Morgunblaðið - 30.08.1980, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 1980
Aðalfundur Kaupmannafélags
Vestfjarða var haldinn í félags-
heimilinu í Hnifsdal lau^ardaK-
inn 18. þ.m.
Formaður félaK-sins, Benedikt
Bjarnason, kaupmaður í BolunK-
arvik. flutti yfirlitserindi um
starfsemi félaKsins frá siðasta
aðalfundi þess, ok fer það hér á
eftir.
Hér verður vikið að störfum
Kaupmannafélags Vestfjarða, en
jafnframt að hagsmunamálum og
stöðu smásöluverzlunar og þá
einkum í strjálbýli.
Frá síðasta aðalfundi, 25. ágúst
1979, hafa verið haldnir þrír
formlegir stjórnarfundir. Þar
hafa verið lögð fram, rædd og
afgreidd mál, sem stjórninni hafa
borizt og varða hagsmunamál
stéttarinnar og hina sífelldu varn-
arbaráttu við stjórnvöld. Komið
hefur verið á framfæri ályktunum
aðalfundar 1979 til hlutaðeigandi
aðila. Þess utan hafa stjórnar-
menn ósjaldan rætt óformlega
saman. Ymsir félagsmenn hafa
leitað til stjórnarmanna með
fyrirspurnir, sem reynt hefur ver-
ið að svara samtímis. Stjórnin
hefur jafnan staðið í nánum
tengslum við Kaupmannasamtök
íslands, sem auðveldar upplýs-
ingamiðlun til félagsmanna.
Ein verzlun hefur gerzt aðili að
félaginu frá aðalfundi fyrra árs.
Er það verzlunin Claccic s.f. ísa-
firði, en henni veita forustu þær
Erna Jónsdóttir og Hjördís Karls-
dóttir. Vil ég bjóða þessa aðila
velkomna í félagið. Eru þá 29
verzlanir aðilar að félaginu.
Enn standa nokkrar verzlanir
utangarðs á félagssvæði þessa
kaupmannafélags, og ber að vinna
að því að vekja skilning þeirra á
nauðsyn þess fyrir þær að gerast
aðilar að félaginu. Samstaða
kaupmanna hefur grundvallar-
þýðingu og getur beinlinis ráðið
sköpum um, hvort smásöluverzl-
uninni tekst að reka starfsemi
sína með eðlilegum hætti. í þessu
sambandi vaknar sú spurning,
hvort til greina kæmi að lögfesta
aðild verzlunarleyfishafa að fé-
lagssamtökum kaupmanna.
Allri starfsemi, hvort sem hún
er stór eða smá í sniðum, fylgir
einhver fjármagnsþörf, enda örar
breytingar á tölum í óðaverðbólgu.
Hefur stjórnin í því efni ákveðið
að félagsgjald fyrir árið 1980 verði
10 þúsund krónur. Þá hefur
stjórnin ákveðið að greiða úr
félagssjóði hluta ferðakostnaðar,
einungis flugfargjald, fulltrúum
félagsins, sem gagngert er falið að
sitja fundi af félagsins hálfu í
Reykjavík.
Félagsgjald til Kaupmanna-
samtaka Islands hefur verið
ákveðið 69 þúsund krónur fyrir
hálft árið 1980. Búast má við
hækkun á því gjaldi, sökum auk-
innar starfsemi samtakanna, en
10% af gjaldinu er endurgreitt
aftur heim í hérað. í þessu sam-
bandi er rétt að geta þess, að
félagsgjöld allra atvinnu-
rekendasamtaka í landinu munu
að líkindum verða á milli 1 til
1 'á 7r af greiddum launum fyrir-
tækja.
Aðalfund Kaupmannasamtaka
íslands hinn 20. marz s.l. sátu af
hálfu félagsins þeir kaupmennirn-
ir Heiðar Sigurðsson og Úlfar
Ágústsson ísafirði. Formaður gat
ekki setið þann fund, sökum fjar-
veru erlendis.
Meiri umræða en áður hefur
farið fram um málefni smásölu-
verzlunar utan höfuðborgarsvæð-
isins. Er það nokkur hughreysting
þeim, er slíka starfsemi stunda, að
skilningur virðist fara vaxandi á
því, að það sé þjóðhagsleg nauðsyn
að halda uppi rekstri smásölu-
verzlana í strjálbýli, sem gegna
þar þýðingarmiklu hlutverki við
útflutningsfyrirtæki og fólk, sem
vinnur að nauðsynlegum fram-
leiðslu- og þjónustustörfum, en
afkomumöguleikar eru á hinn
bóginn mun lakari þar en smá-
söluverzlunar í þéttbýli, sökum
aðstöðumunar á ýmsum sviðum.
