Morgunblaðið - 30.04.1981, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1981
31
Þingmenn þríggja lýðræðisflokka:
„Innlend sérfræðiþekking á
sviði vamarmála nauðsynleg“
— Ráðunautur í varnar- og öryggis-
málum í utanrikisráðuneyti
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að stofna
sérstakt embætti ráðunauts ríkisstjórnarinnar i örygg-
is- og varnarmálum hjá utanríkisráðuneytinu og gera
ráð fyrir kostnaði í því skyni á fjárlögum ársins 1982.“
Þannig hljóðar tillaga til þingsályktunar, sem þrír
þingmenn úr lýðræðisflokkunum hafa lagt fram á
Alþingi: Friðrik Sophusson (S), Jón Baldvin Hanni-
balsson (A) og Jóhann Einvarðsson (F). Greinargerð
með tillögunni fer hér á eftir.
Mikið annríki var á Alþingi siðustu daga fyrir páskafri þess. Hér
er þröngt á þingi umhverfis forsetastól Sverris Hermannssonar.
Ilér sést á bak Svavars Gestssonar en ólafur Þ. Þórðarson og
Steingrimur Hermannsson hvislast á ábúðarmiklir.
Einhugur um aðild
„Allt frá því að ísland gerðist
eitt af stofnríkjum Atlantshafs-
bandalagsins, hefur ríkt einhugur
um aðildina að bandalaginu hjá
Alþýðuflokki, Framsóknarflokki
og Sjálfstæðisflokki, en Alþýðu-
bandalagið og forverar þess verið
andvígir aðildinni. Á sínum tíma
studdu fleiri þingmenn lýðræðis-
flokkanna gerð varnarsamnings-
ins við Bandaríkin en aðildina að
Atlantshafsbandalaginu. Á síð-
ustu árum hafa allir flokkar nema
Alþýðubandalagið lýst þeirri
skoðun með einum eða öðrum
hætti, að breytingar á varnarvið-
búnaði hér á landi í þá átt að
draga úr honum, séu ótímabærar.
Umræður um varnar- og örygg-
ismál íslands einkennast oft um of
af tilfinningalegri afstöðu og lítilli
þekkingu á þeim staðreyndum,
sem móta og ráða stefnunni í
þessum málum, og þeim ákvörðun-
um, sem teknar eru í varnar- og
öryggismálum. Árum saman hafa
hinir hernaðarlegu þættir, sem
móta það ytra umhverfi sem
Island býr við, verið á vitorði
tiltölulega fárra. Stjórnvöld hafa
lítt sinnt því að fræða þjóðina um
staðreyndir þessara mála. Ein
ástæða þess er vafalaust skortur á
viðurkenndri innlendri sérfræði-
þekkingu á þessum sviðum. Þessi
skortur á innlendri sérfræðiþekk-
ingu hefur líka leitt til ásakana
þess efnis, að stjórnvöld séu í mati
sínu á varnarhagsmunum íslands
á hverjum tíma um of háð mati
erlendra manna á íslenskum hags-
munum. Það ætti því að vera
augljóst áhuga- og hagsmunamál
allra, að íslendingar ráði sjálfir
yfir nægri þekkingu til þess að
meta sjálfir þann herfræðilega
veruleika sem landið er hluti af,
og til þess að meta sjálfstætt þær
upplýsingar og skoðanir, sem aðr-
ir kunna að gefa um og hafa á
herfræðilegri stöðu íslands og
varnar- og öryggishagsmunum
landsins. Slík herfræðiþekking
innan stjórnkerfisins er í fyrsta
lagi til þess fallin að treysta
ákvarðanir stjórnvalda á þessum
sviðum. í öðru lagi mundi hún
eyða tortryggni og ásökunum í
garð þeirra sem með þessi mál
fara. Á síðustu árum hafa Alþýðu-
flokkur, Framsóknarflokkur og
Sjálfstæðisflokkur allir lýst vilja
sínum í þessu efni.“
Fyrsta skrefið öflun
slíkrar sérfræði
„Á landsfundi Sjálfstæðis-
flokksins 1967 sagði þáverandi
formaður flokksins, Bjarni Bene-
diktsson forsætisráðherra, m.a.:
„Annað mál er, hvernig vörnum
Islands skuli háttað hverju sinni.
Það verður stöðugt að meta eftir
atvikum, og einmitt þess vegna
var varnarsamningurinn við
Bandaríkin bundinn því höfuðskil-
yrði af hálfu Islendinga, að við
gætum sjálfir einhliða með til-
teknum fresti sagt honum upp.
Við höfum þetta því á valdi okkar
og getum metið eftir eigin þekk-
ingu á aðstæðum, hvað gera skuli.
En spurning er: Höfum við þá
þekkingu, sem á þarf að halda?
