Morgunblaðið - 20.01.1981, Blaðsíða 22

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 1981
Gísladeilan — Gísladeilan — Gísladeilan — Gísladeilan — Gísladeilan — Gísladeilan
Atburðarásin
í 442 daga
AP - 19. }mn.
1979
4. nóv.: Vopnaðir íranskir „námsmenn" taka bandaríska
sendiráöið í Teheran og 98 gísla og krefjast þess að
Bandaríkjamenn framselji Iranskeisara.
6. nóv.: Ríkisstjórn Mehdi Bazargans segir af sér.
9. nóv.: Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna skorar á náms-
mennina að sieppa gíslunum.
12. nóv.: Carter Bandaríkjaforseti fyrirskipar stöðvun á
olíuinnflutningi frá íran.
14. nóv.: Carter frystir innistæður írana í bandarískum
bönkum.
19.-20. nóv.:Þrettán gíslar, fimm konur og átta karlmenn,
svertingjar, látnir lausir.
4. des.: Alþjóðadomstóllinn í Haag samþykkir einróma að
hvetja írani til að sleppa gíslunum.
12. des.: Bandaríkjastjórn rekur úr landi 183 íranska diplóm-
ata.
15. des.: íranskeisari fer í „tímabundna" útlegð til Panama.
25. des.: Þrír bandarískir prestar fá að vitja gíslana og halda
guðsþjónustu í sendiráðinu.
27. des.: Sovézkar hersveitir ráðast inn í nágrannaríkið
Afganistan.
1980
1. jan.:
13. jan.:
20. jan.:
25. jan.:
29. jan.:
3. íebr.:
3. marz.:
6. marz.:
10. marz.:
23.marz.:
1. apr.:
25. apr.:
28. apr.:
9. maí.:
28. mai.:
10. júlí.:
27. júlí.:
12. sept.:
17, okt.:
4. nóv.:
10. nóv.:
19. des.:
Kurt Waldheim, framkvaemdastjóri Sþ. kemur til íran
til að reyna samninga um lausn gislanna, en árangur
verður ekki.
öryggisráð S.Þ. vill grípa til refsiaðgerða gegn íran,
en Sovétmenn beita neitunarvaldi.
Waldheim kveðst hafa tillögu sem gseti leyst deiluna.
Bani Sadr kjörinn forseti írans.
Upplýst er að kanadíska sendiráðið í Teheran hefur
komið sex Bandaríkjamönnum með leynd frá íran.
íranir samþykkja að alþjóðleg nefnd rannsaki kærur
á hendur kcisaranum og Bandaríkjunum.
Byltingarráð Irans heimilar bandarískri rannsóknar-
nefnd að hitta gíslana en daginn eftir neita
námsmennirnir sem halda sendiráðinu þeim um að
koma í sendiráðið.
Námsmennirnir fallast á að afhenda gíslana forsjá
stjórnarinnar, deila fylgir í kjölfarið og námsmenn-
irnir neita að stjórnin taki við gíslunum.
Khomeini klerkur tekur afstöðu með námsmönnunum
og rannsóknarnefndin fer frá íran án þess að hafa
haft erindi sem erfiði.
Keisarinn fer til Egyptaiands, til að gangast þar undir
enn einn krabbameinsuppskurð.
Bani Sadr býðst til að ábyrgjast gislana og Carter er
bjartsýnni en áður. Nokkrum dögum síðar aftekur
Khomeini að námsmennirnir sleppi höndum af
gíslunum og gengur þar með þvert á vilja íransfor-
seta. Bandaríkjamenn slíta stjornmálasambandi við
íran og setja á efnahagslegar refsiaðgerðir.
Bandarikjamenn reyna að frelsa gislana, en tilraunin
fer út um þúfur og í valnum liggja átta bandarískir
hermenn vegna árekstra þyrla og tæknilegra bilana.
Gíslarnir eru fluttir úr sendiráðinu til ótiltekinna
staða hér og hvar í landinu að sögn námsmannanna og
þeir hóta öllu illu ef önnur björgunartilraun verði
reynd.
Cyrus Vance, utanrikisráðherra segir af sér í
mótmælaskyni við björgunartilraunina og við tekur
Edmund Muskie.
íranir greiða um það atkvæði í almennum kosningum
að þingið annist framvegis mál gislanna.
íranska þingið kemur saman en stöðugur dráttur er á
því að gisiamálið sé tekið fyrir.
