Morgunblaðið - 30.04.1981, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. APRÍL 1981
r
Fataverkefni FII á lokastigi og hefur tekizt mjög vel:
Framleiðniaukning
þátttökufyrirtækjanna
er að meðaltaJi um 40%
Frá framleiðslusal Karnaba jar að Fosshálsi, en hann var skipulagður af ráðjcjofum EA-Project.
Einstök fyrirtæki hafa
hins vegar farið yfir 100%
Snemma á árinu 1979 fékk
fyrirtækið Max til sin sænskan
ráðgjafa, Hans Fernstedt, frá
ráðKjafarfyrirtækinu EA-
PROJECT, til þess að endur-
skipuleKKja kápudeild fyrirtæk-
isins. Um svipað leyti fékk fyrir-
tækið Karnabær hf. sama aðila
til að skipuleKttja nýja _ verk-
smiðju. sem byxKja átti í Arbæj-
arhverfi i Reykjavik. Fljótle»?a
kom í ljós, að ef skipulexgja ætti
framleiðslu þessara tveKKja
fyrirtækja með nútímalcKum
hætti, þá yrði að þjálfa svo til
alla starfsmenn fyrirtækjanna i
Kjörbreyttum vinnuaðferðum.
Þetta leiddi huKann að þvi, að
e.t.v. væri ástandið i öðrum fyrir-
tækjum í fataiðnaði mjög svipað
ok því væri ásta*ða að kanna,
hvort áhuKÍ væri fyrir hendi á
því, að skipuIaKt yrði samræmt
þróunarátak fyrir Kreinina.
I marsmánuði 1979 var haldinn
fundur með fataframleiðendum,
þar sem þessi hugmynd var kynnt.
Ákveðið var, að í fyrsta áfanga
verkefnisins myndi ráðgjafi frá
EA-PROJECT koma í stutta
heimsókn til hvers fyrirtækis,
fyrirtækjunum að kostnaðarlausu,
en að þeim heimsóknum loknum,
yrði skipulögð kynnisferð með
fataframleiðendum til Finnlands,
til þess að þeir fengju tækifæri að
sjá, hvernig finnskir fataframleið-
endur hefðu byggt upp fyrirtæki
sín á undanförnum árum.
í framhaldi af þessum fundi,
sótti Félag íslenskra iðnrekenda
um styrk til Iðnþróunarsjóðs
vegna fyrirhugaðra heimsókna í
fyrirtæki og vegna skipulagningar
í Finnlandsferð. í maímánuði árið
1979 höfðu 11 fyrirtæki látið í ljós
áhuga á þessum aðgerðum og voru
fyrirtækin heimsótt dagana 29.
maí til 1. júní. í heimsóknunum
kom í ljós, að fyrirtækin áttu við
mörg sameiginleg vandamál að
stríða, sem of kostnaðarsamt yrði
að leysa, nema fyrirtækin samein-
uðust um lausn þeirra með sam-
eiginlegu þróunarátaki.
Kynnisferð til
Finnlands
Eftir að erlendi ráðgjafinn
hafði heimsótt þessi 11 fyrirtæki,
gerði hann sér mun betur grein
fyrir því hverjar þarfir þeirra
voru. Með það í huga skipulagði
hann siðan kynnisferð fyrir ís-
lenska fataframleiðendur til
Finnlands, sem farin var dagana
10. til 16. júní árið 1979. í ferðinni
voru 13 þátttakendur frá 8 fyrir-
tækjum, auk Félags íslenskra
iðnrekenda. Heimsótt voru 12
fyrirtæki og stofnanir í fimm
borgum, en auk fyrirtækjaheim-
sóknanna voru haldnir fjórir um-
ræðufundir og fluttir fyrirlestrar.
I ferðinni kom í ljós, að framleiðni
í íslenskum fataiðnaði var frá
25% og upp í 75 % af framleiðni í
finnskum fataiðnaði, eða að með-
altali um 50%. Þátttakendur í
ferðinni gerðu sér grein fyrir, að
ástæða lítillar framleiðni í ís-
lenskum fataiðnaði var ekki léleg-
ur vélakostur, heldur mun fremur
ónóg þjálfun starfsmanna og lé-
legt skipulag. Segja má, að ferðin
hafi opnað augu þátttakenda fyrir
því, hversu lítil framleiðnin er í
íslenskum fataiðnaði, en jafn-
framt gefið mönnum ýmsar hug-
myndir um það, hvernig bæta má
framleiðnistig íslenska fataiðnað-
arins.
Endurskipulagn-
ing framleiðslu-
aðstöðunnar
Að Finnlandsferðinni lokinni
var kannaö meðal þátttakenda,
hvort áhugi væri á framhaldi, og
kom í ljós að svo var hjá öllum
þeim fyrirtækjum, sem þátt höfðu
tekið í ferðinni. Félag íslenskra
iðnrekenda skipulagði þá í sam-
vinnu við ráðgjafa frá EA-
PROJECT fyrirhugaðar aðgerðir,
sem kynntar voru framleiðendum
á fundi í ágúst 1979.
