Morgunblaðið - 30.08.1980, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 1980
35
óðara floginn frá ykkur." Á þriðja
degi frá þessu afmælishófi veiktist
Áslaug skyndilega, var flutt á
sjúkrahús og andaðist þar hinn 25.
ágúst.
Áslaug var fædd á Stokkseyri.
Foreldrar hennar voru Gunnlaug-
ur bakari á Eyrarbakka Björns-
son, sem fórst voveiflega á fyrri
styrjaldarárunum, og Valgerður
Þórðardóttir, síðar kona Sigurðar
Daníelssonar á Kolviðarhóli. Ás-
laug lauk kennaraprófi 1922 og
gerðit kennari í Villingaholts-
hreppi næstu tvö árin.
Veturinn 1924—25 stundaði hún
nám við Menntaskólann á Akur-
eyri. Næstu tvo vetur er hún
kennari í Villingaholtshreppi.
Haustið 1928 gerðist Áslaug kenn-
ari á Vífilsstöðum og var ráðin til
að kenna sjúklingum á barnadeild
og börnum starfsfólks Vífilsstaða-
hælis. Þar var hún kennari næstu
sjö árin og í raun og veru einum
vetri lengur en hún ætlaði sér, því
að bóndi hennar, séra Gunnar
Jóhannesson prestur á Skarði,
beið hennar siðasta veturinn. Það
var mikil fórn af beggja hálfu, en
Áslaug var þann vetur að búa
þrjár telpur undir fullnaðarpróf
og tvær þeirra hugðust þreyta
inntökupróf inn í Menntaskólann í
Reykjavík. Menntakerfið var þá
enn óbilgjarnara og ósanngjarn-
ara en það er nú, því að aðeins
einn fjórði hluti þeirra nemenda,
sem þreyttu prófið, hlaut inn-
göngu. Áslaug þekkti vel þær
kröfur, sem gerðar voru, því að úr
fámennum hópi hafði hún áður
sent nemendur þangað til náms.
Áslaug vissi sem var að þessi
vetur gat ráðið úrslitum í náms-
ferli stúlknanna, og þeim vildi hún
ekki bregðast.
En kennsluferli Áslaugar var
ekki lokið. Vegna áskorana sveit-
unga sinna tók hún að sér skóla-
stjórn barnaskólans á Ásum í
Gnúpverjahreppi um fjögurra ára
skeið, 1937—41, en þá höfðu þau
hjónin eignast tvær dætur og
heimilisstörfin kröfðust allra
hennar starfskrafta. Löngu síðar,
þegar börnin voru uppkomin, tók
Áslaug að sér skólastjórn að
Flúðum vegna forfalla skólastjóra
og gegndi því starfi meira og
minna tvo vetur á árunum 1962—
4. Mörgum þótti það áræði að taka
að sér skólastjórn í heimavist-
arskóla á efri árum, en Áslaug
vann sín störf af sama myndar-
skap og áður, laðaði að sér börn og
unglinga og veitti þeim gott vega-
nesti.
Þegar Áslaug var aðeins hálfs
árs gömul var henni komið í fóstur
til Alexíu Margrétar Gunnlaugs-
dóttur að Mjósundi í Villinga-
holtshreppi í Flóa og var hún þar
til 17 ára aldurs. Fóstru sína mat
Áslaug afar mikils, taldi hana
velgjörðarmann sinn og lét elstu
dóttur sína bera nafn hennar. Allt
gott, sem í sér byggi, sagði hún að
væri frá fóstru sinni runnið.
Eitt sinn heyrði hún fóstru sína
segja, að hún héldi, að Áslaug sín
yrði þunglynd, af því að hún sækti
í að vera ein. „Ég sótti í einver-
una,“ sagði Áslaug, þegar þetta
atvik rifjaðist upp fyrir henni, „en
ég var að hugsa um hitt og þetta í
tilverunni t.d. af hverju mannsæv-
in væri svona skömm og í því
sambandi hugsaði ég oft um fæðið;
ég velti því fyrir mér af hverju
ekki væri hægt að geyma hitann
frá sóiinni og var með ótal bolla-
leggingar í kollinum. Mér þótti
eitthvað svo þægilegt við að vera
ein.“
Frá Mjósundi fer Áslaug til
Valgerðar móður sinnar á Kolvið-
arhóli og Sigurðar stjúpa síns,
sem hvatti hana mjög til náms.
