Morgunblaðið - 05.01.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. JANÚAR 1982
Spýtustrák-
urinn Gosi
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Þjóðleikhúsið:
GOSI.
Sjónleikur eftir Brynju Bene-
diktsdóttur byggður á sögunni um
Gosa eftir C. Collodi.
Tónlist: Sigurður Rúnar Jónsson.
Söngtextar: Þórarinn Kldjárn.
Dansar: Injribjörg Björnsdóttir.
Lýsing: Ásmundur Karlsson.
Leikmynd og búningar:
Birgir Engilberts.
Leikstjórn: Brynja Benediktsdóttir.
Eitt atriði Gosa vekur sér-
staka athygli. í því eru kynntar
fyrir áhorfendum hefðbundnar
leikfígúrur Commedia dell’arte
leikhússins á Ítalíu: Harlekin,
Kólumbína, Pantalon og Pierrot.
Þetta atriði tókst einkar vel.
Það hvarflar jafnvel að manni
að atvinnuleikhúsin gætu í
barnaleiksýningum sínum gert
meira af slíku, þ.e.a.s. kennt
ungum áhorfendum ýmislegt
sem gott er að þekkja í framtíð-
inni.
í þessu leikhúsi treður upp
spýtustrákurinn Gosi, einfeldn-
ingur í von um heimsfrægð.
Samviska hans, Flökkujói, getur
ekki komið í veg fyrir að Kisa og
Refur selji hann Loga leikhús-
stjóra. Reyndar á Flökkujói í
hinum mestu erfiðleikum með
Gosa, sem er veikur fyrir ýmsum
freistingum. Hulda kemur að
vísu til hjálpar þegar ekkert
annað en tortíming virðist bíða
Gosa, en til þess að verða alvöru-
strákur þarf Gosi að sýna hvað í
honum býr. Það kemur auðvitað
á daginn að Gosi er ekki heillum
horfinn, heldur á hann til hug-
dirfsku og kjark.
Eins og svo mörg önnur ævin-
týri er Gosi Collodis dæmisaga
um sigur hinna góðu afla.
I ávarpi til leikhúsgesta í
leikskrá, segir Brynja Bene-
diktsdóttir: „Þegar ég var lítil,
sagði pabbi mér söguna um
Gosa. Það sem vakti fyrir mér,
þegar ég færði hana upp á
leiksviðið, var að segja ykkur
söguna aftur, en með þeim ráð-
um sem mér eru tiltækust, með
leikhúsinu".
Eins og Brynja bendir á er
Gosi hennar saminn fyrir Þjóð-
leikhúsið og leikara þess. Það er
til dæmis engin tilviljun að Arni
Tryggvason leikur Láka, smiðinn
góða, sem smíðaði Gosa. Sigurð-
ur Sigurjónsson leikur Flökku-.
jóa, sem ekki er að finna í sögu
Collodis, en er hjá Brynju „sam-
nefnari allra þeirra dýra, álfa og
anda í sögunni, sem eiga að vísa
Gosa veginn, en um leið trúður-
inn hans Sigurðar Sigurjónsson-
ar.“
Þau ráð, sem Brynju eru til-
tækust, leikhúsið, eru notuð til
að koma Gosa til skila. Það eru
líka hin leikrænu atriði, sam-
anber það sem minnst var á í
upphafi, sem lukkast best. Text-
inrt er ósköp sléttur og felldur,
stundum veigalítill, en til þess
ráðs er gripið að fá skáld til að
yrkja söngtexta. Mér heyrðust
þeir sæmilega ortir og tónlist
Sigurðar Rúnars Jónssonar var
áheyrileg þótt hún virtist nokk-
uð hástemmd, einkum í flutningi
Margrétar Ákadóttur. Flosi
Ólafsson átti síður í vandræðum
Kisa og Refur. Anna Kristín Arngrímsdóttir og Há-
kon Waage.
Árni Blandon í hlutverki Gosa, Sigurður Sigurjóns-
son, Flökkujói, og Margrét Ákadóttir, sem leikur
Huldu.
Hvell-Geiri kem.st oft í hann krappan.
