Morgunblaðið - 10.11.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. NÓVEMBER 1981

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
r
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aóalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 85 kr. á mánuói innanlands. í lausasölu 5 kr. eintakiö.
Skuldasöfnun og
skattheimta
Stjórnarfrumvarp til fjárlaga 1982 felur í sér öll höfuð-
einkenni vinstri stefnu í ríkisfjármálum:
• 1) Áframhaldandi þenslu ríkisútgjalda
• 2) Þyngri skattabyrði
• 3) Stórfellda aukningu erlendra skulda
Umsvif ríkisins, mæld sem hlutfall af þjóðarframleiðslu, hafa
farið verulega vaxandi. Þau eru nú komin í 33%, ef hvorutveggja
er saman tekið skattheimta og skuldasöfnun, sem ríkisumsvifin
eru fjármögnuð með. Þetta er verulega hærra hlutfall en hyggi-
legt er talið. Þar við bætist að erlend lán eru komin í 7,7% af
ráðstöfunarfé stjórnvalda á líðandi ári, en vóru aðeins 3% 1978.
Þessi þróun er ekki síður varhugaverð.
Framlengdir vinstri stjórnar skattar verða samkvæmt fjár-
lagafrumvarpi 1982 nálægt 1 milljarður króna. Ætla má að hækk-
un tekju- og eignaskatta milli áranna 1980 og 1981, umfram
tekjuhækkun á þessu tímabili, hafi numið um 70 m.kr., eða 1000
krónum á hverja 3ja manna fjölskyldu. Frumvarpið gerir og ráð
fyrir nýjum skatti á raforkukaupendur, vegna stofnlína, sem gefa
á 40 m.kr. í ríkissjóð — og kemur fram í hærra raforkuverði.
Varla flokkast þessi nýi skattur undir „niðurtalningu“ verðlags-
ins.
Erlendar lántökur hækka samkvæmt fjárlagafrumvarpinu um
146%, þrátt fyrir ráðgerðan samdrátt í orkuframkvæmdum 1982,
sem eru lang fjárfrekastar. Matthías Á, Mathiesen sagði við
fyrstu umræðu frumvarpsins, að ef þessi áætlun næði fram að
ganga, og miðað við erlendar lántökur 1979, þá hefðu þær tólffald-
ast á fjórum árum. Heildarskuldir í erlendum lánum námu 31.6%
af þjóðarframleiðslu 1977, en þetta hlutfall er nú talið um 37%.
Á sama tíma sem ríkisumsvifin færast í aukana , með helztu
hjálpartækjum stjórnvalda, skattheimtu og skuldasöfnun, þreng-
ist hagur almennings og atvinnuvega. Talsmenn verkalýðshreyf-
ingar segja að kaupmáttur taxtakaups þurfi að hækka um 11% til
að ná því marki sem hann var 1977, á tímum ríkisstjórnar Geirs
Hallgrímssonar. I fersku minni eru slagorð og sleggudómar
vinstri afla í þjóðfélaginu á þeirri tíð, sem reyndust undanfari
„niðurtalningar“ kaupmáttarins allar götur síðan — í skálka-
skjóli Alþýðubandalagsins.
Ekki þarf að fara mörgum orðum um rekstrarstöðu undirstöðu-
atvinnuvega okkar. Þeir eru vel flestir reknir með verulegum
halla. Atvinnuöryggi, sem tekist hefur að tryggja í meira en
áratug, er nú í verulegri hættu — og samdráttareinkenni segja til
sín víðast hvar í þjóðarbúskapnum. Á næsta ári er gert ráð fyrir
að fiárfesting atvinnuvega dragist saman um 9,1%, fjárfesting í
íbúðarhúsnæði standi í stað, eftir að hafa minnkað um 2,1% 1979
og sín 5% hvort árið, 1980 og, 1981. Þá er gert ráð fyrir að
orkuframkvæmdir minnki um 15,4%.