Benedikt
Bjarnason,
formaður
Kaupmannafélags
Vestfjarða:
Benedikt Bjarnason.
Samstaða
kaupmanna
hef ur grund-
vallarþýðingu
fyrir smásölu-
verzlunina
Á aðalfundi Kaupmannasam-
takanna 1979 var samþykkt að
skipa nefnd til að vinna sérstak-
lega að málefnum strjálbýlisverzl-
ana. í kjölfar þeirrar samþykktar,
boðaði stjórn Kaupmannasamtak-
anna formenn og tvo fulltrúa
hvers kaupmannafélags úr strjál-
býli til fundar í Reykjavík hinn 25.
september s.l. til að ræða þar sér í
lagi málefni strjálbýlisverzlana.
Af hálfu Kaupmannafélags
Vestfjarða sátu fundinn formaður
félagsins, Benedikt Bjarnason,
fulltrúi þess í Fulltrúaráði Kaup-
mannasamtakanna, Jónatan Ein-
arsson og þeir kaupmennirnir
Úlfar Ágústsson Isafirði og Eyj-
ólfur Þorkelsson Bíldudal. For-
maður Kaupmannasamtakanna,
Gunnar Snorrason, stýrði fundi,
en auk hans sátu fundinn aðrir
fulltrúar í framkvæmdastjórn
samtakanna, framkvæmdastjóri,
blaðafulltrúi og aðstoðarmaður
framkvæmdastjóra.
Sýndu þeir allir lofsverðan
áhuga fyrir viðfangsefnum strjál-
býlisverzlunarinnar.
Mjög ítarleg umræða fór þarna
fram um sérstöðu verzlana í
strjálbýli, og til hvaða aðgerða
væri unnt að grípa, til úrbóta fyrir
landsbyggðarverzlunina.
Forstjóri Skipaútgerðar Ríkis-
ins kom á fundinn og gerði grein
fyrir ferðatíðni og fyrirhuguðum
breytingum á flutningakerfi
skipaútgerðarinnnar. Var gerður
góður rómur að máli hans. Þá var
gert ráð fyrir, að verðlagsstjóri
sæti fyrir svörum á þessum fundi,
en sökum annríkis gat hann því
miður ekki mætt á fundinum.
Þessi ráðstefna stóð frá kl. 10.00
árdegis og til kl. 18.00 síðdegis.
Ályktanir voru gerðar um birgða-
hald verzlana í dreifbýli, greiðslu
á víxlum, símakostnað, verð-
lagsmál, nýjar umbúðir um öl- og
gosdrykki, söluskatt af flutnings-
kostnaði, fjölgun útibúa Verzlun-
arbankans, aukna þjónustu heild-
verzlana, orkukaup verzlana í
dreifbýli og samgöngur.
Niðurstöður þessar voru sendar
Verzlunarnefnd 1979 og öðrum
þeim, er mál þessi varða.
Félag íslenzkra bókaverzlana
hefur kynnt og gengizt fyrir sam-
eiginlegum innkaupum á piast-
pokum og umbúðapappír.
I því efni hefur verið skipuð 3ja
manna svokölluð „áróðursnefnd",
sem einnig hefur beitt sér fyrir
ýmsum hugmyndum til styrktar
bókinni sem slíkri og þá að
sjálfsögðu jafnframt til að auka
bókasölu almennt í landinu.
Fyrir atbeina nefndarinnar var
efnt til svonefndrar barnabóka-
viku 17.—26. apríl s.l., og gáfu þá
flestar bókaverzlanir 10% afslátt
af þeim viðskiptum. Vart er hægt
að tala um, að þessi frumtilraun
hafi aukið sölu þessara bóka, sem
hinsvegar hafði nokkurn kostnað-
arauka í för með sér fyrir bóksala.
Kaupmannasamtökunum hefur
verið sent erindi varðandi sölu-
ferðir umferðabóksala á vegum
Félags íslenzkra bókaútgefenda.
Þar er lýst þeirri skoðun, að 7.
grein viðskiptasamnings bókaút-
gefenda við bókaverzlanir brjóti í
bága við b. lið 9. gr. landslaga um
verzlunaratvinnu nr. 41/1968.
