Morgunblaðið - 30.08.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 1980
17
skólanum. Verið er að koma upp
aðstöðu fyrir hross og hesta-
mennsku, sem vonandi er við hæfi
hrossakynbótabúsins á staðnum.
Ríkið er þátttakandi í fiskibúi
Hólalax hf., til þess að tryggja
skólanum aðgang að því fyrir
kennslu í fiskirækt. Líklegt er að
hér verði framræktun holdanauta
í tengslum við Hríseyjarstöðina.
Auðvelt er að koma hér upp
refabúi í framhaldi af starfsemi
refabænda í Skagafirði. Getur það
haft mikla þýðingu fyrir þá nem-
endur, sem hafa áhuga á refarækt.
Skógræktin hefur dafnað vel og
verður staðnum til vaxandi feg-
urðarauka.
Allt á þetta að geta orðið til að
styrkja staðinn og skólann og er
þess væntanlega full þörf, þótt
hinar hefðbundnu greinar myndi
meginstofninn. Þetta sýnir og að
hægt er að hafa mörg járn í eldi,
sem má hita að einhverju leyti
misjafnlega til samræmis við það
starfslið, sem að skólanum velst.
Búskap á Hólum þarf einnig að
laga sem best að þeim markmið-
um, sem skólanum henta.
Hér að framan hef ég staldrað
við örfá kennileiti fortíðar, greint
frá nokkrum dráttum úr ásýnd
nútíðar og rætt örfáum orðum á
hvern veg ég tel að þurfi að stefna
til framtíðar. í því er meginatriði,
að okkur takist að rétta við
bændaskólann þannig, að hann
verði að nýju traust og virk
menntastofnun, sem um ieið eigi
þátt í því að auka sæmd og reisn
þessa fornfræga höfuðbóls. Til
þess er fullur vilji stjórnvalda. En
þessar fyrirætlanir þurfa ekki
síður að eiga öflugan stuðning
Norðlendinga sjálfra, og þó ekki
síst Skagfirðinga. Án þess kemur
vilji stjórnvalda fyrir lítið, án þess
stoðar lítt fjármagn eða fram-
kvæmdir. Það er hlutverk Norð-
lendinga að leggja til sálina í nýtt
skólastarf, gefa því líf, og hlúa að
því á allan máta. Ef sú hugsjón er
nægilega sterk og útbreidd, treysti
ég því að giftusamlega megi til
takast.
Góðir gestir! Ég vil að lokum
þakka Hólafélaginu gott starf og
mikinn áhuga fyrir málefnum
Hólastaðar. Félagið hefur ekki
síst beint starfi sínu að málefnum
kirkjunnar og er það vel. Við
framtíðarskipan mála hér á staðn-
um þarf að takast samkomulag
um hæfilegt olnbogarúm fyrir
kirkjuna og kirkjulega starfsemi.
Ég mun leggja því lið að svo megi
verða. Megi blessun kirkju og
kristinnar trúar fylgja Hólastað
um alla framtíð.
Hlutverk Norðlendinga að leggja
til sálina í nýtt skólastarf
Ræða Pálma Jónssonar landbúnaðar-
ráðherra á Hólahátíð 17. ágúst
Góðir hátíðargestir!
Hólahátíðin, sem nú er eftir
venju haldin hér í dag, að tilhlut-
an Hólafélagsins, hefur marg-
þættu hlutverki að gegna. Hún á
að sýna ræktarsemi og þakkir til
fortíðar, varpa ljósi á stöðu nútíð-
ar og glæða sýn til framtíðar.
Hólar í Hjaltadal voru höfuð-
staður Norðurlands í trúarlegum
og menningarlegum efnum um
nærfellt sjö alda skeið. Hér hefur
mikil saga verið skráð. Hér í
helgidóminum erum við í meiri
nálægð en annars staðar við
niðinn frá göngu kynslóðanna,
sem söguna skráðu með lífi sínu
og starfi. Hér standa vitaskuld
ekki efni til að rekja þá sögu. Þó er
skylt að hafa í minni og fullum
heiðri, að biskupsstóllinn á Hól-
um, sem stofnaður var árið 1106
og stóð um aldir ásamt skólastarfi
lengst af, hafði ómetanleg áhrif í
þjóðlífinu, og þó einkum fyrir
Norðlendinga. Hér var forsjá að
finna og hér fannst oftast bjprg
fyrir snauða menn og þurfandi.
Héðan runnu menningarstraumar
og hingað sóttu þeir fræðslu, sem
síðar urðu forystumenn vítt um
iand, en þó einkum í Hólastifti.
Fyrir áhrif héðan spruttu upp og
efldust klaustur og menntasetur,
sem skilað hafa þjóðinni hinum
dýrustu menningarverðmætum.
Þangað sótti Hólastóll að nýju
hæfa forystumenn, og er þó skýr-
ast að minna á þann, sem skaraði
fram úr Hólabiskupum um bók-
menntaleg afrek.
