjaldskrár-
hækkunin kom fyrir sagði þingmað-
urinn iðnaðarráðuneytið lagt til að
leyfð yrði 40% hækkun, en síðan
lækkað það niður í 20%, en ríkis-
stjórnin hefði haldið fast við 10%, á
grundvelli tillögu gjaldskrárnefnd-
ar. Óskaði hann þess að ráðherra
birti rökstuðning nefndarinnar, og
spurði sérstaklega hvort vænta
mætti breytinga á ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar ef niðurstöðurnar
væru byggðar á röngum forsendum.
Þá óskaði Friðrik einnig eftir upp-
lýsingum um hækkanir á gjaldskrá
annarra hitaveitna í landinu.
Tómas Árnason viðskiptaráð-
herra kvaðst myndu verða við ein-
dregnum tilmælum og birta rök-
stuðning gjaldskrárnefndar, þó það
væri ekki venja, og ekki væri ætlun-
in að gera slíkt framvegis. Þá sagði
hann það sjálfsagt að ríkisstjórnin
tæki ákvörðunina til endurskoðunar
ef byggt hefði verið á röngum
forsendum, en hins vegar yrði í
þessu máli öllu að hafa í huga að
hækkanir á gjaldskrá Hitaveitu
Reykjavíkur færu inn í vísitöluna og
hefðu þannig áhrif á verðlagsþróun í
landinu.
Síðan las Tómas bréf gjald-
skrárnefndar, sem var svohljóðandi:
„Gjaldskrárnefnd hefur fjallað um
erindi stjórnar Veitustofnana í
Reykjavík dagsett 4. mars sl. um
58% hækkun gjaldskrár Hitaveitu
Reykjavíkur og umsögn ráðuneytis
yðar dagsett 19. apríl þar sem mælt
er með 42% hækkun. Verði farið að
ósk Veitustofnana verða hækkanir á
þessu ári samtals 113%, miðað við
niðurtalningu það sem eftir er ársins
í samræmi við ákvæði stjórnar-
samningsins um þau efni. En sam-
kvæmt tillögu ráðuneytisins myndu
þær verða rúm 91%.
Beiðnin er studd þeim rökum, að
þörf sé á að auka framkvæmdir
Hitaveitu Reykjavíkur um 127% að
krónutölu í því skyni að koma í veg
fyrir vatnsskort í framtíðinni.
Við athugun kemur í ljós, að staða
fyrirtækisins var mjög góð um
síðastliðin áramót. Hagnaður á
síðasta ári var rúmar 1600 milljónir
króna, eða 32% af veltu, og höfðu þá
verið afskrifaðar rúmlega 1000
milljónir króna. Gjaldskrárnefnd er
þeirrar skoðunar, að fyrirtæki sem
er með jafn sterka fjárhagsstöðu og
Hitaveita Reykjavíkur þurfi að færa
fram alveg sérstök rök fyrir slíkri
stökkhækkun verðlagningar eins og
farið er fram á, á sama tíma og
ríkisstjórnin leggur allt kapp á að
halda verðbólgunni í skefjum.
Gjaldskrárnefnd telur, að þau rök
liggi enganveginn fyrir, og bendir í
því sambandi meðal annars á eftir-
farandi:
Allar hitaveitur á
landinu fengu um-
beðna hækkun
nema Hitaveita
Reykjavikur
1. I tekjuspá er selt vatnsmagn
áætlað 39,1 milljón tonn á árinu
1980. Þessi áætlaða vatnssala er
verulega lægri en vatnssalan reynd-
ist vera á síðastliðnu ári og skýtur
skökku við fullyrðingar Hitaveit-
unnar um aukna vatnsþörf. Tekjur
fyrirtækisins af vatnssölu teljast því
vanmetnar.
2. Gjaldskrárnefnd telur að verð-
lagsforsendur þær sem að baki
rekstrar- og framkvæmdaáætlun
liggja séu of rúmar. Áætlaður
rekstrar og framkvæmdakostnaður
fyrirtækisins telst því of hár.
3. Veltustaða fyrirtækisins um
síðastliðin áramót var mjög góð og
hafði batnað á árinu 1979 um 743
milljónir króna. Að mati gjaldskrár-
nefndar má losa hér verulega fjár-
muni til framkvæmda, en í fjárhags-
áætlun fyrirtækisins er þvert á móti
gert ráð fyrir aukningu veltufjárins.
Ýmislegt fleira mætti tilfæra, sem
bendir til að hækkunarbeiðni stjórn-
ar Veitustofnana sé óeðlilega há. í
ljósi framanritaðs leggur gjald-
skrárnefnd til að Hitaveitu Reykja-
víkur verði 1. maí n.k. heimiluð 10%
hækkun á gjaldskrá vatnssölu, og
mælaleigu, og að fallist verði á ósk
fyrirtækisins um 58% hækkun heim-
æðagjaida, og nemur þetta um
12,4% meðalhækkun á gjaldskrá
Hitaveitunnar.