Að svífa um geiminn
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
Ao svífa um geiminn
Nafn á frummáli: Klash Gordon
Leikstjórn: Mike flodges
Handrit: Lorenzo Semple
Tónlist: Queen
Kramleiðandi: I)ino de Laurentiis
Dino de Laurentiis framleiðir
jólamynd Tónabíós „Flash Gordon"
eða Hvell-Geira eins og hún nefnist
hér við nyrstu höf. Laurentiis telst
til svokallaðra sjálfstæðra kvik-
myndaframleiðenda í Hollywood
en þeir standa utan við hin risa-
stóru kvikmyndaver sem ráða
markaðnum að mestu leyti. Laur-
entiis hefir tekist að standa nokkuð
upp í hárinu á risunum Metro-
Goldwyn-Mayer, Universal, United
Artists og Twentieth Century Fox
með íburðarmiklum skemmti-
myndum, þar mun King Kong (’67)
hvað þekktust. Hefur Laurentiis
komið fram með ákveðna formúlu
sem hann leggur til grundvallar
allri sinni framleiðslu, en hún er
svona: Ævintýralegt og skemmti-
legt efni + rándýrar umbúðir = ör-
ugg söluvara. Virðist þessi formúla
reyndar orðin næsta áberandi í
kvikmyndaiðnaðinum, má þar
benda á stórgróðamyndir eins og
Súpermann, sem kostaði þrjátíu og
fimm milljónir dala og Stjörnu-
stríð tvö, sem kostaði tuttugu og
tvær, Hvell-Geiri leggur sig á tutt-
ugu og fimm milljónir dala.
Fólki virðist falla vel í geð þessar
rándýru myndir sem hafa það eitt
að markmiði að skemmta því og
sýna inní heim þar sem lögmáj
hversdagsins gilda ekki lengur. I
Hvell-Geira sjáum við þannig inní
heim sem er of fjarlægur og fjar-
stæðukenndur til þess að hægt sé
að lýsa honum í orðum. Ægir þar
öllu saman, óheyrilega háþróuðum
verum frá ógn fjarlægum sólkerf-
um og frumstæðum kvikindum,
slíkum sem finnast í forn-grískum
arfsögnum. Varð mér ljóst er ég sá
þessa undarlegu ringulreið í
geimnum að munurinn á heimi
Hvell-Geira og heimi fornra ævin-
týra væri í grundvallaratriðum sá
að í staðinn fyrir að hetjur töltu í
gamla daga á hvítum hestum milli
kastala þá flygju menn í ævintýr-
um nútímans í geimskipum milli
pláneta. Hetjurnar hafa lítið
breyst þrátt fyrir geislabyssur og
„hugsenda" og enn bíður þeirra
hrein mey í kastalaborginni Came-
lot, eða heitir hún máske yfirplán-
etan Moria?
Hvell-Geiri er sumsé nokkurs-
konar framtiðarævintýri reist á
fornum grunni. Leggja leikstjóri og
tæknimenn mikla áherslu á að
halda ævintýrablænum og minna
bæði með léttum húmor, fremur
óeðlilegri förðun persóna og oft
einfeldningslegri uppbyggingu
sviðsmyndar (sem á rætur að rekja
til stórmynda, ítalskra frá upphafi
kvikmyndaaldar) rækilega á að
verið er að horfa á ævintýri.
Heyrði ég á tali nokkurra táninga í
Þjóðhátíð
Leíklíst
Ólafur M. Jóhannesson
ÞJÓÐHÁTÍD
Höfundur: Guómundur Steinsson.
læikhljóð: Gunnar Reynir Sveinsson.
Lýsing: David Walters.
Leikstjórn: Kristbjörg Kjeld.
Leikmynd og búningar: Guðrún
Svava Svavarsdóttir.
ALÞVDI LKIKHÍJSID,
HAKNARBÍÓI.
Það vakti athygli mína við inn-
göngu í Hafnarbíó síðastliðið
miðvikudagskvöld hve allt var þar
með framandi sniði, miðasölu-
stúlkan í upphlut og píur í drögtum
með hvítar stúdentshúfur að selja
prógrömmin. Þegar kom inn í sal-
inn dundi á manni ættjarðarlúðra-
sveitarhljómar og mislitar blöðrur
svifu til lofts. Knda heyrðist rödd
ungs drengs hrópa: „Hver vill
kaupa blöðrur á sautjánda júní.“
Mig dauðlangaði í pulsu með
hráum, svo mikil var þjóðhátíð-
arstemmningin. Svona á að byrja
kvöldstund í leikhúsi, með því að
leiða áhorfandann áður en atburð-
irnir taka að gerast inn í and-
rúmsloft leiksins. Hins vegar á
ekki að hefja leiksýningu eins og
þarna var gert.
