Morgunblaðið - 20.01.1981, Blaðsíða 24

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 1981
Ronald Reagan
tekur við embætti
forseta Bandarikjanna
WaNhington. 20. jan.
RONALD Reagan mun taka við embætti
forseta Bandaríkjanna við hátíðlega athöfn í
dag. Jimmy Carter mun yfirgefa Hvíta húsið
og fljúga heim til Plains, Georgia, eftir
fjögur ár í embætti. Verulegur munur er á
skoðunum Reagans og Carters, en augljós
breyting mun þó varla verða á lífi í
Bandaríkjunum og áhrifum stórveldisins í
heiminum á augabragði við stjórnarskiptin.
Reagan lofaði í kosningabaráttunni, sem
hófst fyrir tæpu ári og lauk með stórsigri
hans 4. nóvember sl., að ráða bót á
efnahagsvanda þjóðarinnar og efla stöðu
hennar í varnar- og utanríkismálum. Carter
lofaði hinu sama, en kjósendur kusu heldur að
reyna Reagan og stefnu repúblikana en leyfa
Carter og stefnu demókrata að ráða áfram
ríkjum næstu fjögur árin.
Meiri viðhöfn, tilstand og hátíðarhöld
fylgja embættiseiðtöku Reagans en nokkurs
forvera hans. Carter lagði sig fram um að
RAÐHERRAR REAGANS
Caspar W.
Weinberger
varnarmála-
ráðherra:
Akafur talsmaður aukinna
útgjalda til varnarmála
Fyrstu kynni Caspars W.
Woinbergers, sem tekur við
emhætti varnarmálaráðherra
í ríkisstjórn Reagans. aí her-
mennsku var holræsagerð í
Roberts-herbúðunum í Kali-
forniu árið 1941.
Weinberger hafði sem ung-
ur maður mikinn áhuga á
hermálum og reyndi að kom-
ast í Konunglega kanadíska
flugherinn til að taka þátt i
orrustunni um England. Ekk-
ert varð þó af þeim fyrirætl-
unum hans þvi að fjarlægð-
arskyni hans reyndist ábóta-
vant og auk þess lagði faðir
hans mikla áherslu á að hann
iyki lagaprófi frá Harvard
áður en hann tæki sér annað
fyrir hendur.
Eftir að laganámi lauk gerð-
ist Weinberger sjálfboðaliði í
hernum. Hann barðist í
Kyrrahafsstríðinu gegn Jap-
önum, var í leyniþjónustu
Douglas MacArthurs hers-
höfðingja og hafði öðlast kapt-
einsgráðu þegar stríðinu lauk.
Fyrir afskipti sín af stjórn-
málum fékk Weinberger viður-
nefnið „Caspar hnífur" enda
þótti hann maður aðhaldssam-
ur í fjármálum og beitti hnífn-
um óspart þegar honum þótti
það við eiga. Þrátt fyrir það
hefur hann um langan aldur
hvatt til þess að Bandaríkja-
menn ykju útgjöldin til varn-
armála.
„Það, sem býr að baki fjár-
veitingum til varnarmála er
ekkert annað en tilvera okkar
sem frjálsrar þjóðar í heimi,
sem ekki er hægt að kenna við
frið,“ sagði Weinberger fyrir
tíu árum þegar hann var
aðstoðaryfirmaður fjárhags-
og stjórnsýslustofnunarinnar
á dögum Nixons. Hann hefur
margsinnis varað við þeirri trú
margra, að minni útgjöld til
varnarmála séu efnahagslífinu
holl, og sagt, að það sé rangt
vegna þess, að við það dragi úr
mætti og virðingu Bandaríkj-
anna og auk þess grafi það
undan ýmsum iðngreinum,
sem eru burðarásar efnahags-
lífsins.
Caspar W. Weinberger er
fæddur í Los Angeles 18. ágúst
1917.
