Morgunblaðið - 28.02.1982, Blaðsíða 20

Morgunblaðið - 28.02.1982, Blaðsíða 20
68 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1982 Mynd fré 13. öld. Djöfull á skíöum. Frá 5. öld: Ófreskja úr noröri. árum Noröurálfubúa var lýst sem ófreskju meö einn risafót, sem hann notaði til þess aö verja sig meö og sem hann áttí aö geta hlaupið á meö ótrúlegum hraóa. Um 360 segir Pythéas frá Marseilles þó frá því aó kaupmennirnir hafi séö fólk, sem nefnist Skýþar. Það á aö vera hlýlega klætt, og hefur langa skanka. En sögusagnirnar um ófreskjurnar á skíöun- um, sem kaupmenn Suður-Evrópu sögöu frá úr ferðum sínum og kirkjan haföi fyrirlitningu á, lifóu fram á 17. öld. 1578 birtist þessi mynd af skíðamanni í avr- ópskri bók, en skíðin eru geró eftir rangri lýs- ingu. Þessi mynd af skíðamanni með jafnvasgis- stöng er lika talin röng. Hér kemur aftur á móti mynd af skíöamanni meö staf, sem mun vera rétt lýs- ing. Til aö líkja eftir hreindýrinu fer veióimaóurinn aö líkja eftir búnaöi þess, svo hann megi sigra þaö. Maðurinn byrjar á því aö klssöast feldinum af því. Þá býr hann sér sama höfuðbúnaö. En í þúsundir ára heldur veiöimaöurinn áfram að staulast stirólega í snjónum á eftir dýrinu, sem hann er aö elta. Og klaufirnar á hreindýrinu, sem henta svo dásamlega vel á norðurslóðum, meö frammjóa Mhófa“ til aö renna á og spora til aö stööva sig á að aftan, þær veröa honum fyrsta fyrirmyndin til að líkja eftir. Þaö er ekki fyrr en á árinu 1888, aö skíöi veröa almennt þekkt í heimin- um. Eftir margar tilraunir heimskauta- fara frá ýmsum þjóöum, berst sú frétt til London, New York og Parísar aö norskur heimskautafari hafi gengið yfir Grænland8jökul frá austri til vest- urs. Leyndardómurinn í velgengni hans felst í því aó allir leiðangurs- menn ganga á „snjóskautum“. Og þegar mynd af Nansen og leiöangri hans birtist, eins og hún sést hér, þá veróa skíóin á allra vörum. Samt sem áóur heita þau ekki ennþá skíði, held- ur skautar. En árió 1910 ryður skíöa- nafniö sér til rúms í Englandi. Nafnió er eflaust komiö af gömlu sögnunum um Skýþana. Nansen notaói aðeins einn staf til hjálpar. Þaö var ekki fyrr en um 1920 að menn fóru aó nota tvo skíöastafi. 'Íö: Þessi mynd fannst norðan vió Hvítahaf og er ein af fyrstu klettamyndunum, sem sýnir menn meö skíöi á fótum. Skíóamaöurinn nær bráóinni. Þessi veggmynd er 12 þúsund ára gömul. Norræn steinrista. Veióimaöurinn er á skíóum og meö vopn í hönd. Frá 17. öld. Lappi á skíðum, stuttu og löngu. Loksins rétt mynd. A skíðum fyrir 30 þúsund ■ Hverjir voru mennirnir, sem fyrstir gengu á skíöum? Og hvernig stóö á því að þeir tóku að nota þennan fótabúnað? Nú þegar skíðattminn stendur sem hæst, er ekki úr vegi aó draga fram það sem sagnfræðingar og mannfræöingar hafa grafiö úr gleymsku um fyrstu skíöamenn- ina. Myndir af þeim höfum viö fengió úr frönsku blaði, og ættu þær aó skýra nokkuð eftirfar- andi fullyröingar. En skíöa- búnaöurinn hefur tekiö þó nokkrum breytingum frá upp- hafi. Kveikjan aö skíöunum var hungur, snjór og galdrar. Fyrstu myndirnar fundust fyrir rúmri öld viö mörk heimskautaíssins. Fyrir 30 þúsund árum var öll Noröur- Evrópa hulin ís og snjó. Maöurinn átti einungis kost á einu veiöidýri, hreindýrinu. Áöur en veiöarnar hófust var siöur aö stinga spjóti í mynd af dýrinu. Veiöimaðurinn’ treysti því aö hægt væri aö veikja dýriö meö göldrum. En til aö vinna á því varö hann líka aö geta hlaupið á eftir því í snjónum. Fyrstu skíöin uröu til vegna þeirr- ar þarfar. Frummennirnir, sem fundu þau upp, báru semsagt í brjósti þá von, aö þeir gætu tryggt sér heppni í veiöiferö meö því aö krota mynd af veiöunum á vegginn í helli sínum. Á steinöld tók maöurinn aö reyna aö búa sér til áhöld, til þess aö tryggja lífsafkomu sína: öxina til aö höggva meö, hníf til aö kasta af stuttu færi og boga og örvar til aö veiöa sér bráö. En hann lifði í heimi, þar sem allt um- hverfiö var ein ógnun viö hann: kuldinn, hungrið, villidýrin. Hann trúir á ill öfl og alls konar hlutir eru honum „vinveittir", þ.e. hjálpa honum í vörn og til árása. Þeir veröa honum heillatæki. j þann flokk falla skíöin. En jafnframt því sem þessi skósóli úr viöi varö til og hjálpaöi veiöimanninum til þess aö ná viðbragösflýti veiöi- dýrsins, þá veröur líka til einhvers konar töframaöur ættbálksins. Á þeim þúsundum ára, sem veiöimenn Suövestur-Evrópu eltu noröur eftir álfu hreindýrin, sem þeir byggöu á afkomu sína, uröu einhverjir mestu þjóöflutningar forsögualdar. Og þegar þessi frummaöur finnur svo Noröur- löndin, sem þá eru aö vakna upp af ísaldarsvefni, þá sér ný skíöa- menning dagsins Ijós. Hún varö til 10 þúsund árum fyrir okkar tíma- tal. Um leiö og notkun skíöa hasl- aði sér völl á strönd Eystrá- saltsins, hættu þau aö vera töfra- gripir. Um 600 árum fyrir okkar tímatal koma skíöin þó aftur fram sem þjóösaga. Þegar grísku og latnesku kaupmennirnir taka aö leggja leiö sína í noröurátt í leit aö gulli, ömbru, tini og skinnum, lýsa þeir viö heimkomuna „scyþýska fóikinu eöa skýþum, sem beri á fótum sér langa viöarsóla.“ I feröasögum frá Hyperboróu — Lapplandi nútímans — birtist þetta fólk allt fram á 17. öld sem „ógeðslegir og gráöugir ræningj- ar“. En farandkaupmennirnir, sem héldu viö þessum sögusögnum — e.t.v til þess aö draga kjarkinn úr hugsanlegum keppinautum — lofa samt sem áöur „furöulega leikni þessara smávöxnu villi- manna á snjóskautunum sínum”. Frægustu dráttlistarmenn í Þýskalandi, Frakklandi og ítalíu heillast af frásögnunum af þessari menningu, sem þeir þekkja ekkert til og af lýsingunum af þessu nor- ræna fólki spretta hugmyndir aö nýjum og oft fjarstæöukenndum myndum. En þessi drátthögu menn teikna oft myndir sínar eftir

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.