I 7. gr. viðskiptasamningsins
segir, að : „Meðlimum Bóksaíafé-
lagsins þ.e. Félagi íslenzkra bóka-
útgefenda, sé óheimilt að senda
bækur sínar til sölu, öðrum en
þeim, sem samþykktir eru af
félaginu sem útsölumenn. Þó er
meðlimum Bóksalafélagsins heim-
ilt að senda umferðabóksala um
landið, og greiða þeim sölulaun,
eftir því sem um semst. í 9. gr.
landslaga um verzlunaratvinnu
segir hinsvegar: „Verzlunarleyfi,
sem gefið er út fyrir landið allt,
veitir heimild til smásöluverzlun-
ar: a) Utan löggiltra verzlunar-
staða.
b) Innan löggiltra verzlunarstaða
með vörutegundir, sem ekki er
verzlað með i þeim verzlunarstað.
Ekki verður annað séð, en að
viðskiptasamningur bóksala
stangist á við landslögin, enda eru
þeir samningar eldri en lög um
verzlunaratvinnu.
Landslögin hljóta að taka hér af
allan váfa.
Framkvæmdastjóra Kaup-
mannasamtakanna hefur með
bréfi 22. maí s.l. verið falið að leita
úrskurðar í þessu máli.
Skriflegt svar hefur ekki borizt,
en hann hefur skýrt formanni frá
því í símtali, að slík sala, sem hér
um ræðir, hafi nú nýlega fyrir
atbeina Kaupmannasamtakanna
verið stöðvuð á Austfjörðum og að
lögfræðingur vinni um þessar
mundir við að kanna þetta mál, og
úrskurðar væri að vænta bráðlega.
Þó að hér sé tekið dæmi um
bókaverzlun, þá er það eigi að
síður brýnt, að allar greinar smá-
söluverzlunar hér á svæðinu séu
vel á verði um að gæta réttar síns
í þessu efni.
Hinn 6. maí s.l. boðaði fram-
kvæmdastjórn Kaupmannasam-
takanna formenn allra kaup-
mannafélaga og sérgreinafélaga
til fundar í Reykjavík til að fjalla
um starfsemi kaupmannafélaga.
Með hvaða hætti mætti efla störf
þeirra og til að ræða mál, er
formenn óskuðu eftir, að stjórn
Kaupmannasamtaka íslands vinni
einkum að í þeirra þágu. Mál voru
rædd mjög ítarlega og kynntu
fundarmenn viðhorf sín fyrir
framkvæmdastjórn Kaupmanna-
samtakanna. Af hálfu formanns
þessa kaupmannafélags var eink-
um lögð áherzla á eftirtalin mál:
Það hefur grundvallarþýðingu
að mynda sterka heild þess fólks,
sem hefur á hendi verzlunarrekst-
ur til að gera því kleift að geta
sinnt starfi sínu með eðlilegum
hætti. í því efni verði endurskoðuð
lög um verzlunaratvinnu nr. 41 frá
árinu 1968.
Nauðsynlegt er og að láta sam-
tímis taka til endurskoðunar lög
nr. 46/1937 um samvinnuféiög,
þar sem örar breytingar hafa
orðið í viðskiptum og verzlun á
þeim 43 árum, sem liðin eru frá
því að þau lög tóku gildi. Lögin eru
eðlilega á ýmsa lund úrelt orðin,
og endurskcðunar þörf. Einkum er
brýnt að endurskoða ákvæði í
þeim lögum um pöntunarfélög og
færa þau m.a. til samræmis við
lög um verzlunaratvinnu.
Verzlun er þýðingarmikil undir-
stöðuatvinnugrein og er engin
tómstundaiðja. Hún er mjög
krefjandi, og verður ekki rekin í
hjáverkum frekar en aðrir undir-
stöðuatvinnuvegir, svo sem sjáv-
arútvegur, siglingar, landbúnaður
og iðnaður.
Lögin um verzlunaratvinnu eiga
að tryggja að verzlun geti þrifizt í
landinu sem atvinnugrein til að
geta veitt þjóðfélagsþegnunum
sem bezta verzlunarþjónustu á
hverjum stað og tíma.
Aðilar þurfa því að vera þeim
hæfileikum búnir, að þeir geti
uppfyllt skyldur gagnvart við-
skiptavinum sínum, svo sem lögin
gera ráð fyrir. Pöntunarfélögin
veita ekki í reynd þá verzlunar-
þjónustu, sem krafizt er af venju-
legum smásöluverzlunum, og
venjulega sinna þau í framkvæmd
mjög takmörkuðum verkefnum
fyrir fáa fjölskyldu- eða hags-
munahópa. Innkaup eru þá helzt
gerð á vörum í hærri álagningar-
flokkum, en vörur „vísitölufjöl-
skyldunnar" svo sem landbúnað-
arvörur, sem mjög kostnaðarsamt
er að verzla með, sækja sömu
aðilar í hinar opnu smásöluverzl-
anir. Þær vörur, sem sannanlegt
er, að álagning nægir ekki fyrir
eðlilegum dreifingarkostnaði vel
rekinnar verzlunar.