Þar var hún alltaf á sumrin, þegar
hún var við nám í Kennaraskólan-
um og var þar alveg um kyrrt
veturinn 1925—6, en oft leitaði
hugurinn heim á bernskustöðv-
arnar.
Á námsárum Áslaugar var mik-
ið mannval í kennaraliði skólans.
Þrír þeirra urðu henni minnis-
stæðastir. Þar voru þeir Ásgeir
Ásgeirsson, síðar forseti, Sigurður
Guðmundsson, síðar skóiameistari
á Akureyri, og séra Magnús
Helgason skólastjóri. Áslaug var
einn vetur heimiliskennari hjá
Sigurði og frú Halldóru og sótti
jafnframt tíma í skólanum. Ás-
laug var trygglynd og vinföst og
gleymdi aldrei því, sem henni var
vel gert. Sonur hennar var skírður
Jóhannes Magnús og bar nafn
tengdaföður hennar og hins látna
læriföður.
Áslaug og séra Gunnar giftust
27. maí 1934. Þau bjuggu allan
sinn búskap á Skarði í Gnúpverja-
hreppi, þar til hún missti mann
sinn 13. febrúar 1965 og fluttist til
Reykjavíkur að Víðimel 60.
Þau bjuggu miðlungs stóru búi
og höfðu jafnan margt manna í
kringum sig. Þau höfðu aðstoðar-
fólk við búskapinn og börn þeirra
fjögur voru dugleg og mannvæn-
leg og fóru snemma að hjálpa til.
Þegar foreldrar séra Gunnars
brugðu búi, fluttust þau að Skarði
og Áslaug annaðist tengdamóður
sína, sem Var orðin mjög Iasburða
síðustu 14 árin, sem hún lifði. Á
styrjaldarárunum létu þau útbúa
litla ibúð í risinu hjá sér og buðu
þangað tveimur nákomnum fjöl-
skyldum til sumardvalar með börn
sín.
En það voru fleiri en vinir og
vandamenn, sem fengu inni á
Skarði, og skulu hér nefnd dæmi.
Tvö ár dvaldist þar ungur piltur,
sem komist hafði í kast við lögin,
en allir vissu, að hann var þar í
góðum höndum. Eitt sumar var
þar vangefin stúlka, sem erfitt var
að koma fyrir. Það var eins og
alltaf væri hægt að bæta við
hópinn á Skarði.
Oft komu gestir og gangandi í
heimsókn að Skarði og var þeim
tekið opnum örmum. Var þá oft
glatt á hjalla, mörg gamanyrði
látin fjúka og létt yfir öllum. Á
hverju hausti kom þar við hópur
gangnamanna úr Flóanum, og
voru menn nú á heimleið. Sumir
þeirra voru leikbræður og vinir
húsfreyjunnar frá gamalli tíð.
Enginn efaðist um móttökurnar,
þarna biðu þeirra alls kyns kræs-
ingar og heimsóknin var öllum
tilhlökkunarefni.
Áslaug Gunnlaugsdóttir var öll-
um minnisstæð, sem kynntust
henni, en fáir standa í jafnmikilli
þakkarskuld við hana og við ungl-
ingarnir á Vífilsstöðum, sem nut-
um kennslu hennar um sjö ára
skeið og bjuggum að uppeldis-
áhrifum hennar, þekkingu og
fræðslu æ síðan.
Skólinn hennar Áslaugar var
engum öðrum líkur. Hún skipti
kennslunni milli barna starfs-
fólksins og barnanna á hælinu.
Hún kenndi okkur frá 9—12, en
hinum hópnum eftir hádegi. Tím-
inn var ekki langur, en notaður
vel. Sleppa varð leikfimi, söng og
handavinnu, en áhersla lögð á
lesgreinar, reikning og skrift, mál-
fræði og bókmenntir. Aldrei voru
mánaðarleyfi og kennt var sex
daga vikunnar. Kennslan stóð til
14. maí, en þá var gefinn einn
dagur til undirbúnings prófa.