Framleiðslan, verðmætasköpunin, er þungamiðjan í þjóðar-
búskapnum. Meginmáli skiptir að rekstrarstaða atvinnuveganna
sé traust. Þeir þurfa að mæta þeirri atvinnueftirspurn og skila af
sér þeim þjóðartekjum, að tryggi hvorutveggja: áframhaldandi
atvinnuöryggi vaxandi þjóðar og sambærileg lífskjör og nágrann-
ar búa við. Efling þeirra atvinnuvega, sem fyrir eru, og stórauk-
inn orkuiðnaður, eru forsendur þess að því megimarkmiði verði
náð. Þessvegna ríður á miklu að stjórnarstefnan sé hvetjandi en
ekki letjandi, bæði gagnvart framtaki í atvinnurekstri og vinnu-
framlagi almennings. í þessum efnum ræður skattastefan ekki
sízt ferð. Og sú skattastefna, sem hér ræður ríkjum og færir
sívaxandi hlutfall staðnaðra þjóðartekna4 ríkishítina, á kostnað
atvinnuvega og almennings, er letjandi en ekki hvetjandi, dregur
úr en ýtir ekki undir aukningu verðmætasköpunar og þjóðartekna
— og er því hemill en ekki aflgjafi í lífskjarasókn þjóðarinnar.
Það kom fram í fyrstu umræðu um þetta stjórnarfrumvarp til
fjárlaga komandi árs, að ráðherrar Framsóknarflokksins í ríkis-
stjórn höfðu uppi fyrirvara um tiltekna skattheimtu og erlenda
skuldasöfnun. Tómas Árnason, viðskiptaráðherra, gat þessa sér-
staklega í þingræðu, svo það færi hvorki fram hjá fjölmiðlum né
Alþingistíðindum, sem geyma ræður þingmanna til framtíðar.
Þessi ræða viðskiptaráðherra vitnar ekki aðeins um skiptar skoð-
anir í ríkisstjórninni, heldur sýnir hún jafnframt, hverjir ráða
ferð. Framsóknarmenn vilja skáskjóta sér undan ábyrgð af þeirri
stefnu, sem fjárlagafrumvarpið felur í sér, og ber öll eyrnamörk
Alþýðubandalagsins. En ríkisstjórnin í heild hlýtur að bera
ábyrgð á þessu mikilvægasta stjórnarfrumvarpi hvers þings. Og
veigamiklir þættir í vanda atvinnuveganna heyra beint undir
ráðherra Framsóknarflokksins, eins og Lárus Jónsson benti rétti-
lega á í fjárlagaumræðunni, svo sem fjármagnskostnaður, verð-
lagsmál og gengisskráning.
Már Glísson, fiskimálastjóri, á Fiskiþingi:
Núllgrunnstefiian \
stöðnunar og til len
til samdráttar og v
Ég býð þingfulltrúa og gesti
velkomna til Fiskiþings, hins 40. í
röðinni.
Sérstaklega býð ég velkominn
til þings okkar sjávarútvegsráð-
herra, Steingrím Hermannsson,
sem flytja mun hér ræðu að lok-
inni þingsetningu.
Á fundum fjórðungssambanda
og deilda undanfarnar vikur hefur
farið fram kjör þingfulltrúa til
næstu fjögurra ára. Ýmsir félagar
okkar, sem starfað hafa með
okkur undanfarin ár — sumir
hverjir um áraraðir, hafa ekki
gefið kost á sér til endurkjörs —
ýmist vegna aldurs eða af öðrum
orsökum. Flyt ég þeim þakkir
okkar fyrir vel unnin störf í þágu
Fiskifélagsins og sjávarútvegsins,
þá sem koma í stað þeirra til
starfa býð ég sérstaklega vel-
komna.
Ég vil minnast hér tveggja fé-
laga okkar, sem látizt hafa frá því
að við komum hér saman á síðasta
ári — þeirra Jóns Þ. Árnasonar
framkvæmdastjóra frá Raufar-
höfn og Hafsteins Bergþórssonar
framkvæmdastjóra Reykjavík.
