Morgunblaðið - 20.01.1981, Blaðsíða 36

44
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 1981
HÖGNI HREKKVISI
, HAIMN LR FARINN AD FRAMLEIPA 6ALLABUAI/R
ást er...
... að VONA aö
það létti ekki upp
TM Reo U.S. Pat. Off.—all rights reserved
• 1980 Los Angeles Times Syndicate
COSPER
C PIB
ce»i imki •.
bú vildir sjálfur endilexa >?efa honum „Litla hnífakastarann"
á jólunum!
Christian G. Favre
Christian G. Favre skrifar:
Það var aðeins eftir vandlega
umhugsun sem ég tók þá ákvörð-
un að færa frekari rök fyrir máli
mínu vegna greinar sem birtist í
Velvakanda 20. des. síðastliðinn
sem „svar“ við grein minni í
Velvakandadálkum 14. des. ’80.
Ástæða ákvörðunar minnar er
einkum sú, að ekki sé stætt á því
að láta fáfróðum og hleypidóma-
fullum mönnum haldast uppi að
villa um fyrir almenningi.
Á undan Galilei
var Brunu
Eins og allir vita — nema e.t.v.
Þorsteinn Guðjónsson — hefur
einsetumaðurinn Giordano
Bruno haft djúp áhrif á Galileo
Galilei, og naumast gæti maður
látið sér detta í hug, að þessi
hugdjarfi vísindamaður hefði
beint fyrsta heimsstjörnukíkin-
um í áttina að Júpiter, ef ekki
hefðu kenningar Brunos átt hug
hans allan. Mennirnir tveir voru
hinir bestu vinir og andleg
samskipti þeirra héldust þangað
til Bruno var brenndur á báli
fyrir villutrúar sakir. Þvert á
móti öllum samtíðarhugmynd-
um hélt þessi mikli maður því
fram, að stjörnurnar væru sólir
eins og okkar, sem ósýnilegar
plánetur hringsóluðu í kringum.
Ennfremur áleit hann sól okkar
vera eina af þessum aragrúa
stjarna og þar af leiðandi væru
Þessir hringdu . . .
Lofa ber það
sem vel er gert
5754-2853 hringdi og hafði
eftirfarandi að segja: — Það
er okkur sjaldnast umhendis
jörðin og þær reikistjörnur sem
þá voru þekktar, á brautum í
kringum sólina. Við réttarhöldin
nefndi G. Bruno „Giobbe“ sem
heimild. Giobbe er á ítölsku Jób
og ekki er þörf mikillar kunn-
áttu í tungumálum til þess að
sannfærast um það: venjuleg
vasaorðabók dugir. En það sem
olli Kuhlenbeck og starfsbræðr-
um hans andvökunóttum og
langvarandi höfuðverk var
nefnilega sú staðreynd að þeim
tókst aldrei að koma auga á eitt
eða neitt í Jóbsbók sem Bruno
hefði getað notað sem rök fyrir
kenningu sinni. Sannleikurinn er
sá, að ritin sem Bruno fékk í
hendur voru ekki Jóbsbók sjálf
— enda aldrei minnst á „libro di
Giobbe" — heldur ævafornar
textaskýringar á þeirri bók, sem
fóru einmitt að breiðast út á
Italíu á þeim tíma.
Áhrif Qabbala á
hugarhoim Vesturlanda
Þessar leyniheimildir um Tór-
una birtust fyrst rétt eftir mið-
aldir (um 1300), en hér er um að
ræða safn eldgamalla handrita í
12 til 15 bindum, sem nefnist
Qabbala. Kjarna þess, „sefer
hazohar" eða „Bókinni um hið
hulda ljós“, er skipt niður á
sama hátt og Tórunni: kaflar og
greinaskil bera þar sömu nöfn og
töluskráningar og í Biblíunni. I
þessum 7 bindum (kjarnans) fást
nær allar hugsanlegar skýringar
varðandi Ritningarnar. En
seinna bættust fleiri fræðirit
við. Um 1458 fékk hinn kristni
heimur í fyrsta sinn að glugga í
þennan „fjársjóð mannshugans",
þegar Raymond Lully í Frakk-
landi og þó fyrst og fremst hinn
frægi greifi Pico di Mirandola á
Ítalíu ákváðu að ráðast í erfið-
asta verk ævi sinnar: að þýða
Bókina um hið hulda ljós.
Lúther sannfærðist um
nauðsyn nýrrar þýðingar
Hinn mikli vísindamaður og
heimspekingur Pico gat þá ekki
varist því að láta í ljós aðdáun
sína og undrun gagnvart þessum
eldgömlu ritum. Þýðing hans fór
fram undir umsjón eins mesta
rabbía aldarinnar, Jokhanan
Aleman frá Konstantínópel. En í
Þýskalandi höfðu verk Picos
sambærileg áhrif á fræðimenn
þarlendis. Ekki ómerkari maður
en faðir þýsku siðaskiptanna og
mesti hugsuður síns tíma, Jo-
hann Reuchlin, tók að sér að
þýða hin leyndardómsfullu rit.