Fyrsti hluti verkefnisins var
endurskipulagning framleiðslu-
aðstöðu. Það verk var unnið á
þann hátt, að ráðgjafi frá EA-
PROJECT eyddi u.þ.b. einni viku í
hverju fyrirtæki. Á þeirri viku
athugaði hann nákvæmlega fram-
leiðsluferli fyrirtækisins með það
í huga að finna leiðir til fram-
leiðniaukningar. Eftir heimsókn-
ina skrifaði hann skýrslu um
niðurstöður sínar þar sem var að
finna eftirfarandi upplýsingar:
1. Mat á möguleikum fyrirtækis-
ins til framleiðniaukningar.
2. Tillögur um nýtt verksmiðju-
skipulag (lay out).
3. Tillögur um endurbætur á ein-
stökum vinnustöðvum.
4. Tillögur um niðurröðun að-
gerða á vinnustöðvar.
5. Tillögur um kaup á nýjum
vélum og tækjum.
6. Tillögur um nýtt flutninga-
kerfi.
7. Tillögur um breyttar vinnu- og
stjórnunaraðferðir.
8. Tillögur um ráðgjöf til að fylgja
eftir nauðsynlegum aðgerðum í
fyrirtækinu.
Að fengnum þessum tillögum
var gert ráð fyrir því, að fyrirtæk-
in fengju tvo til þrjá mánuði, til
þess að framkvæma nauðsynlegar
breytingar á verksmiðjunum. Að
breytingunum loknum var síðan
gert ráð fyrir því, að fyrirtækin
fengju frekari aðstoð frá ráðgjaf-
anna hendi, en í sumum tilvikum
gat einnig verið nauðsynlegt, að
fyrirtækin fengju einhverja að-
stoð á meðan breytingarnar voru
gerðar. Að meðaltali var gert ráð
fyrir að ná mætti 50% framleiðni-
aukningu, en 21 fyrirtæki fékk
tillögur um breytingar.
Með bréfi sínu 5. september
1979 sótti Félag íslenskra iðnrek-
enda um styrk til Iðnþróunarsjóðs
vegna endurskipulagningar á
framleiðsluaðstöðu í 15 fyrirtækj-
um. Þar var gert ráð fyrir, að
endurskipulagning á framleiðslu-
aðstöðu í meðalstóru fyrirtæki
tæki u.þ.b. eina viku. Gert var ráð
fyrir, að vinnan væri unnin af
ráðgjafa frá EA-PROJECT, sem
hefði sér til aðstoðar íslenskan
aðstoðarmann, vegna tungumála-
erfiðleika í nokkrum fyrirtækj-
anna. Iðnþróunarsjóður svaraði
þessari beiðni jákvætt 9. október
1979 og veitti styrk til verkefnis-
ins að upphæð allt að kr. 13.610.
000.
Uttektirnar byrjuðu strax um
haustið 1979 og stóðu fram eftir
vetri, enda fjölgaði þeim fyrir-
tækjum sem tóku þátt í verkefn-
inu úr 15 í 21. Af þessu 21
fyrirtæki hafa nú, þegar þetta er
ritað, í mars 1981, 17 fyrirtækj-
anna framkvæmt þær breytingar,
sem ráðgjafarnir lögðu til.
Eftirtalin fyrirtæki tóku þátt í
verkefninu: Ákraprjón, Álafoss,
Ceres, Dúkur, Faco, Gefjun, H.
Guðjónsson, Hagkaup, Hekla,
Henson, Hilda, Höttur, Karnabær,
Klæði, Max, Pólarprjón, Prjóna-
stofa Borgarness, Sjóklæðagerðin,
Skinnasaumastofa SÍS, Solido,
Últíma.
Ráðgjafar EA-PROJECT lögðu
til, að haldin yrðu þrjú námskeið
fyrir þátttakendur í þróunarátak-
inu. I fyrsta lagi tveggja vikna
námskeið fyrir stjórnendur, í öðru
lagi tveggja vikna námskeið fyrir
verkstjóra og í þriðja lagi tólf
vikna námskeið fyrir hönnuði og
sníðagerðarfólk.
Þegar fyrirtækin höfðu fengið
tillögur um breytingarnar á fram-
leiðsluaðstöðu, byrjuðu þau að
undirbúa breytingarnar. I tillög-
um ráðgjafanna kom í mjög mörg-
um tilfellum fram, að athuga
þyrfti snið fyrirtækjanna, til þess
að samsetning flíkanna yrði auð-
veldari en áður hafði verið. Á
meðan á breytingum stóð, voru
snið yfirfarin í þeim fyrirtækjum,
þar sem þess þurfti, en einnig fóru
ráðgjafarnir nánar út í útbúnað
hverrar vinnustöðvar áður en
breytingum á verksmiðjuhúsnæði
var endanlega lokið.