Jón Þ. Árnason lézt í Reykjavík
hinn 3. apríl sl. liðlega 65 ára að
aldri. Hann fæddist að Ásmund-
arstöðum á Melrakkasléttu 22.
október 1915. Á árinu 1937, að
loknu námi við Héraðsskólann á
Laugarvatni, hvarf Jón aftur til
átthaganna og tók við starfi póst-
og símstöðvarstjóra. Á árinu 1950
gerist hann kaupfélagsstjóri á
Raufarhöfn og árið eftir hefjast
fyrir alvöru störf hans að sjávar-
útvegsmálum, einkum síldarsölt-
un, sem hann vann að til æviloka.
Jón var framkvæmdastjóri og
meðeigandi í hlutafélginu Borg-
um, sem rak söltunarstöðvar á
Raufarhöfn og Seyðisfirði þar til
Norðurlandssíldin hvarf af miðun-
um. Eftir það hófu Borgir síldar-
söltun í Þorlákshöfn. Á árinu 1956
stofnuðu saltendur norðan lands
og austan með sér félag til að
gæta hagsmuna sinna. Var Jón í
stjórn þess félags frá upphafi til
dauðadags og formaður þess frá
árinu 1969. Á árinu 1968 var hann
kjörinn aðalfulltrúi þessa félags í
síldarútvegsnefnd. Jón Þ. Árnason
sat óslitið á Fiskiþingi frá árinu
1973 sem fulltrúi síldarsaltenda
norðanlands og austan.
Hafsteinn Bergþórsson fram-
kvæmdastjóri lézt hinn 25. sept-
ember sl. Hann fæddist að Landa-
koti á Álftanesi hinn 29. nóvember
1892 og hefði því orðið 89 ára á
þessu hausti. Hafsteinn stundaði
nám í Verzlunarskóla Islands en
skömmu eftir burtfararpróf þaðan
lá leiðin til sjós og þá í Stýri-
mannaskólann. Að sjómennsku
starfaði Hafsteinn í 15 ár — síð-
ustu árin sem skipstjóri. Um
margra ára skeið rak hann útgerð
ýmist sjálfur eða í félagi við aðra
eða allt þar til hann gerðist fram-
kvæmdastjóri Bæjarútgerðar
Reykjavíkur á árinu 1950. Gegndi
hann því starfi þar til hann dró
sig í hlé fyrir aldurssakir. Haf-
steinn tók fyrst sæti á Fiskiþingi á
árinu 1945 og sat mörg þing. Á
árinu 1949 var hann kjörinn í
stjórn Fiskifélagsins og var vara-
fiskimálastjóri í mörg ár. Fjöl-
mörgum öðrum trúnaðarstörfum
gegndi hann fyrir sjávarútveg og
stjórnvöld.
Það var báðum þessum félögum
okkar sammerkt, hvað léttir þeir
voru í lund og hressilegir í fram-
komu, báðir gæddir ríkri kímni-
gáfu.
Frá því að síðasta Fiskiþing var
háð í nóvember 1980 og þar til nú,
hafa 15 sjómenn látið lífið við
skyldustörf sín. Bið ég viðstadda
að rísa úr sætum í virðingarskyni.
En það er einnig ljúft og skylt
að geta þess sem vel hefur tekizt.
Á þeim tíma, sem um getur um
slysfarir, björguðu slysavarna-
menn 37 mönnum úr sjávarháska,
samkvæmt skýrslu Slysavarnafé-
lags Islands.
Þótt við blasi mikill efnahags-
vandi sem oft áður, verður ekki
um kennt slæmum aflabrögðum
eða slæmu markaðsástandi fyrir
fiskafurðir, því að fiskaflinn hefur
verið góður þegar á heildina er lit-
ið þótt um töluverðan samdrátt
ioðnuafla sé að ræða og verðlag á
erlendum mörkuðum yfirleitt
stöðugt, en í ýmsum tilfellum
hærra en áður. Því miður finnast
undantekningar. Ástand loðnu-
stofnsins hefur enn aukið á vanda
loðnuflotans svo og sveiflur í
mjöl- og lýsisverði. Þá hefur hið
háa gengi Bandaríkjadollarins
valdið ýmsum útflutningsgreinum
vandræðum. Á móti minni loðnu-
afla vegur ríkulegri hotnfiskafli
en nokkru sinni fyrr og hagstætt
verðlag á saltfiski og skreið.