Slíkur verzlunarmáti er óeðli-
legur og óréttlátur, enda stangast
hann á við lög um verzlunarat-
vinnu, þar sem ýmsum skib rðum
verður að fullnægja til að geta
fengið leyfi til verzlunar.
Aðilar verða m.a., að hafa til-
skylda menntun og eða ákveðna
lágmarksstarfsreynslu, þekkingu
á bókhaldi, vörum og lagafyrir-
mælum varðandi verzlun o.s.frv.
Þá eru ákvæði um, að verzlun-
arleyfi megi ekki veita starfs-
mönnum ríkisins eða ríkisstofn-
ana, starfsmönnum sveitarfélaga
eða stofnana þeirra og heldur ekki
opinberum sýslunarmönnum né
mökum þeirra. Ekki verður annað
séð, en að þessi lagaákvæði séu
þverbrotin í framkvæmd.
Það er ekki síður hagur neyt-
enda en þeirra, sem við verzlun-
arrekstur fást, að svo þýðingar-
mikil starfsemi, sem verzlun er, sé
rekin á heilbrigðum grundvelli.
Talið var nauðsynlegt að endur-
skoða lög um hlutafélög, en meg-
inefni laga þeirra voru frá árinu
1921 með síðari breytingum þó.
Voru þau tekin til gagngerðrar
endurskoðunar, og öðluðust ný lög
gildi hinn 1. janúar sl.
Þörf er á að gefa út leiðbein-
ingarbæklinga fyrir afgreiðslufólk
í verzlunum og gangast þarf fyrir
námskeiðahaldi í þess þágu. Á
hverjum tíma verður að vera náið
samstarf við forráðamenn Kaup-
mannasamtaka íslands.
Lögð verði áherzla á að vinna að
endurskoðun á óraunhæfum
álagningarreglum, þar sem sann-
anlegt er, að álagning stendur
ekki undir raunverulegum dreif-
ingarkostnaði vöru.
Verzlunarálagning verði gefin
frjáls til að byrja með á innkaup-
um til landsins.
Opinber viðurkenning fáist
fyrir því, að vörubirgðir megi
hækka til samræmis við innkaup
hverju sinni, svo að hægt verði að
fjármagna stöðugt hækkandi verð
vöru og hávaxta. Með öðrum
orðum, að tekið verði mið af
kostnaði við birgðahald.
Það gefur auga leið, í allri
þessari óðaverðbólgu, sem geysar,
að þegar vara er seld á gömlu
innkaupsverði og þegar til á að
taka við að endurnýja vörubirgðir,
þá verður að greiða jafnan hærra
verð fyrir sama magn, og er
augljóst, að slíkar aðstæður hljóta
að leiða fyrr eða síðar til vöntunar
á fjármagni og vöruskorts. Þegar
hefur heildverzlun með innfluttan
skófatnað lagzt niður og talið er,
að næst muni koma að vefnaðar-
vöruinnflytjendum. Það hefur
heldur ekki farið fram hjá kaup-
mönnum, að þess gætir nú meir og
meir, að innflutningsfyrirtæki
hafa ekki eins fjölbreytt val af
nauðsynjavörum og áður, og
margar vörutegundir fást ekki
langtímum saman.
Á sama tíma leyfist hverjum
sem er að selja eignir sínar, hús,
bíla, tæki o.s.frv. á gangverði
stundarinnar, en eru ekki skyldað-
ir til að selja á því verði, er þessar
sömu eignir voru keyptar á á
sínum tíma.
Á sama hátt hækka stjórnvöld
verð á birgðum af tóbaki, áfengi
o.fl. eftir geðþótta og án þess að
hliðsjón sé höfð af innkaupum.
Álagning hrekkur í mörgum
tilfellum ekki fyrir vaxtakostnaði,
og þá ekki fyrir öðrum rekstrar-
kostnaði, ef veltuhraði er hægur
og birgðir safnast upp.
Ileildsalar krefja nú smásölu-
verzlunina um vexti af vörukaup-
um. Vextir hafa hækkað gífurlega
að undanförnu, og hafa þeir rýrt
mjög afkomumöguleika smásölu-
verzlunarinnar. Vinna verður að
því, að slíkir vextir fáist reiknaðir
inn í smásöluverðið.
Þessi liður er enn tilfinnanlegri
fyrir landsbyggðarverzlunina,
sökum þess að varan kemst síðar í
sölu en í þéttbýli, þar sem inn-
flutningur eða framleiðsla fer
fram, auk þess sem birgðir verða
ávallt að vera í meira magni.