Morgunblaðið - 31.05.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MAÍ1980
í f i i i i-h.vmwwiwm
Nordál
Ákvarðanir um nýja stórvirkjun
hald stóriðju verður að taka á
þessu leyti. Þetta geta þau einkum gert með tvennum
hætti.
í fyrsta lagi með því að skapa atvinnuvegunum sem
heilbrigðust og jöfnust starfsskilyrði. í þessu felst ekki síst
það, að þau tryggi eðlilega samkeppni á öllum sviðum
efnahagslífsins. Hagkerfið sé opið fyrir samkeppni utanað
og atvinnuvegum sé tryggt eðlilegt svigrúm t.d. að því er
varðar skattlagningu, starfsemi fjármagnsmarkaðar og svo
framvegis. Að sjálfsögðu er hér ein af meginforsendunum,
að verðbólgunni sé haldið í skefjum eða séð um, að hún
raski ekki samkeppnisaðstöðu fyrirtækja með óeðlilegum
hætti. Mönnum hættir til að gleyma því, hvað heilbrigð
almenn skilyrði eru mikilvæg forsenda hagvaxtar. I þessu
sambandi er nauðsynlegt að minnast þess, að vöxtur
þjóðartekna á ekki rætur að rekja til tiltölulega fárra
avinnugreina og stórfyrirtækja heldur byggist hann á
sameiginlegu átaki til framleiðsluaukningar á öllum
sviðum efnahagsstarfseminnar.
í öðru lagi geta stjórnvöld átt beina aðild að framleiðslu
og iðnþróun og gerst þátttakendur í atvinnustarfseminni.
Með tilliti til þess, hve íslenska hagkerfið er lítið, er
óhjákvæmilegt að afskipti ríkisins komi oft til, þegar um
nýiðnað, einkum stóriðju, er að ræða, — eða til hjálpar
starfandi fyrirtækjum, svo að þeim sé kleift að nýta nýja
tækni eða markaðstækifæri. Augljóst er, að um áframhald-
andi vöxt orkufreks iðnaðar verður ekki að ræða án atbeina
ríkisvaldsins með einum eða öðrum hætti. Orkuframleiðsl-
an fyrir slík fyrirtæki byggist að minnsta kosti á forystu
stjórnvalda og ákvörðunum ríkisstjórnar og Alþingis. Það
eru því þessir aðilar, sem verða að móta meginstefnuna
með hliðsjón af þeim möguleikum, sem fyrir hendi eru.
Eignaraðildin
— Allt frá því menn fóru að ræða um stóriðju hér á
landi hefur verið um það deilt, hvort erlendir aðilar skyldu
vera eignaraðilar að fyrirtækjunum. Hver er þín skoðun
miðað við fengna reynslu?
— í þessu efni hefur verið mótuð stefna, sem ég er
sammála með tilliti til þjóðfélagshátta. í stefnunni felst, að
ekki gildi almennar reglur um innstreymi erlends fjár-
magns heldur sé það metið hverju sinni, hvaða hag
fslendingar hafi af þeirri starfsemi, sem slíkur fjármagns-
innflutningur leiðir til. Á þeim grundvelli hefur síðan verið
ákveðið, hve langt skuli gengið. Samningar um álverið í
Straumsvík og járnblendiverksmiðjuna á Grundartanga
sýna þær ólíku leiðir, sem farnar hafa verið. í fyrra
tilvikinu á erlendi aðilinn allt iðjuverið en í því síðara á
íslenska ríkið meirihluta.
— Hvor leiðin er skynsamlegri?
— Mér finnst ekki skynsamlegt að slá því föstu, að önnur
hvor þessara leiða sé endilega sú eina rétta við allar
aðstæður. Hitt er ljóst, að eftir því sem við fáum meiri
reynslu af framleiðslustarfsemi orkufreks iðnaðar þeim
mun auðveldara verður fyrir okkur að ráðast í slíkt
fyrirtæki án þátttöku erlendra aðila.
Álbræðslan ruddi brautina hér. Hún var svo stór í
sniðum, að miðað við þáverandi aðstæður var vart
hugsanlegt, að fslendingar hefðu haft ráð á eignaraðild að
henni og því síður meirihlutaeign. Aðstæður höfðu breyst,
þegar járnblendiverksmiðjan kom til sögunnar bæði vegna
þróunar hér á landi og vegna þess, að þetta fyrirtæki er
minna en álverið og þess vegna auðveldara fyrir fslendinga
að vera meirihlutaaðilar að því.