Richard Queen, einn gíslanna er látinn laus vegna
sjúkleika, og kemur síðar í ljós að hann þjáist af
multiple-sclerosis.
Keisarinn deyr í Kairó.
Khomeini setur fram skilyrði fyrir því að gíslunum
verði sleppt, hefjast síðan þrasviðræður um þau
skilyrði. Nokkru síðar brýzt út stríð írana og íraka.
Rajai forsætisráðherra írans segir í Öryggisráðinu að
Bandarikjamenn aðstoði íraka í stríðinu og sjái í þvi
möguleika að losa gislana úr haldi. Daginn eftir segir
Rajai á blaðamannafundi að hann telji að Bandaríkj-
amenn hafi fræðilega séð beðist afsökunar á fyrri
stuðningi við keisarann og ýjar aö þvi að lausn sé ekki
langt undan. Nokkrum dögum siðar byrjar þingið ioks
viðræður um gíslana og er þar þrefað fram og aftur.
Loks er samþykkt að sleppa þeim gegn ákveðnum
skilyrðum, sem Khomeini setji.
Ár er liðið frá sendiráðstökunni. Reagan er kjörinn
forseti Bandarikjanna.
Fram fara orðaskipti milli írans og Bandaríkjanna og
gengur hvorki né rekur.
Alsir skipar fulltrúa að beiðni írans til að hafa
milligöngu í málinu.
„Velkomnir aftur til frelsisins“, stendur á borða, sem bandarískir hermenn hafa komið fyrir i
flugstöð bandariska flughersins i Frankfurt. En þangað verða gíslarnir fluttir, áður en þeir fara tii
Wiesbaden.
Ekkert bandarískt
fé er látið af hendi
Waxhinxton. 19. jan. — AP.
SAMKOMULAGIÐ um lausn
gisladeilunnar er einfaldlega
skipti á dollurum og fólki: tranir
sleppa bandarisku gíslunum 52
og Bandarikin afhenda iranskar
eignir, sem höfðu verið „frystar“.
Bandariskir embættismenn
halda þvi fram, að engir handa-
riskir peningar verði látnir af
hcndi. „Við fáum aftur það sem
þeir tóku frá okkur og við látum
þá fá það sem við tókum frá
þcim,“ sagði talsmaður handa-
ríska utanrikisráðuneytisins.
John Trattner.
Walter F. Mondale varaforseti
neitaði því í viðtali við ABC-sjón-
varpsfyrirtækið, að samkomulagið
jafngilti því að Bandarikin greiddu
lausnargjald. „Við látum ekki af
hendi einn einasta Bandaríkjadoll-
ar fyrir gíslana,“ sagði hann. „Iran-
ir fá ekkert sem við eigum ... Þetta
eru þeirra peningar, sem við höfð-
um fryst, og við skilum þeim
aftur."
Auk þess sem skilað verður gulli
og dollurum írana, sem hafa verið í
bandarískum bönkum síðan
skömmu eftir gíslatökuna 4. nóv.
1979, munu 12 stórir bandarískir
bankar hafa samþykkt að hætta
við málshöfðun í því skyni að fá
endurgreitt fé, sem þeir segja að
íranir skuldi þeim.
Irinar féllu frá þeirri staðhæf-
ingu, að hinar frysti eignir þeirra
næmu 14 milljörðum dollara, en
Carter-stjórnin áætlaði að upp-
hæðin næmi alls 9,5 milljörðum
dollara. Bandarískur embættis-
maður sagði í dag, að lokatalan
væri á milli 8 og 9 milljarða
dollara. Þar af fá íranir um 5,2
milljarða dollara strax.
Seint í síðustu viku gerði stjórn
Carters ráðstafanir til að flytja 2,2
milljarða dollara á sérstakan
reikning, sem hægt, yrði að afhenda
Irönum þegar gislarnir hefðu verið
látnir lausir. Rúmlega 3 milljarða
dollara eru nú í útibúum banda-
rískra banka í Evrópu og verða
greiddir. I texta samkomulagsins
segir, að 1 milljarður dollara til
viðbótar á írönskum reikningum í
þessum bönkum verði fluttur á
sérstakan alsírskan reikning og
notaður til að greiða lán banda-
rískra banka til íranskra stofnana
eins og þróunarbanka og íranskra
fyrirtækja.
