Morgunblaðið - 28.02.1982, Blaðsíða 33
— Hefur þú orðið fyrir dul-
rænni reynslu?
Nei, aldrei. En viðfangsefnið er í
rauninni engu síður forvitnilegt.
Ráðgátan um eðli sjálfsvitundar-
innar er mjög heillandi. Samband-
ið milli anda og efnis, hugar og
líkama, er enn viðfangsefni heim-
speki og ýmissa vísinda.
Fjölþjóðasamstarf um
hafísrannsóknir
Ahugamálin sem ég hef nú talað
um eru vissulega ekki aðalstörf
mín, heldur öllu heldur „vinstri-
handarverk". Aðalstarf mitt er á
sviði veðurfræði.
í Kanada vann ég.við að búa til
reiknilíkön af hreyfingum í loft-
hjúpi jarðar, til að mögulegt yrði
að reikna út langtímasveiflur. Síð-
asta árið vestra fór ég svo að hafa
meiri áhuga á loftslaginu á norð-
urslóðum, og nú er ég kominn út í
hafísrannsóknir við Veðurstofu
Islands.
— Hvaða stefnumótun hefur þú
áhuga á að stuðla að?
ísland er vel til fallið sem
miðstöð fyrir hafísrannsóknir: í
fyrsta lagi er það vegna legu
landsins. I öðru lagi er vaxandi
áhugi á samstarfi milli ýmissa
landa sem liggja að N-íshafi.
Þetta samstarf þarf að byggja
upp, með starfrækslu og styrkjum.
Einnig er mér gleðiefni hversu
áhugasamir háskólanemar hér-
lendis í náttúruvísindum hafa
reynst. Þeir hafa oft komið og
spurst fyrir um framtíð hafís-
rannsókna á íslandi. Ég vil skjóta
því inn í þessu samhengi, að mér
finnst að almennt ættum við Is-
lendingar að sýna Grænlandi og
Kanada miklu meiri áhuga en við
gerum, vegna svipaðrar legu land-
anna, í stað þess að einblína á
menningartengsl okkar við Evr-
ópu.
„Aðlagast fljótt
nýjum kringumstæðum“
Fleira má nefna sem maður tók
þátt í í Kanada, en hefur lítið
sinnt hér á landi. Ég var t.d. virk-
ur í hagsmunasamtökum veður-
fræðinga, og í stjórn frjálslynds
stjórnmálaflokks.
Síðan við fluttumst aftur til ís-
lands, árið 1979, hef ég óvart leiðst
út í að kynna nýjustu vísindi með
blaðagreinum, hef t.d. haft dálk í
Helgarpóstinum í rúmt ár.
— Af hverju fluttir þú til Is-
lands?
Það veit ég ekki. Ég hef reyndar
aldrei átt heima í sömu borg leng-
ur en í sex ár. Var það kannski
óþreyja sem olli því að ég vildi
flytjast enn einu sinni?
Ég aðlagast fljótt nýjum kring-
umstæðum og í rauninni vorum
við hjónin flestum hnútum kunn-
ug hérlendis þrátt fyrir allt.
Börnin tvö, Vésteinn og Þóra,
eru hins vegar fædd og uppalin
erlendis, allt til menntaskólaald-
urs, svo að ísland var þeim að
mörgu leyti framandi. Að vísu
lærðu þau íslensku sem sitt fyrsta
mál. Við hjónin lögðum áherslu á
að börnin lærðu að tala og skrifa
íslensku fyrst mála.
Að endingu kvaddi blaðamaður
þennan kvika, rauðskeggjaða
mann, og vonaði að hann ætti eftir
að framkvæma sem flest á íslandi
áður en ferðahugurinn sækti á
hann aftur.
MORGUNBLAÐIÐ, 8UNNUDAGUR 28..F.EBRÚAR 1982
81
Bræðurnir Þórður og Erlendur Stefánssynir við
eina af landfestarúllunum sem Doddi hefur
gert, en Elli fann upp vél þá sem bróðir hans
hefur notað við landfestaspuna í um það bil 20
, ár og er vélin sú eina sinnar tegundar.
Doddi með sýnishorn af þremur gerðum land-
festa, mismunandi sverleika og efni.
Ljósmyndir Mbl. Sijfurgeir.
Hver einasti þráður í landfestum Dodda renn-
ur í gegn um lófa hans og tak sjómannsins
skynjar hvernig festin verður sterkust.
Doddi við spunavélina á fullri ferð, en hraða hennar er stjórnað með gírkössum úr gömlum bílum.
Rætt við
Þórð Stefánsson
skipstjóra,
sem hefur fram-
leitt landfestar
í nærri
aldarfjórðung
síðan hann varð
blindur
og lamaðar
Grein. Arni Johnsen
Myndir: Sigurgeir Jonasson
Landfestar Dodda
úr eigin spunavél
Þórður Stefánsson skipstjóri í
Vestmannaeyjum var á bezta
aldri og í fuliu starfi þegar hann
veiktist skyndilega árið 1956,
varð blindur og lamaðist að hluta.
En Doddi var ekki á því að gefast
upp og síðan þá hefur hann unnið
við það að búa til landfestar úr
riðli af netum, landfestar sem eru
orðnar kunnar víða fyrir gæði og
styrkleika, enda hefur hönd hin
rcynda manns fylgt hverjum
þumlungi af þræði í landfestum
Dodda. Fyrir 20 árum var að
frumkvæði vina og vandamanna
Dodda ráðist í að byggja vél til
framleiðslu hans og var hún hönn-
uð af Erlendi Stefánssyni, bróður
Dodda, og síðan útfærð og smíðuð
af Guðjóni Jónssyni í Magna.