Faðir hans var lögfræð-
ingur og Weinberger lagði
einnig stund á laganám við
Harvard-háskóla og útskrifað-
ist þaðan með mjög góðum
vitnisburði. í fyrstu sneri hann
sér að lögfræðistörfum en 1952
var hann kosinn á ríkisþingið í
Kaliforníu og var endurkosinn
fjórum árum síðar. Árið 1962
varð Weinberger formaður í-
samtökum repúblikana í Kali-
forníu en vann sér það til
óhelgi í augum hinna íbalds-
samari samflokksmanna sinna
að vilja ekki styðja Barry
Goldwater í forsetakosningun-
um nema rétt að nafninu til.
Weinberger studdi ekki Ron-
ald Reagan þegar hann sóttist
fyrst eftir útnefningu repú-
blikana fyrir ríkisstjórakosn-
ingarnar 1966 en kom til liðs
við hann þegar hann hafði
hlotið útnefninguna. Hann var
forseti nefndar, sem hafði eft-
irlit með stjórnsýslurini í Kali-
forníu og fjármálastjóri en
1969 fór hann til Washington
þar sem hann var forseti
viðskiptanefndar ríkisins og
loks yfirmaður fjárlagastofn-
unarinnar.
Donald T.
Regan
fjármála-
ráðherra:
Víðsýnn en varkár
fjármálamaður
Donald T. Regan heitir sá,
sem tekur við embætti fjár-
málaráðherra Bandaríkjanna
í dag. Ilann er forseti
áhrifamikils verðbréfafyrir-
tækis í Wall Street, Merrili
Lynch & Company, og það
mun koma i hans hlut að taka
upp varnir fyrir dollarann og
skipuieggja fjármálastefnu
stjórnvalda.
Þó að fjármálaheimurinn
hafi yfirleitt fagnað tilnefn-
ingu Regans í embætti fjár-
málaráðherra kom hún vinum
hans og samstarfsmönnum
mjög á óvart. Hann var að vísu
í miklu áliti hjá þeim fyrir
góðar gáfur og skipulagshæfi-
leika en þykir hins vegar
einfari og ekki mannblendinn.
I vitnaleiðslum fyrir einni
nefnd fulltrúadeildarinnar í
júlí sl. kom Regan fram með
tillögur í skattamálum, sem
svipar mjög til þeirra, sem
ráðgjafar Reagans hafa gert.
Hann lagði til að fjármagns-
kostnaður fyrirtækja yrði
lækkaður, hámark skattlagn-
ingar af hagnaði yrði 21% og
skattleysismörk einstaklinga
hækkuð í samræmi við verð-
bólguna. Regan sagði, að
skattalækkun myndi ekki auka
verðbólguna ef útgjöldum hins
opinbera yrði jafnframt haldið
í skefjum. Ef þess yrði gætt
myndi skattalækkunin örva
efnahagslífið á öllum sviðum.
Þó að Regan hafi látið lítið
að sér kveða í eiginlegum
stjórnmálaafskiptum er hann
vel þekktur í heimi fjármál-
anna bæði í Bandaríkjunum og
erlendis. Hann á sæti í mörg-
um áhrifamiklum nefndum og
ráðum og sem forseti stærsta
fyrirtækisins í Wall Street og
fyrrverandi varaforseti kaup-
hallarinnar í New York býr
hann yfir mikilli þekkingu á
viðskipta- og efnahagsmálum.
„Hann gerir sér fulla grein
fyrir hvernig hlutirnir ganga
fyrir sig,“ er haft eftir Eugene
Rotberg gjaldkera Alþjóða-
bankans.
Donald Thomas Regan er
fæddur í Cambridge í Massá-
chusetts 21. desember 1918.
Hann tók prófgráðu í ensku
við Harvard-háskóla en lagði
einnig stund á hagfræði. Að
námi loknu árið 1940 gekk
hann í landgönguliðssveitir
flotans og hafði verið gerður
að ofursta þegar stríðinu lauk.
Regan fór að starfa fyrir
Merrill Lynch að styrjöldinni
lokinni og tveimur árum síðar
var hann orðinn meðeigandi.