— Og í nýfluttu erindi þínu hreyfðir þú því, að
íslendingar verði einir eigendur stóriðjufyrirtækis.
— Já, ég er ekki í vafa um, að íslendingar hafa nú
bolmagn til þess og lánstraust með tilliti til þeirrar
reynslu, sem fengin er, að ráðast í nýtt stóriðjufyrirtæki
sambærilegt við þau, sem fyrir eru, og yrði það algerlega í
íslenskri eigu. Menn yrðu að meta það út frá áhættunni,
hve mikla samvinnu þeir vildu hafa við erlenda aðila auk
þess sem almennt hagkvæmnismat kemur auðvitað til, og
þá einkum varðandi tækni og markaði. Ekki má gleymast,
að eftir því sem samkeppnisaðstaða okkar í þessum iðnaði
batnar eins og gerst hefur að undanförnu vegna hækkunar
á orkuverði erlendis, batnar samningsaðstaða okkar við
þau fyrirtæki, sem við þurfum að sækja til að því er varðar
tækni og markað.
— Mælir þú með því, að ákveðið verði, að erlendir aðilar
komi hvergi nærri stóriðju á íslandi?
— Eins og ég sagði fyrr er ég sáttur við þá stefnu, sem
nú er fylgt í þessu efni. Hins vegar geta menn ekki lengur
með rökum verið andvígir stóriðju á þeim forsendum, að
hún leiði óhjákvæmilega til erlendrar þátttöku. Nú ætti að
vera unnt að meta framtíðarstefnuna fordómalaust með
hagkvæmnissjónarmið ein að leiðarljósi. Fyrirfram á
engum leiðum að loka í þessum efnum.
Eg tel, að við verðum áreiðanlega enn um hríð að hafa
nána samvinnu við erlenda aðila, einkum á sviði tækni og
sölustarfsemi og til að tryggja okkur hráefni með
hagstæðum kjörum, hvað sem eignaraðildinni sjálfri
viðvíkur. Næstu skrefin gætum við til dæmis stigið í
samvinnu við íslenska álfélagið, þannig að við yrðum
— Nauðsynlegt er að marka
meginstefnu um næstu áfanga í
orkuöflun eigi síðar en á hæsta ári.
Nauðsynlegt er, að samtímis verði
vandlega að því hugað, hvaða
tækifæri geti á næstu árum skap-
ast til frekari þróunar orkufreks
iðnaðar hér á landi. Ella er hætt
við því, að framundan sé tímabil
stöðvunar í þessum iðnaði, sem
þegar er orðinn veigamikill þáttur í
atvinnustarfsemi landsmanna og í
útflutningstekjum þjóðarbúsins.
Á þessa leið voru upphafsorð
Jóhannesar Nordal seðlabanka-
stjóra og stjórnarformanns í
Landsvirkjun, stærsta orkufram-
leiðslufyrirtæki landsins, á ráð-
stefnu um iðnþróunarmál 21. maí
sl., en erindið birtist í heild í
Morgunblaðinu 23. maí. í tilefni
af því sneri blaðið sér til Jóhannes-
ar og ræddi nánar við hann um
orkuframleiðslu íslendinga og
stóriðju.
Mörkun
meginstefnunnar
— Hvað knýr á um að þessi meginstefna í orkumálum og
stóriðju sé mörkuð?
— Áldrei má láta undir höfuð leggjast að huga að því,
hvernig unnt sé að halda áfram að auka þjóðarframleiðslu
og bæta lífskjör landsmanna, sagði Jóhannes. Og á sviði
orkuframleiðslu og stóriðju, þ.e. orkufreks iðnaðar, sem
byggist á mikilli raforkunotkun, eigum við mörg tækifæri
ónotuð. Við höfum hlotið reynslu á þessu sviði, sem kennir
okkur, að við eigum að halda áfram á þessari braut og
framhaldið verður að vera með markvissum hætti.
— Hver á að móta stefnuna?
— Til að auka þjóðarframleiðsluna eru til margar leiðir,
en ég staldra hér við það, hvernig stjórnvöld geta þar látið
til sín taka, því að þau verða að móta meginstefnuna að