Leiksýning verður að hefjast í
fjórða gír, ekki í þeim fyrsta, leik-
ararnir eiga ekki að koma inná
sviðið öðruvísi en í ham. Hvaða
kokki dytti í hug að Ijúka eld:
amennskunni á diski gestsins? I
umræddu leikriti Guðmundar
Steinssonar „Þjóðhátíð" er ekki al-
veg hægt að kenna leikurunum um
stirðleika upphafsatriðanna. í
fyrsta þætti er textinn undirlega
snúinn og tilsvör úr hófi stirðleg.
Það er eins og óbeit höfundar á
hernum sé svo brennandi að hann
megi vart mæla fyrir vandlætingu.
Fannst mér fyrri hluti verksins
frábærlega fyndinn í ljósi þess hve
textinn þvældist fyrir leikurnum
og þeir áttu erfitt með að vinna úr
honum eðlilega leikhrynjandi.
Ef til vill hefur markmið Guð-
mundar verið að beita hér þeim stíl
sem lék hvað lipurlegast á tungu
meistara Voltaire nefnilega satíru.
En henni lýsir Hannes Pétursson á
þessa leið í Alfræði Menningar-
sjóðs: „Háðsádeilu ... er ætlað að
draga fram og afhjúpa fyrir augum
annarra ýmiss konar neikvæði í
fari einstaklinga eða í mannlegu
félagi, hafa það að hlátri eða spotti
í þeirri trú, að þannig verði helzt
sigrast á því.“ Ef það er rétt hjá
mér að Guðmundur vilji þarna
beita satírisku stílbragði þá hefur
það snúist í höndum hans í fyrri
hluta verksins að minnsta kosti því
þar hlær maður að sjálfri ádeil-
unni. Ádeiluefnið verður kostulegt
og maður hlær að fáránlegri
heimsku þeirrar „dæmigerðu"
reykvísku fjölskyldu sem þarna er
brugðið upp. Vissulega vorum við
íslendingar á miðaldastigi þegar
herinn svipti hér upp öllum gáttum
og innleiddi á einni dagsstund tutt-
ugustu öldina. En að greindarvísi-
talan væri fyrir neðan fimmtíu
vissi ég ekki fyrr. Ef íslendingar
voru almennt svona heimskir eins
og þarna er sýnt, áttu þeir sannar-
lega skilið mun verra „ástand" en
hér ríkti á stríðsárunum.
Eftir hlé ríkti íinnars konar
ástand þarna á leiksviðinu í Hafn-
arbíói síðastliðið miðvikudags-
kvöld. Þá nær textinn nokkru flugi
og sú svarta kómedía sem lúrði
halfpartinn í leynum í fyrri þætti
verksins brýst fram grímulaus.
Sonur smáborgaranna Gústafs og
Rúsu, menntamaðurinn Benedikt,
klikkaðist á undirlægjuhætti for-
eldranna og grípur til vopna að
hætti hermanna. Er fyrst og
fremst að þakka frábærum leik
Viðars Eggertssonar — sem sýnir
augnablikssturlun drengsins af svo
mikilli innlifun að maður heyrir
ekki orð af textanum — hve þetta
atriði rís hátt. Hafi höfundur ætlað
sér að lýsa einhverskpnar hernámi
hugans þá tókst það a vissan hátt í
þessu atriði. Hið tilfinningalega
uppgjör í lok verksins miyi Rósu og
hermannsins Georgs er aftur svo
fáránlegt að maður óskar þess
helst að fjölskyldan reykvíska sé
læst bak við lás og slá, sóma lands-
ins vegna.
Guðmundur Steinsson samdi
verks sitt Þjóðhátíð fyrir rúmum
áratug. Ekki get ég sagt að mér
finnist það bera aldurinn vel, enda
efnið staðbundið og tímabundið í
andstöðu við tímaleysi Stundar-
friðar. En þrátt fyrir að efnið sé
ofurselt ljá timans er greinilegt að
Guðmundur er fagmaður góður.
Það er heldur ekki ónýtt að hafa
annan eins leikhóp og þarna er að
Viðar Eggertsson og Edda Hólm í
hlutverkum sínum.
jirjti!(iu.;