Bækurnar voru skemmtilegar og
lesefnið grópaðist inn í barnshug-
ann. Við lásum náttúrufræði eftir
Bjarna Sæmundsson, landafræði
eftir Karl Finnbogason og ís-
landssögu eftir Jónas Jónsson.
Málfræðin var kennd í ágripi
Halldórs Briem og Skólaljóð voru
lesin og mörg þeirra lærð utan-
bókar, í útgáfu Þórhalls Bjarna-
sonar. í höndum Áslaugar laukst
upp fyrir okkur nýr heimur, heim-
ur þekkingar, lærdóms og skiln-
ings á löndum og lýðum. Þegar
heim var komið, var haldið áfram
þekkingarleitinni. Kennarinn
hafði oft lánað okkur bækur um
margvísleg efni. Skólabækumar
voru fljótar að fyilast af ritgerð-
um, smásögum, kvæðum, gátum
og dæmum, það var svo gaman að
læra.
Við vorum oft á ólíkum aldri, en
Áslaug hafði lag á að sinna okkur
eftir þörfum. Hún reyndi lítið til
að gera námið léttara, lét okkur
pæla í gegnum hina erfiðustu
hluti, og vissi sem var, að þá
yrðum við reynslunni ríkari. Við
vildum gera Áslaugu allt til hæfis.
Hún var stórlynd, en viðkvæm og
fáir kunnu betur að stilla skap
sitt. í þau örfáu skipti, sem henni
mislíkaði, fundum við það ein-
hvern veginn á okkur og reyndum
að gera betur. Hún hafði aldrei
mörg orð um hlutina og tók það
sem sjálfsagðan og eðlilegan hlut,
að allir gerðu skyldu sína. Við
efuðumst aldrei um væntumþykju
hennar í okkar garð né löngunina
til að mennta okkur. í slíku
andrúmslofti er gaman að fræðast
og leita sér þekkingar.
Þegar Áslaug var sest í helgan
stein, var hún sílesandi, einkum
voru uppeldismálin henni hugleik-
in. Hún sökkti sér niður í ættfræði
og þjóðlegan fróðleik. Hún var
prýðis hagyrðingur, þótt hún flík-
aði því lítið. Hún ritaði fáeinar
greinar í blöð og tímarit en lét
eftir sig kynstur af óprentuðum
fróðleik.
Ég skrapp til Áslaugar eitt sinn
í vor og lék mér hugur á að vita í
hverju lagni hennar og velgengni í
kennslunni væru fólgin. Hún
kvaðst aldrei hafa gert meir en
henni bar. Ég gekk fastar eftir
svari og hún hugsaði sig vandlega
um. „Það er kannski bara eitt
atriði, sem kom sér vel. Ef maður
verður þreyttur að kenna ein-
hverja námsgrein, þá er um að
gera að lésa sér til í henni áfram,
svo að eitthvað verði nýtt fyrir
manni sjálfum, þá kemur áhuginn
að tala um það við aðra. Börn eru
fróðleiksfús og spurul, ef allt er
eðlilegt."
Elsta dóttir þeirra hjóna er
Alexía Margrét, kennari við Versl-
unarskóla íslands, og maður henn-
ar Friðrik Sigfússon er kennari
við sama skóla. Næst elst er
Valgerður Kristín,, gift Kristni
Kristjánssyni, skólastjóra á Eið-
um. Yngsta dóttirin er Sigríður
Svava gift Birni Kristjánssyni
bílstjóra og búa þau í Ölfusi.
Yngsta barn þeirra er Jóhannes
Magnús læknir, sem stundar
framhaldsnám í Svíþjóð og er
kvæntur Guðrúnu Sigurjónsdótt-
ur.
Ég vil votta öllum börnum
Áslaugar, tengdabörnum og
barnabörnum innilega samúð. Við
sem þekktum Áslaugu vel, vitum
best hve mikils þau hafa misst, en
við vitum einnig að minningin um
hana mun lýsa þeim um ókomin
ár.