Bókin sem hann gaf seinna út
(De Verbo Mirifico / Basel 1494),
þar sem hann birtir ávöxt
margra ára rannsókna við erfið-
ustu kringumstæður, olli and-
legri endurvakningu meðal
lærðra manna. Ekki síst höfðu
þessi rit áhrif á hinn unga
að lasta það sem illa fer, hvort
sem er í umferðinni eða ann-
ars staðar. En ég ætla ekki að
nöldra í þetta sinn, heldur lofa
það sem vel var við mig gert.
Ég var í sendibíl með frænda
mínum og við vorum að flytja
farangur úr gamla bænum
upp í efra Breiðholt. Sem við
komum að beygjunni að Þóru-
felli, hjá Shell-bensínstöðinni,
neitaði bíllinn gjörsamlega að
fara lengra í ófærðinni, komst
ekki lengra. Frændi minn sem
keyrði, ungur maður, reyndi
nú allt sem hann kunni til að
koma vagninum af stað, en
ekkert gekk, bíllinn spólaði
bara og rótaði sér ekki. Þá bar
Martin Lúther, sem sannfærðist
fljotlega um nauðsyn nýrrar,
réttrar þýðingar á Tórunni. En
fyrsta þýðing hans var því miður
nær óskiljanleg ... henni var
hafnað. Milli 1543 og 1620 náði
Qabbala hápunkti dýrðar sinar.
Þetta ritsafn inniheldur 500
bindi og „midraschim" (túlkun-
araðferðir og skýringar) sem
spanna yfir rúmlega 1600 ár.
„Lífsins tré“
Árið 1550 gaf hinn mikli
Qabbalisti Isaak Lúría ásamt
lærisveini sínum Chaim Vital út
bók. Þetta verk, „Lífsins tré“,
var árangur 30 ára þrotlausrar
vinnu. I tveim bindum þessa
verks er fjallað um upphaf
alheimsins, þróun hans og örlög.
Ekki er unnt að þjappa því
saman í stuttu máli, en hægt er
þó að drepa á nokkur aðalatriði
þess. Lúría telur, að fyrsta
skrefið felist í „nequda-koah“ —
þ.e.a.s. í orkupunktinum — sem
heldur í sér bæði rúmi og tíma.
Tíminn og rúmið fara að verða
til um leið og „punkturinn"
springur líkt og vatnsdropi „og
ótölulegur fjöldi einda þýtur í
allar áttir sem agnir eftir bylgj-
um ljósflóðs". En þetta er annað
skrefið: Ljósflóðið er augum
ósýnilegt. Það er ennþá hrein-
asta útgeislun máttar Guðs.
Þetta er „hið hulda ljós“. Hvar-
vetna er nægileg útgeislun getur
safnast saman og þjappast er
þriðja skrefið: Þar kvikna „al-
heimseldar" og verða að stjörn-
um. Fjórða skrefið: jaðarsvæði
stjarnanna kólna og þær losna
frá móðurstjörnunni (stjarnan
„fæðir"). Þessi svæði mynda
smám saman píánetur sem
hverfast um stjörnuna.
Ilægt að bera Tóruna
saman við dróttkvæðin
Qabbala er samt ekki eina
skýringarritið um Tóruna. Um-
fangsmestu verkin nefnast
Talmúd Jerúshalmí (u.þ.b. 620 f.
Kr.) og Talmúd Babýloní (um
800 f. Kr.). Þar er aftur um 30
bindi að ræða. Mishna heitir
safn fræðirita um samanburðar-
aðferðir á Tórunni, sem hafa
þróast og mótast öldum saman.
Þannig er hægt að bera Tóruna
saman við dróttkvæði: Hve mik-
ið væri unnt að skilja í þeim,
hefði Snorri Sturluson ekki látið
okkur skáldskaparmál í té? Að
sjálfsögðu má Þorsteinn Guð-
jónsson gera lítið úr þessum
geipilegu bókmenntum sem
fylgja Tórunni frá grárri forn-
eskju, þótt hann hafi sjálfur ekki
agnarvit á því hvað þær fela í
sér. Auðvitað getur hann einnig
haldið því fram að Jób sé
spámaður og höfundur bókar-
innar sem ber sama nafn. Hann
getur trúað að orðið „amúd“
merki „stoð“, því kunnátta hans
á hebresku takmarkast vafa-
laust við orðið „amen“.
þarna að lausan leigubíl frá
BSR. Bílstjórinn vatt sér út og
gekk til okkar. Ég held að þeir
hafi verið upp undir hálftíma
að koma okkur úr þessum
vandræðum, en það tókst.
Þökk sé kunnáttu og útsjónar-
semi leigubílstjórans og ósér-
hlífni. Ég leyfi mér að færa
honum bestu þakkir fyrir.
Ekki svo frá-
leit hugmynd
Þ.P.H. hringdi og sagði að
það væri að sínu mati hreint
ekki svo fráleit hugmynd að
taka Víðishúsið undir hjúkr-