Fyrsti biskupinn, Jón Ög-
mundsson, hefur verið afburða
forystumaður. Hann þótti fríður
sýnum, söngmaður svo að undrun
sætti, málsnjall og andríkur, enda
stafaði af honum bæði ógn og
virðing. Hann lagði svo fyrir, að
hver maður úr biskupsdæminu
kæmi til kirkju á Hólum eigi
sjaldnar en einu sinni á ári. Var
þá mikið um gestakomur. Á þeim
árum er talið að myndast hafi
orðtakið „Heim að Hólum", sem
enn er málvenja í heilum héruðum
norðaniands og þekkt um land
allt. Stjórnsemi og gerðir Jóns
Ögmundssonar hafa því enn í dag
áhrif á málfar okkar. Það er ilmur
úr þessu orðtaki. Merking þess
hefur enn ekki dvínað. Vonandi
gerist það aldrei. En áhrif Jóns
biskups voru auðvitað miklú víð-
tækari. Kannske væri nú engin
Hólahátíð, ef hans hefði eigi notið
við. A.m.k. er erfitt að ráða í hvað
gerst hefði og hvað oft gerist, ef
eigi finnast þróttmiklir ágætis-
menn til að brjóta ísinn.
Þann Ijóma, sem þegar sló um
Hólastól á fyrstu árum, hefur
vissulega borið misjafnlega hátt á
loft í gegn um tíðina. Sumir
biskupanna voru stórbrotnir höfð-
ingjar, sem þjóðin mun meta og
virða um alla framtíð. Aðrir voru
síður til forystu fallnir.
Þegar bæði biskupsstóll og skóli
lögðust niður á Hólum eftir sjö
alda starf árið 1802, urðu Norð-
lendingar fyrir miklu áfalli í
menningarlegum efnum. Þeir
héldu þó vakandi voninni um það
að sjá Hóla rísa að nýju til vegs og
virðingar. Og 80 árum síðar varð
sú von að veruleika með stofnun
bændaskólans. í upphafi þess ára-
tugar, sem harðastur hefur gengið
yfir landið frá Móðuharðindum;
árið sem ekkert sumar kom á
Norðurlandi, stofnuðu Norðlend-
ingar bændaskóla. Á þessum árum
beið bjargarskorturinn fyrir fólk
og fénað fyrir utan dyrnar hjá
helst til mörgum, og hjá sumum
kom hann inn úr dyrunum. Á
þessum árum var að bresta á
landflótti Ameríkuferðanna. En
samt, einmitt á þessum árum,
stofnuðu Norðlendingar bænda-
skólann á Hólum. Með því var
sannarlega lyft Grettistaki.
Skólinn hefur gegnt mikilvægu
hlutverki við búnaðarfræðslu í
landinu frá öndverðu. Áhrif hans
hafa víða komið fram í búnaðar-
háttum, ekkert síður á fyrri árum
en hinum síðari. Við, sem sótt
höfum fræðslu og þroska til skól-
ans, berum flestir til hans hlýjan
hug, og metum mikils það starf,
sem hér hefur verið unnið.
Á síðustu árum hefur hallað
smám saman undan fæti fyrir
skólanum. Aðsókn hefur farið
minnkandi og sl. haust voru um-
sóknir um skólavist svo fáar að'
ekki þótti fært, að skólinn starfaði
áfram. Reglulegt skólastarf var
lagt niður, og fyrirrennari minn í
ráðherraembætti sagði starfsliði
skólans upp frá 1. apríl 1980.
Námskeið voru haldin í skólanum
síðla vetrar og þóttu þau takast
mjög vel.
Erfitt er að meta það til fulls
hvað veldur því, að skólinn hefur
lent í slíkum öldudal. Ljóst er þó
að hér veldur a.m.k. miklu, að
fjárveitingar til skólans hafa verið
mjög litlar í mörg ár og standast
ekki samanburð við framkvæmda-
fé til Hvanneyrarskóla. Húsakost-
ur skólans er þess vegna fjarri því,
sem telja verður aðgengilegt mið-
að við nútímakröfur, bæði að því
er varðar útihús og skólahúsnæði.
Af þessum sökum hefur verið
hægt að sjá það nokkuð fyrir að
draga myndi úr aðsókn til skólans,
væri ekki að gert. Þannig skipaði
fyrrverandi landbúnaðarráðherra
nefnd árið 1976 í framhaldi af
ályktun Alþingis til þess að gera
tillögur um uppbyggingu Hóla-
staðar, sérstaklega með tilliti til
þess, að áföngum hefði verið náð í
uppbyggingarstarfinu á 100 ára
afmæli skólans árið 1982. Nefnd
þessi, sem kölluð var Hólanefnd,
skilaði endanlegu áliti í byrjun
febrúar á þessu ári.
Á grundvelli nýrra laga um
búnaðarfræðslu nr. 55/1978 var
skipuð skólanefnd fyrir skólann og
hefur hún einnig gert tillögur um
uppbyggingu á staðnum, sem í
öllum aðalatriðum fara saman
með tillögum Hólanefndar.