Hahn varð forseti fyrirtækis-
ins 1969 og undir hans stjórn
hefur það blómgast svo mjög,
að nú rekur það 600 skrifstofur
í Bandaríkjunum og erlendis
og hefur í þjónustu sinni 8000
starfsmenn.
I starfi sínu hefur Regan
haft það að leiðarljósi, að
fjármálaheimurinn sé sífelld-
um breytingum undirorpinn og
þeir, sem ætli sér einhvern
hlut á þeim vettvangi, verði að
hafa mörg járn í eldinum.
Hann hefur þó orð á sér fyrir
að hrapa ekki að neinu og
tekur ekki ákvörðun fyrr en að
lokinni gaumgæfilegri athug-
un.
Donald T. Regan er kvæntur
og á fjögur uppkomin börn.
Frístundunum ver hann eink-
um á golfvellinum og við lestur
bóka og fræðirita um sagn-
fræðileg efni, sem hann hefur
mikinn áhuga á.
Alexander M.
Haig
utanríkis-
ráðherra:
Metnaðargjarn
inn en fyrst og
Fyrir tólf árum virtist sem frama-
braut Alexanders M. Ilaigs væri á enda
gengin. Hann var 44 ára gamall ofursti
i hernum, hafði litla reynslu af raun-
verulegum striðsátökum og engar lík-
ur virtust vera á frekari stöðuhækkun.
UaÍK hefur að visu ekki enn stjórnað
herdeild en á þeim tima, sem liðinn er,
hefur hann gegnt stöðu varaforseta
herráðsins, verið starfsmannastjóri i
Hvita húsinu, yfirmaður herja Atlants-
hafsbandalagsins i Evrópu og forseti
stórfyrirtækisins The United Techno-
logies Corp.
Allt til þess tíma, að Ronald Reagan
valdi Haig sem væntanlegan utanríkis-
ráðherra, mátti Haig þakka einum manni
ótrúlegt gengi sitt: Richard M. Nixon.
Þeir, sem kynnst hafa Haig og unnið
með honum, skiptast nokkuð í tvö horn í
áliti sínu á manninum. í augum sumra er
hann gáfaður, samningalipur og frábær
skipuleggjandi, en öðrum þykir hann
ráðríkur, ósvífinn og þegjandalegur. öll-
um ber þó saman um, að hann sé
metnaðargjarn, duglegur og trúr.
Á dögum Watergate-hneykslisins neit-
aði Haig að mæta fyrir rannsóknarnefnd
þingsins og bar því við, að samtöl hans
við forsetann væru trúnaðarmál og að
þeim trúnaöi ætlaði hann ekki að bregð-
ast. Haig hefur síðan staðið við þessa
skoðun sína en þó er hætt við að hann
verði að rjúfa þagnarheitið þegar leiðtog-
ar demókrata í öldungadeildinni taka til
að spyrja hann spjörunum úr um aðild
hans að Watergate-málum. Það, sem
þeim leikur einkum hugur á að vita, er
hvort hann skipaði FBI að hlera símtöl
embættismanna og blaðamanna, hvort
hann hefði beðið Gerald Ford um að náða
Nixon, og hvort hann hefði ráðið Nixon
frá því að segja allan sannleikann.
Alexander Meigs Haig er fæddur í
Philadelphia 2. desember 1924. Faðir
hans, sem var lögfræðingur, lést þegar
Haig var tíu ára gamall og fóru þá
nokkuð erfiðir tímar í hönd fyrir fjöl-
skylduna. Haig, sem helst aldrei lét sér
falla verk úr hendi, vann með skólanum
öll sín unglingsár. Hann átti sér þann
draum að komast til mannvirðinga innan
hersins og það var því mikilvægur áfangi
á þeirri braut þegar hann vann sér
skólavist í háskóla bandaríska hersins.
Fyrstu tveir áratugirnir í hernum voru
fremur viðburðalitlir. Hann var með