Samkvæmt áætlun Fiskifélags-
ins getur heildarfiskafli lands-
manna á þessu ári numið nær
1.390 þús. lestum samanborið við
1.514 þús. lestir á árinu 1980, og
yrði þá fjórða mesta aflaár í sögu
okkar. Mestur varð fiskaflinn á
árinu 1979 1.649 þús. lestir, en þá
veiddust 964 þús. lestir af loðnu.
Við þessa áætlun verður að setja
spurningamerki við síld og loðnu,
því að hér er gert ráð fyrir liðlega
40 þús. lestum af síld og um 600
þús. lestum af loðnu, en það er
verulegur samdráttur frá sl. ár-
um. Hinsvegar er í áætlun Fiski-
félagsins gert ráð fyrir töluverðri
aukningu botnfiskafla, eða úr 660
þús. lestum á sl. ári í um 710 þús.
lestir nú. Þaraf gerum við ráð
fyrir að þorskaflinn verði um 460
þús. lestir, en það er Iiðlega 30 þús.
lestum meira en stefnt var að í
upphafi ársins, og 30 þús. lestum
meira en þorskafli sl. árs. Áætlað
er að karfaaflinn verði ríflega 90
þús. lestir, en reyndist um 70 þús.
lestir á sl. ári. Einnig er gert ráð
fyrir nokkurri aflaaukningu á ýsu
og ufsa, en hinsvegar minni grá-
lúðuafia.
Hér er vert að staldra við og
skoða vandlega ástand fiskstofn-
anna annars vegar og afkastagetu
fiskiskipastólsins hinsvegar. Ékki
fer á milli mála, að nú nálgumst
við eða erum þegar komnir að því
marki hvað þorskaflann varðar,
sem reynsla undanfarinna ára-
tuga segir okkur að sé æskiegur
afli til langs tíma, ef forðast eigi
Foreldrafélag Grænuborgar:
Mótmæla niðurskurði
f fjárlagafrumvarpinu
FORELDRAFÉLAG leikskólans
Grænuborgar efndi til mótmæla
í gærdag fyrir utan Alþingishúsið
í tilefni af niðurskurði sem orðið
hefur á fjárveitingu til byggingar
nýrrar Grænuborgar í nýja fjár-
lagafrumvarpinu. Krakkarnir,
scm dveljast í Grænuborg, tóku
þátt í mótmælunum og báru mót-
mælaspjöld. Það var meiningin
að afhenda Svavari Gestssyni fé-
lagsmálaráðherra undirskrifta-
lista foreldra barna í leikskólan-
um, en ráðherra lét ekki sjá sig.
í fylgiriti með undirskrifta-
listunum segir að Foreldrafé-
lag Grænuborgar vilji vekja
athygli á núverandi ástandi
gömlu Grænuborgar, sem er
algerlega óviðunandi eins og
þar stendur. Segir að þar hafi
allt viðhald verið í algjöru lág-
marki uhdanfarin ár enda allt-
af búist við því að leikskólinn
yrði fluttur í nýtt húsnæði
næsta vor, og ekki gert ráð
fyrir rekstri gömlu Grænu-
borgar í fjárlögum Reykjavík-
urborgar nema til 1. júní ’82. Á
undirskriftalistunum en á þá
skrifa 80 manns, er skorað á
heilbrigðismálaráðherra að
tryggja fjárveitingu til fram-
kvæmda hins nýja leikskóla og
að áætluð upphafleg fjárveit-
ing að upphæð kr. 1.980.000
sem skorin var niður um kr.
1.315.000, verði tekin inn í
fjárlagafrumvarpið að nýju.
Með undirskriftalistunum
fylgir úttekt Borgarlæknis-
embættisins á húsnæði gömlu
Grænuborgar. Þar segir m.a.
að ástand húsnæðisins hafi á
síðasta ári verið orðið það
slæmt að heilbrigðisráð hótaði
að loka heimilinu, ef ákv.
endurbætur færu ekki fram.
En í umræðum þá kom fram
að leikskólinn yrði lagður
niður á árinu 1982 og því hafa
kröfur heilbrigðiseftirlitsins
um endurbætur á húsnæðinu