í marzmánuði sl. samþykkti
ríkisstjórnin að vinna að endur-
Pálmi Jónsson.
reisn Bændaskólans á Hólum og
haga uppbyggingarstarfinu í meg-
indráttum í samræmi við tillögur
Hóíanefndar og skólanefndar
Hólaskóla. Fjármagnsaðstæður og
heppileg áfangaskil ráði fram-
kvæmdahraða. Þessi samþykkt,
sem vonandi markar þáttaskil
fyrir skólann, er byggð á sögu-
legum og nýjum forsendum. Saga
staðarins, bæði Hólastóls og
bændaskólans ræður því, að því
verður tæplega unað, að hér sé
ekki áfram menntasetur. Hin nýju
lög um búnaðarfræðslu, sem fyrr
er getið, kveða á um lengingu
búnaðarnámsins, og auka um leið
þörf fyrir húsnæði til þeirra nota.
einnig þess vegna er því full þörf
fyrir Hólaskóla.
í framhaldi af samþykkt ríkis-
stjórnarinnar hefur verið útvegað
fjármagn til þeirra framkvæmda,
sem nú eru hér í gangi, ýmist á
fjárlögum eða á lánsfjáráætlun.
Svo sem kunnugt er, eru veiga-
mestu framkvæmdirnar við hita-
veitu og fiskibú Hólalax hf. Hafa
verið stofnuð fyrirtæki, sem
standa að þessum framkvæmdum
með þáttöku ríkisins og aðild
heimaaðila. Er búist við, að bæði
þessi fyrirtæki geti hafið starf-
semi sína í haust, og eru bundnar
við þau miklar vonir. Fram-
kvæmdir hafa haldið áfram við
hesthúsbyggingu, sem tekinn var
grunnur að á síðasta ári. I sumar
hefur verið unnið að viðgerð og
viðhaldi á skólahúsinu að utan og
er það verk nú langt komið.
Nokkrar ræktunarframkvæmdir
eru hér einnig á döfinni í haust.
Þótt nú sé bjartara yfir fram-
kvæmdum með þátttöku ríkisins
og aðild heimaaðila. Er búist við,
að bæði þessi fyrirtæki geti hafið
starfsemi sína í haust, og eru
bundnar við þau miklar vonir.
Framkvæmdir hafa haldið áfram
við hesthúsbyggingu, sem tekinn
var grunnur að á síðasta ári. I
sumar hefur verið unnið að við-
gerð og viðhaldi á skólahúsinu að
utan og er það verk nú langt
komið. Nokkrar ræktunarfrmakv-
æmdir eru hér einnig á döfinni í
haust.
Þótt nú sé bjartara yfir fram-
kvæmdum hér á Hólastað en verið
hefur um langt. skeið, eru mörg
atriði óleyst og framtíðin, sem
mestu máli skiptir, ekki enn í
tryggum farvegi. Ég tók ákvörðun
um það að ekki skyldi hefja
reglulegt skólastarf hér á Hólum í
haust, en stefna að því haustið
1981. Það svigrúm sem skapast til
þess tíma þarf að nota sem best til
undirbúnings skólastarfinu. Átaks
er þörf. Á miklu veltur hvernig til
tekst við ráðningu starfsfólks í
stað þess, sem sagt hefur verið
upp störfum. Æskilegt væri að
skólastjóri gæti tekið við um
næstu áramót, haft yfirstjórn
námskeiða við skólann næsta vet-
ur og lagt á ráðin um framhald
framkvæmda á staðnum.
Mikilvægt er að geta á næsta ári
unnið að viðhaldi og viðgerðum á
skólahúsinu að innan, eftir því
sem fært þykir án skipulagsbreyt-
inga, sem hljóta að bíða nybygg-
ingar á húsnæði fyrir skólann,
hvort sem það verður heimavist
eða kennsluhúsnæði. Óvíst er um
fjármagn á næsta ári, en þá þarf
framar öðru að ljúka þeim fram-
kvæmdum, sem eru í gangi og ekki
tekst að ljúka á þessu ári.
Bændaskólinn á Hólum verður
trauðla hafinn til vegs að nýju án
þess að hið hefðbundna búnaðar-
nám verði þar meginuppistaðan,
svo sem búfræðslulög gera ráð
fyrir. Þetta þarf öllum að vera
ljóst. Á hinn 'bóginn er að því
stefnt, að fræðsla um ýmsar
aukabúgreiningar geti orðið all-
veigamikill liður til viðbóta og átt
þátt í því að laða nemendur að
KALMAR ’80
□ Viö höfum nú gjör-
breytt og stækkaö sýn-
ingarhúsnæöi okkar í
Skeifunni 8, Reykjavík.
□ Þar er nú veröld inn-
réttinga í vistlegu hús-
næöi, sem á sér enga
hliöstæöu hérlendis.
□ Kalmar innréttingar
eru staölaöar einingar
sem notast í allt húsiö
og einnig sumarbústaö-
inn.
□ Hringiö eöa
skrifiö eftir
nýjum bæklingi
frá Kalmar.

5
kajmar
innréttingar
SKEIFUNNI 8, SÍMI 82011 Opið í dag kl. 10—18