Mikilvægasta tilslökun írana
varðaði ef til vill kröfuna um, að
auðæfum fyrrverandi Iranskeisara
yrði skilað. Af þeim 24 milljörðum
dollara, sem íranir kröfðust í
síðasta mánuði að yrðu færðir á
alsírskan bankareikning, voru um
10 milljarða dollara taldir jafn-
gilda þeim eignum, sem Iranir
gerðu ráð fyrir að keisarinn ætti í
Bandaríkjunum.
Til þess að ganga að þessari
kröfu hefði þurft sérstaka fjárveit-
ingu frá Þjóðþinginu, því að laga-
lega getur bandaríska ríkisstjórnin
ekki nálgast peninga keisarans.
Auk þess taldi stjórn Carters, að
eignir keisarans væru aðeins lítið
brot af þeirri upphæð, sem íranir
nefndu.
Samkvæmt texta samkomulags-
ins er því heitið að hvers konar
eignir keisarans og fjölskyldu hans
í Bandaríkjunum verði frystar
jafnskjótt og íranir höfða mál til
þess að reyna að komast yfir þær.
Iranir geta reynt að komast yfir
eignirnar fyrir bandarískum
dómstólum rétt eins og hver annar
þegn eða ríkisstjórn.
I samkomulaginu er því líka
heitið, að Bandaríkin fylgi þeirri
stefnu að „skipta sér ekki, beint eða
óbeint, stjórnmálalega eða hernað-
arlega, af innanríkismálum írans“.
Ýmsir sérfræðingar, þeirra á
meðal’ Henry Kissinger, fyrrum
utann'kisráðherra, segja, að
Bandaríkin eigi alls ekki að semja
við þjóð, sem hafi brotið alþjóðalög
með því að taka diplómata í
gíslingu. Þegar Kissinger var utan-
ríkisráðherra var fylgt þeirri
grundvallarstefnu að semja ekki
við mannræningja til að skapa ekki
fordæmi, sem gæti ýtt undir
hryðjuverk gegn Bandaríkja-
mönnum síðar meir.
Mondale vísaði þessum röksemd-
um á bug, þegar hann sagði í gær:
„Við höfum rétt til að veita gíslun-
um og fjölskyldum þeirra forgang
. Við viljum fá þá heim. Og við
höfum gert þessar ráðstafanir og
lofuðum því, að ef þeir leyfðu
gíslunum að koma heim mundum
við taka peninga þeirra úr frysti
... Ég held að þetta sé ekki
óviðeigandi eins og málum er
komið.“
Fjölskyldur bandarisku gislanna:
.. nú erum við tilbúin til
að taka á móti syni okkar“
19. janúar. — AP.
FJÖLSKYLDUR bandarísku
gislanna 52ja, sem svo oft hafa
orðið fyrir sárum vonbrigðum á
þvi rúma ári, sem þeir hafa verið
i haldi i íran, reyndu margar
hverjar litt að hemja gleði sina
og geðshræringu þegar þeim bár-
ust snemma i morgun fréttirnar
um lausn gisladeilunnar.
„Mér finnst sem ég hafi himin
höndum tekið," sagði Hazel Lee í
Pasadena, móðir gíslsins Gary
Lee, „og það er langt, langt síðan
mér hefur liðið þannig."
„Við erum svo hamingjusöm,
svo innilega þakklát," sagði Marg-
aret Lauterbach, móðir eins gísl-
anna. „Nú bíð ég þess eins að sjá
son minn aftur en mér hefur ekki
liðið betur síðustu 14 mánuðina."
Sumir ættingja gíslanna vildu
þó ekki gefa neinar yfirlýsingar að
svo stöddu enda orðnir vanir því
að björtustu vonir þeirra reyndust
tálsýn ein. „Við bíðum bara eftir
því að Carter forseti staðfesti, að
samkomulagið hafi verið gert,“
sagði Carol Hohman, mágkona
Donalds R. Hohmans, eins gísl-
anna, „og munum ekki veita til-
finningum okkar útrás fyrr en
hann er lagður af stað í flugvél-
inni.“
Foreldrar gíslsins Johnny
McKeel brugðust við tíðindunum
um frelsi sonar síns á þann hátt,
að þeir tóku stóran, gulan borða
og fóru með út í garðinn við
heimili þeirra í Texas. Þar bundu
þeir hann utan um stórt eikartré
og minntust með því gamallar
vísu þar sem heimkomu fanga er
fagnað með sama hætti.
„Þarna, nú erum við tilbúin til
að taka á móti syni okkar. Nú
hefur guium borða verið bundið
um gamla eik,“ sagði Wyona
McKeel og brast í grát.