Nefndin telur að með þessari
gjaldskrárhækkun geti fyrirtækið
fylgt niðurtalningaráformum ríkis-
stjórnarinnar á þessu ári.“
Þá rakti ráðherrann hve miklar
hækkanir aðrar hitaveitur hefðu
beðið um, og fengið. Seltjarnarness
30%, Mosfellssveitar 58%, Suður-
nesja 9,2%, Þorlákshafnar 22,5%,
Hveragerðis 40%, Vestmannaeyja
41,5%, Hvammstangi 30%, Siglu-
fjarðar 34%, Ólafsfjarðar 23,3%,
Dalvíkur 47,2% Akureyrar 53%,
Reykjahlíðar 20%, Selfoss 23%,
Orkubú Vestfjarða 12,5%. Tómas
kvað ríkisstjórnina ekki hafa fjallað
um þetta mál, þar sem samkomulag
hefði orðið um þessar hækkunar-
beiðnir milli gjaldskrárnefndar og
viðkomandi ráðuneytis, það er iðn-
aðarráðuneytisins.
Þá vék Tómas að útreikningi
vísitölunnar, og sagði það vera
fáránlegt að hækkaður upphitunar-
kostnaður í Reykjavík þyrfti að þýða
hækkuð laun um allt land. Vitaskuld
væri því ekki að leyna, að almenn
verðlagsþróun í landinu hefði haft
áhrif á afgreiðslu hækkunarbeiðnar
Hitaveitunnar. Nefndi Tómas einn-
ig, sem dæmi um fáránleika vísitölu-
kerfisins, að þótt hitunarkostnaður
úti á landi margfaldaðist, þá gerðist
ekkert í launamálum.
Sagði viðskiptaráðherra, að vafa-
laust hefðu forráðamenn Hitaveit-
unnar í Reykjavík góðar og gildar
ástæður fyrir sínum beiðnum, en
álitamál hlyti að vera hve langt ætti
að ganga í þessa átt á kostnað
almennrar verðlagsþróunar í land-
hennar hafi verið véfengd, en þó
hefði komið fram, að gjaldskrár-
nefndin hafi ekki kallað forráða-
menn Ilitaveitunnar á sinn fund til
að óska nánari skýringa. Sagði
þingmaðurinn bréf nefndarinnar
bera vott um það að henni hefði ekki
veitt af að fá nánari upplýsingar, svo
miklar villur og misskilningur sem
kæmi fram í bréfinu.
Birgir sagði tekjur af vatnssölu
hljóta að verða í hlutfalli við selt
magn, en vatnsþörf væri hins vegar
allt annað. Vatnsþörf væri að sjálf-
sögðu miðuð við að geta haft nægi-
legt vatn til sölu við verstu skilyrði.
Sagði hann nefndina rugla saman
hugtökum á svo ótrúlegan hátt, að
ekki bæri það vott' um neinn vilja
gjaldskrárnefndar til að setja sig
niður í málefni Hitaveitunnar.
Þjóðhagslegt gildi framkvæmda
fyrirtækisins sagði Birgir ísleifur
augljóst, að yrði að hafa það í huga
þegar teknar væru ákvarðanir um
auknar boranir eða nýlagnir í hverfi
sem verið er að byggja eða ekki hafa
haft heitt vatn áður. Ríkisstjórnin
virtist hins vegar ekki hafa mikinn
áhuga á að styðja við bakið á
fyrirtækjum af þessu tagi, þegar nú
væri hætta á að þau gætu ekki
tengur sinnt sínu hlutverki.
Sagði Birgir að endingu, að aug-
ljóst væri að gjaldskrá Hitaveitu
Reykjavíkur gæti verið mun lægri,
ef fyrr hefði verið farið að óskum
hennar um eðlilega hækkun gjald-
skrár.
Guðmundur G. Þórarinsson F,
tók næstur til máls, og kvaðst hann
vera þeim Birgi Isleifi og Friðrik
Sophussyni sammála um það mál er
hér væri til umræðu.
Ljóst væri að hættulegt væri að
halda þjóðþrifafyrirtæki á borð við
það sem hér um ræddi í fjársvelti, og
kallaði það augljóslega á breyttan
útreikning vísitölunnar. En hvað
sem því liði, þá sagðist Guðmundur
styðja niðurtalningarstefnu stjórn-
arinnar.
En vísitölunni yrði að breyta, enda
engin rök sem mæltu með því að
laun á Fáskrúðsfirði hækkuðu þótt
fargjald Strætisvagna Reykjavíkur
hækkaði eða að almenn kauphækkun
yrði á Patreksfirði þótt gjaldskrár
Hitaveitu Reykjavíkur hækkaði.
Friðrik Sophusson S. tók þá aftur
til máls. Sagðist hann'vilja fagna því
að Tómas segði hækkunarbeiðnina
verða endurskoðaða ef breyttar for-
sendur kæmu fram, og sagði Friðrik
sterkar líkur á að svo myndi fara. Þá
nefndi hann að Tómas misskildi
veltufjárstöðu fyrirtækisins, en þar
væri bæði rætt um lausafjárstöðu og
keypt efni. Þetta hefði gjaldskrár-
nefnd getað leiðrétt ef hún hefði
kært sig um.
Hagnað fyrirtækisins sagði Frið-
rik vera niðri í jörðinni, og væri ekki
hægt að taka aftur það sem fram-
kvæmt hefði verið. Misskilningur
hefði hér verið á ferðinni, og yrði
hann væntanlega leiðréttur.
Að lokum sagðist Friðrik vilja
benda sérstaklega á það, að ríkis-
stjórnin hikaði ekki við að hækka
heimtaugagjaldið um 58%, enda
væri það ekki inni í vísitölunni, og
benti það rækilega á tvískinnunginn
í máli þessu.