Morgunblaðið - 31.05.1980, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MAÍ 1980
13
eignaraðilar að því með því að byggja sjálfir við núverandi
verksmiðju, verði ákveðið að ráðast í stækkun hennar. Með
tímanum gætum við orðið meirihlutaaðilar í fyrirtækinu.
Umhverfisvernd
— Menn hafa sett umhverfisvernd fyrir sig í afstöðu
sinni til stóriðju og raunar einnig virkjana. Hvernig horfa
þau mál við frá þínum sjónarhóli?
— Á þeim tíma, sem samningurinn um álverið var
gerður, voru menn ekki orðnir eins uppteknir af umhverfis-
vernd og nú á tímum. Leitað var álits erlendra manna á
þessu á sínum tíma, og töldu þeir ekki þörf á frekari
ráðstöfunum en gerðar voru í upphafi, hins vegar voru sett
í samninginn ákvæði, sem skylduðu álfélagið til að setja
hreinsibúnað í verksmiðjuna. Síðan hefur orðið bylting á
þessu sviði og þess hefur verið farið á leit við álfélagið, að
það léti fullkomnasta búnað í verksmiðju sína. Er það verk
nú langt komið og verður búnaðurinn kominn í allt álverið
eftir rúmt ár. Virðist nú enginn vafi á því, að tæknilega er
fullleystur sá vandi, hvernig vernda megi umhverfið. Hins
vegar hefði það ekki tekist, ef hreinsibúnaður hefði verið
settur í það í upphafi, sá búnaður, sem þá var á markaðnum
hefur reynst ófullnægjandi. Reynslan á Grundartanga
sýnir okkur einnig, að fyllilega er nú unnt að tryggja
umhverfisvernd við stóriðjufyrirtæki. Ég held að allir
viðurkenni nú, að við ákvarðanir um stóriðju þurfi áhrif
hennar á umhverfið ekki að vera áhyggjuefni, ef gerðar eru
kröfur um notkun fullkomnustu tækni á þessu sviði.
Frá framkvæmdum viö byggingu
stöövarhússins viö Hrauneyjafoss.
Þegar þeirri virkjunarframkvæmd er
lokiö er framleiöslugeta landskerf-
isins oröin nálægt 4000 gíga-
wattstundum — fyrir liggur aö
ákveöa í hvaöa virkjun á aö ráöast
næst á eftir framkvæmdunum viö
Hrauneyjafoss.
— En hvað um umhverfisspjöll af virkjunum?
— Almennt má segja, að sú skoðun sé ríkjandi, að fá
mannvirki fari öllu betur í náttúrunni en vel hannaðar
virkjanir. Hins vegar er því ekki að neita, að dæmi eru til
um árekstra milli áforma um virkjanir fallvatna og
sjónarmiða umhverfisverndar. í fyrsta lagi, ef virkjanir
eyðileggja fallega fossa eða náttúrufyrirbæri. í öðru lagi, ef
vatnsuppistöður setja verðmætt land eða náttúruverðmæti
undir vatn. Og í þriðja lagi, ef virkjun fallvatna eyðileggur
dýralíf, til dæmis fiskigöngur, sem yfirleitt má þó hindra
með stigum.
Hér á landi eru ýmsir staðir, þar sem slíkir árekstrar
geta orðið, en meginhluta vatnsmagns okkar má virkja án
þess, að hætta sé á náttúruspjöllum. Á vatnasvæði Þjórsár
eru menn til dæmis fallnir frá hugmyndum um stóra
vatnsuppistöðu efst í Þjórsá, sem hefði haft í för með sér,
að Þjórsárver færu að miklu leyti undir vatn. Þess vegna
hefur verið leitað annarra leiða til að miðla vatni til
virkjananna, þótt þær séu dýrari en stóra vatnsuppistaðan.
Rannsóknir og
virkjunarkostir
— Hver eru áformin nú um næstu stórvirkjun, eftir að
lokið er framkvæmdum við Hrauneyjafoss?
Jóhannes Nordal stjórnarffor-
maöur Landsvirkjunar undirritar
samning um virkjunarframkvæmdir
á vegum fyrirtækisins. Viö hliö
hans er Eiríkur Briem ffram-
kvæmdastjóri Landsvirkjunar.
— Um þessar mundir er staðan í virkjunarmálum sú, að
samhliða er unnið að því að rannsaka rækilega, hvaða
virkjanir koma næst til greina. Áður en þessar rannsóknir
eru lengra á veg komnar, er of snemmt að setja fram
ákveðna skoðun um það í hvaða röð eigi að virkja eða hvar
á landinu.
í nýlegu erindi, sem Jakob Björnsson orkumálastjóri
flutti á aðalfundi Sambands íslenskra rafveitna um þetta
efni (sjá Mbl. 28. maí), kom fram, að ekki virtist, eins og
mál nú standa, mikill munur á hagkvæmni þriggja kosta,
þ.e. að halda áfram virkjun Þjórsár, að virkja Blöndu eða
ráðast í Fljótsdalsvirkjun. Allt virðast þetta vera hag-
kvæmir virkjunarkostir, en hins vegar er ljóst, að
tímasetning og virkjunarröð fer að nokkru eftir því hvaða
hugmyndir menn hafa um orkufrekan iðnað.
— Verða það hagkvæmnissjónarmiðin ein, sem munu
ráða, eða koma til dæmis ekki byggðasjónarmið inn í
myndina, eða öryggissjónarmið eins og að hættulegt sé að
allar stórvirkjanirnar séu á virku eldsvæði við Þjórsá?