Guðrún P. Helgadóttir.
ávarpaði hann hana sem röskustu
síldarstúlku Siglufjarðar.
Elísabet var glæsileg kona. Hún
hélt reisn sinni þótt aldurinn
færðist yfir. Hún var heilsuhraust
alla ævi, létt í spori, ræðin og
skemmtileg og setti svip á um-
hverfi sitt. Þessi 85 ára gamla
kona var sameiningartákn
traustrar og samheldinnar fjöl-
skyldu. Barnabörnin voru orðin
28, langömmubörnin 27 og afkom-
endur því 61. Hún hafði bætt
lífsreynslunni við dugnaðinn, góð-
semina, gjafmildina og æðruleys-
ið. Á andstreyminu var sigrast, en
gleðinni var jafnan deilt með
öðrum.
Leiðarlok sem þessi eru tilefni
til þess að minnast með þakklæti
órofa tryggðar og vináttu mili
fjölskyldna okkar. Fyrir þeirra
hönd færi ég afkomendum Elísa-
betar samúðarkveðjur, sárt er að
sjá eftir svo nánum vini, en
minningarnar eru huggun harmi
gegn. Blessun sé yfir þeim minn-
ingum.
Halldóra Einarsdóttir.
Þegar ég sný rafmagnsljósi
endurminnnganna yfir samveru-
stundirnar heima í Bolungarvík,
verður mér bjartara fyrir augum,
er ég minnist æskuvinkonu, ferm-
ingarsystur minnar, nágranna-
konu á Holtinu, en umfram allt
dýrmætrar vinkonu um margra
áratuga skeið. Flestir telja það
mikla lífshamingju að eiga ein-
læga og góða vini. Sú þakkarskuld
verður heldur aldrei að fullu
goldin, sem góð vinkona veitir.
Ég mun geyma minninguna um
Elísabetu Bjarnadóttur sem nokk-
urs konar helgidóm, sem ekki beri
að hampa framan í fjöldann.
En góð vinkona er guðs gjöf,
sem ber að þakka framar ölium
öðrum heimsins gæðum.
Engum sem nokkuð kynntist
„Betu Bjarna", en svo var hún
nefnd í daglegu tali, fékk dulist, að
hún hafði mjög góðan mann og
vandaðan að geyma, einlægan og
hreinlundaðan og unnandi öllu
góðu, sönnu og réttu. Heimili
okkar (Falshús og Sólberg) stóðu
gegnt hvort öðru, því voru kynnin
nokkuð góð á heimilisháttum, sem
voru sérstaklega rómaðir. Hafi
hún óskipta þökk fyrir alla dyggð
er hún auðsýndi föður mínum Fal
Jakobssyni og bræðrum mínum
Jakob og Sigmundi og síðar systk-
inum mínum Rósu og Sigurgeir.
Æskugleði Betu var ekki mikil,
en hún hafði unað af öllu starfi,
allt vr henni gleðiefni.
Hún gat alltaf verið að hlakka
til einhvers, sem fram undan var.
Þegar hún var ung og óhörðnuð,
var að örmagnast undan hita og
þunga dagsins, hlakkaði hún til að
geta tekið aftur til starfa, þar sem
frá var horfið. Mesta gleði hennar
í lífinu var að annast barnahóp-
inn, börnin sex; Pétur Friðrik f.
1921. Ingibjörg Jóna f. 1923. Guð-
mundur Bjarni f. 1927. Guðrún
Halldóra f. 1928. Sólberg f. 1935.
Karitas f. 1937.
Maður hennar, Jón Guðni frá
Hanhóli Jónsson, sem í engu vildi
vamm sitt vita, var mikill
drengskaparmaður og vinsæll,
enda var Jón Guðni greiðasamur
og óhlutdeilinn. Hjúskapur þeirra
Betu og Jóns, sambúð og samstarf
var með svofelldum hætti, að ég
held að betra gæti hjónalíf varla
orðið.