Við erum svo fjarhuga hernaði, að
enginn eiginlegur íslenskur hern-
aðarsérfræðingur er til, svo að um
sé vitað. Talað er um, að við eigum
að láta íslenska sérfræðinga taka
að sér rekstur varnarmannvirkj-
anna. Þetta kann að láta vel í
eyrum og verða menn þó þá að
gera sér grein fyrir, hvort eigi sé
um orðaleik að ræða, þannig að
slíkir svokallaðir sérfræðingar séu
í raun og veru hermenn. Úrlausn-
arefnið er þá í raun og veru, hvort
íslendingar eigi að taka upp eigin
hermennsku eða ekki. Slíkt þarf
ekki að vera nein fjarstæða, en ef
menn vilja það, þá er nauðsynlegt
að segja það berum orðum, svo að
allir geti áttað sig á, um hvað sé
að ræða. En áður en við tökum slík
sérfræðingastörf að okkur, sýnist
hitt sanni nær, að við öflum okkur
sérfræði í herstjórnarmálum, svo
að við þurfum ekki að sjá þau með
annarra augum. Fyrsta skrefið
hlýtur þess vegna að vera það að
leggja drög að öflun þvílíkrar
sérfræði."
Þessi skoðun var ítrekuð í yfir-
lýsingu Sjálfstæðisflokksins um
utanríkis- og varnarmál 1974 og
oft síðan af forustumönnum
flokksins.
Á fjörutíu ára afmæli íslensku
utanríkisþjónustunnar lýsti nú-
verandi utanríkisráðherra, Ólafur
Jóhannesson, fyrrverandi formað-
ur Framsóknarflokksins, því yfir,
að hann teldi æskilegt og hefði í
huga að ráða herfræðilega mennt-
aðan mann til starfa í utanríkis-
ráðuneytinu. Þetta hefur ráðherr-
ann síðar ítrekað.
Benedikt Gröndal, fyrrv. for-
maður Alþýðuflokksins og utan-
ríkisráðherra, hefur hreyft þeirri
hugmynd að stofna beri sérstaka
rannsóknarstofnun er fjallaði að
staðaldri um utanríkis- og örygg-
ismál. Hlutverk hennar væri fyrst
og fremst að leggja hlutlægt mat á
tæknilegar upplýsingar og þróun
mála og að vera stjórnvöldum til
ráðuneytis við stefnumótandi ákv-
arðanir."
Hermálanefnd
Atlantshafs-
bandalagsins
„í ritstjórnargrein Alþýðublaðs-
ins hefur sú skoðun verið sett
fram, að íslendingar eigi að krefj-
ast fullgildrar þátttöku í störfum
hermálanefndar NATO. Aðild að
henni kallar á það, að á vegum
utanríkisráðuneytisins starfi sér-
fróðir aðilar um hernaðar- og
öryggismál er geti lagt hlutlægt
mat á tæknilegar upplýsingar út
frá séríslenskum hagsmunum.
Spurningin um það, hvort varn-
arviðbúnaður fullnægi ströngustu
kröfum um öryggi íslenskra borg-
ara, er t.d. stöðugt matsatriði.
Þannig eru allir stuðningsflokk-
ar Atlantshafsbandalagsins hér á
landi á einu máli um það, að
innlend sérfræðiþekking á sviði
hermála sé nauðsynleg. Þrátt
fyrir andstöðu Alþýðubandalags-
ins við Atlantshafsbandalagið og
varnarliðið verður því vart trúað
að óreyndu með tilliti til þeás, hve
sá flokkur leggur mikla áherslu í
málflutningi sínum á íslenska
hagsmuni í varnar- og öryggis-
málum, að Alþýðubandalagið
mundi vera andvígt því, að íslensk
stjórnvöld ráði á hverjum tíma
yfir sérfræðilegri þekkingu í varn-
ar- og öryggismálum.
Embætti af því tagi, sem þessi
þingsályktunartillaga gerir ráð
fyrir, yrði að hafa á að skipa
starfsliði, sem bæði hefði her-
fræðilega (strategiska) þekkingu
og almenna hernaðarþekkingu.
Miðað við núverandi skiptingu
starfa milli ráðuneyta væri eðli-
legast, að embætti þetta félli beint
undir utanríkisráðherra, eins og
varnarmáladeild gerir nú, en
verkefni hennar eru fyrst og
fremst fólgin í hvers konar stjórn-
sýslulegum samskiptum við varn-
arliðið og skipulagningu verklegra
framkvæmda á þess vegum. Verk-
efnaskipting milli hins nýja em-
bættis og varnarmálaembættis
væri að annast mat á herfræði-
legri stöðu íslands, varnarþörfum
landsins og að gera tillögur um,
hvernig öryggi Islands verði best
tryggt. Embættið mundi annast
öll samskipti íslands við Atlants-
hafsbandalagið og varnarliðið á
sviði hermála og öryggismála inn-
an utanríkisráðuneytisins og í
fullri samvinnu við önnur viðkom-
andi stjórnvöld og vera ríkis-
stjórninni til ráðuneytis um hvað
eina sem snertir þjóðaröryggi og
varnarmál Islands.