Þjálfun
saumakvenna
Þegar fyrirtækin höfðu fram-
kvæmt þær breytingar á verk-
smiðjum, sem nauðsynlegar voru,
og þegar ráðgjafar höfðu yfirfarið
snið og gengið frá útbúnaði vinnu-
stöðva, var komið að mikilvægasta
þætti verkefnisins, sem er þjálfun
saumakvenna.
Starfsþjálfararnir hófu starf
sitt á því að ákveða hvaða aðferðir
nota ætti við hverja vinnustöð.
Þeir gerðu þetta í samvinnu við
verkstjóra fyrirtækjanna og aðra
starfsmenn, en síðan voru þessar
aðferðir kenndar starfsmönnum
fyrirtækisins. í fataiðnaði er al-
gengt, að nýtingartími saumavéla
sé um 20%, en í flestum íslensku
fyrirtækjanna kom í ljós, að hann
var á bilinu frá 5 og upp í 10%.
Eitt aðalviðfangsefni erlendu
ráðgjafanna var því að auka
nýtingartíma vélanna, sem var
gert með því að einfalda alla
efnismeðhöndlun, auk þess sem
mikil áhersla var lögð á að sauma
lengri sauma en gert hafði verið
áður. í flestum tilvikum tóku
starfsmenn tillögum erlendu
ráðgjafanna mjög vel og voru
ánægðir með að fá þjálfun, sem
þeim hafði ekki staðið til boða
áður. Var árangurinn í mörgum
tilvikum mjög mikill og náðist
hann oft á mjög skömmum tíma.
I tengslum við fataverkefnið
réði Iðntæknistofnun Islands til
sín tvo starfsmenn, þær Mörtu
Jensdóttur og Steinunni Ingi-
mundardóttur, sem fá skyldu
þjálfun í starfsþjálfun á meðan á
fataverkefninu stæði. Þessir
starfsmenn Iðntæknistofnunar
hafa á árinu 1980 unnið með
erlendu ráðgjöfunum í fatafyrir-
tækjunum, auk þess sem þær hafa
tekið þátt í mörgum námskeiðum
verkefnisins.
Fyrirhugað er, að Marta og
Steinunn verði starfsþjálfarar
Iðntæknistofnunar í framtíðinni,
og verður það í þeirra verkahring
að annast þjálfun verkstjóra og
saumafólks úti í fatafyrirtækjun-
um.
Afkastahvetjandi
launakerfi
Allt frá upphafi var hugmyndin
sú að taka í notkun samræmt
afkastahvetjandi launakerfi, þeg-
ar breytingum á fyrirtækjunum
væri lokið. Þegar kom að því að
ákveða hvernig byggja ætti upp
slíkt kerfi, komu í ljós ýmis
vandkvæði vegna staðaltíma-
ákvörðunar fyrir einstaklings-
bónuskerfi. Benti allt til þess, að
ekki væri hugsanlegt einstaklings-
kerfi í notkun, ef beita ætti
hefðbundnum aðferðum við stað-
altímaákvörðun. Var þetta til þess
að ákveðið var að taka í notkun
tölvuvætt staðaltímakerfi, sem
notað hefur verið með góðum
árangri í nokkur ár í Bretlandi.
Kostir kerfisins eru þeir, að eftir
tveggja til þriggja vikna þjálfun á
sá, sem hefur einhverja reynslu af
saumaskap, að geta ákveðið stað-
altíma tiltölulega auðveldlega.
GSD-kerfið er uppbyggt þannig,
að tryggt er að samræmi verður á
milli staðaltíma, sem ákvarðaðir
eru af sitt hvorum aðilanum, en
það er mjög mikiivægt ef bera á
saman framleiðni mismunandi
fyrirtækja.
Hafa 8 fyrirtæki nú þegar
ákveðið að taka GSD-kerfið í
notkun og hafa þau hvert um sig
keypt borðtölvu, sem notuð er við
staðaltímaákvörðunina. Haldin
hafa verið tvö námskeið í notkun
GSD-kerfisins og verið er að
þjálfa starfsmenn þessara fyrir-
tækja í notkun þess. Gera má ráð
fyrir, að notkun tölvu verði dagleg
hjá verkstjórum, því auk þess sem
tölvurnar verða notaðar við stað-
altímaákvarðanir, verða þær not-
aðar við framleiðnieftirlit, launa-
útreikninga og kostnaðarút-
reikninga. í einhverjum af minni
fyrirtækjunum má búast við, að
tölvurnar verði einnig notaðar við
bókhald og jafnvel við fieiri verk-
efni.
24 fyrirtæki
Alls hafa 24 fyrirtæki fengið
aðstoð í tengslum við verkefnið að
meira eða minna leyti. Nákvæmar
úttektir á framleiðsluaðstöðu hafa
verið gerðar í 22 fyrirtækjum.
Eins dags úttekt var gerð í einu
fyrirtæki og eitt fyrirtæki var
aðstoðað með úrbætur á pressu-
deild þess. Af þessum 24 fyrir-
tækjum hafa 17 ákveðið að gera
þær breytingar á framleiðsluað-
stöðu, sem lagðar hafa verið til.