Við yl minninganna minnist ég
löngu liðinna ára, er sólargeisl-
arnir mínir, börn hennar Pétur og
Ingibjörg og Hólmfríður Hafliða-
dóttir komu til okkar pabba í
heimsókn, þessir sólargeislar voru
mér ómetanlega mikils virði.
Ég þakka yl minninganna um
allt þeirra ástríki, þakka um-
hyggju Betu og Jóns í minn garð,
sonar míns, föður míns og allra
systkina minna.
Guð blessi minningu vinkonu
minnar, hlakka til endurfunda.
Mildríður S. Falsdóttir,
frá Bolungarvik.
Það var fyrir réttum þremur
árum, sem ég varð þeirrar gæfu
aðnjótandi að hitta Elísabetu
Bjarnadóttur í fyrsta sinn. Nú
þegar hún hefur kvatt þetta til-
verustig, finnst mér ég vera til-
neyddur að minnast með nokkrum
fátæklegum orðum þeirrar konu,
sem mér hefur þótt hvað vænst
um að hafa kynnst í lífinu. Þó
kynni mín af henni hafi ekki verið
lengri og ég ekki hitt hana nema
nokkrum sinnum í þessi þrjú ár,
þá er hún mér flestum öðrum
hugstæðari. En hvað var það þá
sem gerði það að verkum, að mynd
þessarar konu verður ætíð greypt í
h'uga minn? Jú, það var hið
sérstæða hugarfar hennar að vera
ávallt þakklát fyrir allt, sem lífið
hafði gefið henni. Einn stór löstur
í fari okkar nútímamanna er að
við erum sífellt að tala um það,
sem miður fer í lífi okkar, en
minnumst sjaldnar hins, sem
okkur ber að þakka. Megnið af
daglegri umræðu fer í harmasöng
um smámuni. En þessu var öðru-
vísi farið með hana Betu Bjarna.
Hennar söngur var á annan veg.
„Ég held ég megi nú bara þakka
fyrir,“ sagði hún konan sú og sló
sér á lær. Það var einmitt þetta
sem olli því hve vel mér leið ætíð í
návist hennar, einkum þegar ég.
var sestur inn í litlu stofuna að
Miðstræti 7 og hlustaði á hana
dásama forsjónina fyrir allt, sem
hún taldi hana hafa gefið sér.
Megi íslandi auðnast að eignast
fleira fólk með skapið hennar
Elísabetar Bjarnadóttur frá Bol-
ungarvík, þá yrði hér fegurra og
betra mannlíf. Þökk sé Elísabetu
fyrir lífsstarfið og það sem hún
gaf. S.S.
svar mitt
EFTIR BILLY GRAHAM
Sumir tala um það. að kristnir menn hafi í upphafi
iðkað kommúnisma. Styður Biblían þá skoðun?
Vera má, að þeir sem halda þessu fram, rökstyðji
mál sitt með tveim tilvitnunum úr Postulasögunni:
„Allir þeir, sem trúðu, voru saman og höfðu allt
sameiginlegt, og þeir seldu eignir sínar og fjármuni
og skiptu því meðal allra, eftir því sem hver hafði þörf
til“, og: „En í hinum fjölmenna hópi þeirra, sem trú
höfðu tekið, var eitt hjarta og ein sál, og enginn taldi
neitt vera sitt, er hann átti, heldur var þeim allt
sameiginlegt" (Post. 2,44—45 og 4.32).
í þessum ritningargreinum er gefið í skyn, að þessir
fyrstu kristnu menn hafi um sinn átt félagsbú og búið
við mjög óvenjulegar kringumstæður. En þetta er
ákaflega ólíkt kommúnisma nútímans.
Kristnir menn Postulasögunnar störfuðu í kær-
leika. Kommúnistar gera það ekki. Kristnir menn
báðust fyrir. Kommúnistar játa, að þeir geri það ekki.
Kristnir menn trúðu. Kommúnistar segja, að þeir
trúi ekki á Guð. Kristnir menn voru fylltir heilögum
anda. Kommúnistar skilja ekki einu sinni persónu
heilags anda.
Kristnir menn gáfu hverjum manni, eins og hann
hafði þörf til. Kommúnistar gera það ekki.