APEX-far-
gjöld milli
Islands og
Luxemburg
SVONEFND APEX-fargjöld
ganga í gildi hjá Flugleiðum
milli íslands og Luxemburg-
ar frá og með 1. maí. Áður
hafa Flugleiðir boðið slík
fargjöld til Kaupmannahafn-
ar, Stokkhólms, Osló, Glas-
gow og London og 15. mai
byrjar félagið að bjóða þau til
New York og Chicago.
Skilmálar þessara fargjalda
eru þeir helztir, að fargjaldið
gildir aðeins fyrir ferð báðar
ieiðir og verða farbókun og
greiðsla farseðils að gerast
samtímis og ekki síðar en 14
dögum fyrir brottför, en lág-
marksdvöl er 7 dagar og há-
mark 3 mánuðir.
Jafnréttishreyfingin á Akur-
eyri kynnir starfsemi sína
Eins og fram hefur komið af
fréttum var félag um jafnrétt-
ismál stofnað á Akureyri 8.
febrúar sl. og hlaut það nafnið
Jafnréttishreyfingin. Félagar
urðu þegar á stofnfundi rúmlega
áttatíu talsins og hefur síðan
farið æ fjölgandi.
Félagið er öllum opið en enn
sem komið er eru konur í
miklum meirihluta. Þær eru á
öllum aldri og með hin margvís-
legustu viðhorf til þjóðmála.
Þar eru fulltrúar hinna ýmsu
stétta og má m.a. finna hús-
mæður, bæði úr bænum og
sveitum nágrennisins, verka-
konur, konur á verslunar-,
mennta- og heilsugæslusviði.
Enda þótt hljótt hafi verið um
hreyfinguna eftir stofnfund er
þar ekki verkefnaskorti um að
kenna, þvert á móti er starfað af
fullum krafti og unnið að skipu-
lagningu og innri uppbyggingu
hreyfingarinnar.
Aðalstarfið fer fram í fá-
mennum grunnhópum, sem hafa
hver sitt viðfangsefni en ræða
jafnframt mótun og starfsemi
hreyfingarinnar og jafnréttis-
mál almennt. Sem stendur eru
átta grunnhópar starfandi en
ekki eru allir félagar starfandi í
grunnhópi.
Hópstjórar grunnhópa mynda
stjórn hreyfingarinnar og er
formaður Karolína Stefánsdótt-
ir.
Höfuðmarkmið hreyfingar-
innar er að skapa umræðu um
jafnréttismál og leita ástæðna
fyrir misrétti og hugsanlegra
leiða til úrbóta. Stuðla að auknu
sjálfstrausti kvenna með því að
auka þekkingu þeirra á sjálfum
sér, vandamálum sínum og þjóð-
félaginu í heild. Hvetja konur til
að vera virkari þátttakendur í
umhverfismótun og hasla sér
völl til jafns á við karla og þá
hvort með sínum skilyrðum,
þannig að karlar endurmeti
einnig sitt hefðbundna hlutverk.
Hreyfingin hefur fengið til
afnota húsnæði að Ráðhústorgi
3 (2. hæð) og er þar opið á
mánudagskvöldum frá kl. 20.30.
Allt áhugafólk um jafnréttismál
er velkomið þangað. Þar gefst
fólki kostur á að kynnast starf-
semi hreyfingarinnar og gerast
félagar, þeir sem þess óska.
Ragnheiður Benediktsdóttir
annast inntöku nýrra félaga.
Einn þáttur starfseminnar
eru opnir fundir þar sem mein-
ingin er m.a. að grunnhópar
kynni viðfangsefni sín og er það
liður í þeirri stefnu hreyfingar-
innar að kynna starfsemi sína
sem mest út á við. Einnig verða
þar tekin fyrir ýmis málefni
með framsöguerindum og um-
ræðuhópum og laugardaginn 2.
maí, kl. 15.00, verður slíkur
opinn fundur haldinn í Alþýðu-
húsinu, þar sem Helga Kress,
bókmenntafræðingur, flytur
framsöguerindi. Erindið nefnist
„Kvenleg reynsla og kvenleg
hefð í íslenskum bókmenntum"
og verður í umræðuhópum á
eftir erindinu m.a. rætt um
hvort konur skrifi öðruvísi en
karlar og þá hvers vegna.
Helga er, sem kunnugt er,
þekkt fyrir rannsóknir sínar og
skrif um stöðu konunnar í ís-
lenskum bókmenntum og má
þar til nefna bókina „Draumur
um veruleika" þar sem Helga
valdi nokkrar smásögur ís-
lenskra kvenna og ritaði inn-
Kang.
(Fréttatilkynning)