— Margir leggja áherslu á byggðasjónarmiðin. Hitt
hlýtur þó að ráða, að litið verði á kostnaðarþáttinn fyrst og
þar með hagkvæmnina og síðan komi byggðasjónarmiðin
til álita. Um öryggissjónarmiðið er það að segja, að næstu
virkjunarkostir á Þjórsársvæðinu eru að miklu leyti á
gömlu blágrýtissvæði og utan við það eldvirka svæði, sem
liggur fyrir austan og upp með Tungnaá. Menn mega því
ekki mikla þessa áhættu fyrir sér. En öll slík sjónarmið
koma auðvitað til álita í lokamati á virkjunarkostunum.
— Hvað með eignaraðild að næstu stórvirkjun? Nú er
landið allt orðið eitt, þegar litið er til orkudreifingar og
Landsvirkjun er þungamiðjan í því kerfi.
Ákvarðanir um næstu stórvirkjun verður að taka út
frá landskerfinu, hvað sem eignaraðild líður. Það er rétt, að
landið er orðið eitt orkuveitusvæði. Ákvarðanir á þessu
sviði verða ekki teknar hér eftir nema hagsmunir landsins
alls verði hafðir í huga.
Segja má, að það sé vandamál við undirbúning virkjana
utan Landsvirkjunarsvæðisins, að enginn aðili hefur þar
bæði reynslu af byggingu og rekstri stórra virkjana eða
aðstöðu til að sinna öllum þáttum virkjanaframkvæmda og
koma þeim í höfn. Orkustofnun vinnur að rannsóknum í
samvinnu við Rafmagnsveitur ríkisins en Landsvirkjun
hefur verið kölluð til ráðuneytis varðandi rannsóknir og
áætlanagerð að því er Fljótsdalsvirkjun varðar. Orkustofn-
un stendur að grundvallarrannsóknum og forrannsóknum
en Landsvirkjun hefur reynslu í gerð virkjunarmannvirkja
og áætlanagerð á því sviði.
— Hafa erlendir aðilar verið kallaðir til vegna þeirra
rannsókna sem nú fara fram?
— Aðeins innlendir aðilar stunda á þessu stigi rann-
sóknir á Þjórsársvæði, við Blöndu og vegna Fljótsdalsvirkj-
unar.
Orkuþörfin og
næsta stórvirkjun
— Hver er framleiðslugeta núverandi virkjana og
hvernig meta menn framtíðarþörfina?
— Þegar búið er að virkjá Hrauneyjafoss verður
framleiðslugeta landskerfisins orðin nálægt 4000 gíga-
wattsstundum á ári (þ.e. 4000 milljónir kílówattstunda).
Uppsett vélarafl í vatnsvirkjunum verður þá komið upp í
700 megawött. Af þessum 4000 gígawattsstundum koma
3300 af Þjórsársvæðinu og uppsett afl á því svæði verður
560—570 megawött. Til stóriðju fer afgangsorka til
járnblendiverksmiðjunnar og Áburðarverksmiðjunnar, svo
að í heild notar stóriðja um 2000 gígawattstundir á ári eða
um helming orkuframleiðslunnar eftir að Hrauneyjafoss-
virkjun er komin af stað.
Þegar framtíðarþörfin er metin koma ýmis óviss atriði
inn í myndina. Hve lengi má búast við, að Hrauneyjafoss-
virkjun endist til að mæta aukinni eftirspurn á almennum
markaði? Og hvað verður með Kröflu? Sé unnt að slá því
föstu, að árið 1985 verði afköst í Kröfluvirkjun orðin 70
megawött eins og að virðist stefnt og næsta stórvirkjun
kæmi til sögunnar ekki seinna en 1987—88 þá væri líklega
unnt að selja orku frá Hrauneyjafossvirkjun til stóriðju,
sem svaraði til 40—60 megawatta þegar á árinu 1982—83.
En með 60 megawöttum má stækka álbræðsluna um 30
þúsund tonna ársframleiðslu eða bæta 2 ofnum við
verksmiðjuna á Grundartanga, þ.e. tvöfalda framleiðslu-
getu hennar. Komi ekki viðbótarorka frá Kröfluvirkjun og
engin stórvirkjun fyrr en 1987—88 er vafasamt, hvort hægt
yrði að bæta jafnvel einum ofni við járnblendiverksmiðj-
una á Grundartanga.
— Viltu greina frá þeim hugmyndum, sem nú eru uppi
um það, hvenær virkjanir aðrar en Krafla gætu hafið
starfsemi?
— Á þessu stigi er ekki unnt að slá neinu föstu um það,
hvenær unnt verði að ljúka þeim þremur stórvirkjunum,
sem nú eru á döfinni. Rannsóknum er ekki lokið og því hlýt
ég að hafa þann fyrirvara á svari mínu, að endanlega ráði
niðurstöður þeirra. En þó vil ég segja eftirfarandi og byggi
þar meðal annars á erindi Jakobs Björnssonar, sem áður er
getið:
Þjórsársvæðið. Nú er talið, að heppilegasti næsti
virkjunaráfangi þar sé virkjun við Sultartanga. Sú virkjun
yrði nokkru minni en fyrri virkjanir á svæðinu, en hún er
nú ætluð 120 megawött (Búrfell er 230 megawött, Sigalda
150 megawött og Hrauneyjafoss með 3 vélasamstæðum 210
megawött) og framleiðslugeta Sultartangavirkjunar yrði
SJÁ NIÐURLAG Á BLS. 34