Þetta er mjög sérstæð vél og hef-
ur skilað vel hlutverki sínu. Hinn
blindi maður getur stjórnað henni
á cinfaldan hátt, en gírarnir sem
eru notaðir til að stjórna gang-
hraðanum eru úr gömlum bflum.
Við heimsóttum Dodda og röbb-
uðum við hann.
Hann var að spinna saman
riðil, en 60 faðma slanga verður
30 faðmar í fyrri spuna og þeg-
ar þræðirnir eru síðan fléttaðir
saman styttast 30 faðmarnir í
24 faðma, en 28 neta slöngur, til
dæmis, verða 5,3 mm í þvermál,
en landfestarnar eru frá 12—28
þættir. Lengi reyndust gamlir
kúluteinar vel í þessari fram-
leiðslu. Nú er nælonriðillinn
allsráðandi og er þáttunum snú-
ið öndvert við merginn þannig
að spólurnar með þræðinum
snúast öfugt við hjólið. Áður en
vélin kom til sögunnar fram-
kvæmdi Doddi þetta verk með
því að nota Trabant í snúning-
inn.
„Ég hef verið svo heppinn að
geta alltaf selt alla mína fram-
leiðslu," sagði Doddi, „það gekk
þó illa í haust, en svo fór það
allt í blessuðu rokinu um jólin,"
hélt hann áfram og hló við.
„Það hefur alveg bjargað mér
að geta starfað við þetta og ég
get ekki ímyndað mér að það sé
nokkurs staðar eins gott að vera
blindur og lamaður og hér í
Eyjum, hér eru allir boðnir og
búnir að hjálpa mér og útgerð-
armennirnir koma til mín með
riðil þegar ég þarf, en ég þarf
vissulega margs konar hjálp við
þessa framleiðslu."
Þegar Doddi fór svo illa sem
raun bar vitni út úr veikindun-
um 1956, var hann skipstjóri og
útvegsbóndi og áttu þeir um
tíma tvo báta, Björgvin og
Björgvin II. Var Doddi annar
skipstjórinn sem reyndi fyrst
humarveiðar, hinn báturinn var
Erlingur.
„Það er erfitt að vera lamað-
ur,“ sagði Doddi, „en það er fulit
eins erfitt að vera blindur og
heyra aðeins með öðru eyranu.
En það hjálpar mér að allir
vilja hjálpa mér. Fyrst eftir
áfallið fór ég að setja upp línu
og meðal þeirra sem hjálpuðu
mér mikið voru Ársæll Sveins-
son og Helgi Benediktsson. Ár-
sæll skrifaði til manna og bað
þá að muna eftir mér, láta mig
hafa riðil og þeir í Netagerðinni ■
hjá Ingólfi létu ekki sinn hlut
eftir liggja, Enda er það svo að
mig vantar aldrei hráefni í fest-
arnar og ég er því alltaf að þótt
ég búi við þann munað að geta
sjálfur ráðið mínum vinnu-
tíma.“
Það er rúmt um Dodda í
vinnustofunni sem er á jarðhæð
heimilis hans og reyndar var
jarðhæðin byggð sem iðnaðar-
húsnæði. Elli er lærður skó-
smiður þótt hann starfi sem
netamaður og hann byggði jarð-
hæðina, en Doddi íbúðarhús-
næðið ofan á.
Doddi kvað megnið af land-
festum sem notaðar eru á land-
inu fluttar inn frá Portúgal, en
hins vegar kvað hann mestum
hluta afskurðar neta hent og
því væri mögulegt ef menn
vildu nýta hlutina vel að fram-
leiða þessa vöru í mun ríkari
mæli innanlands. Meðal þeirra
sem gera slíkt er Hampiðjan.
Doddi kvaðst þó ekki mega fara
yfir hálfvirði í verðlagningu á
sínum landfestum miðað við
aðrar festar á markaði til þess
að geta selt sína vöru, jafnvel
þótt það væri viðurkennt að
festar Dodda eru sterkari en
flest annað á þeim markaði.
Hann kvað festarnar hafa
breyzt mikið á undanförnum
árum um leið og efnið í þeim
breyttist, því nú væru þær mun
léttari og tækju ekki í sig vatn
eða drullu. Áður hafi festarnar
frá honum einnig verið loðnari
en sumt annað á þessum mark-
aði, en nú væri mjög jöfn og góð
áferð á festunum. „Krafta-
verkanetin hafa gjörbreytt
þessu,“ sagði Doddi, „og þetta er
að því leyti orðið eins og hið
útlenda, en þolir hins vegar
meira nudd.“
Doddi selur mest af festunum
í Eyjum, til Akureyrar og til
Þorlákshafnar þar sem Gísli
Guðmundsson er umboðsmaður.
Það er ástæða til þess að hvetja
útvegsmenn um allt land til
þess að skipta við Dodda, það
hefur enginn verið svikinn af
hans vöru, hvorki af gæðum né
verði. Það liggur mikil vinna á
bak við þessa framleiðslu hjá
honum og hann getur ekki not-
að nema góðan afskurðarriðil,
því bæði er mikið af riðli ónýtt
til þessarar framleiðslu og það
getur verið feikileg vinna að
greiða slæman riðil, jafnvel
með alls kyns drasli í.
„Vinnudagurinn," svaraði
Doddi, „ég fer upp um sexleytið
venjulega, en ég er orðinn svo
gamall að ég nenni ekki að
vinna eftir kvöldmat," sagði
þessi gamalkunni harðjaxl og
hló við.