Morgunblaðið - 09.11.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 1983
33
Af gömlum draugum
- eftir Hugo
Þórisson
í Morgunblaðinu, sunnudaginn
30. október síðastliðinn, birtist
grein eftir Guðmund Magnússon
(GM) er fjallaði um sálfræðiþjón-
ustu í grunnskólum. Því miður úir
og grúir af gömlum draugum, for-
dómum og fáfræði í greininni. Þar
eð málið er mér skylt, því að ég
starfa við þessa þjónustu, get ég
ekki látið grein GM ósvarað.
í upphafi greinar sinnar lætur
GM að því liggja, að sálfræðingar
og félagsráðgjafar séu að troða sér
inn í grunnskólana, „hafa haslað
sér völl í skólum og tekið að sér ...
verkefni."
Ég vil benda á að ráðgjafar- og
sálfræðiþjónusta skóla er til kom-
in m.a. vegna kröfu kennara og
samtaka þeirra. Vitna þar um
fjölda margar samþykktir, eins og
lesa má m.a. í félagsblaði KÍ frá
1981 - 3. tbl. 1: 9. tbl. 3, 7.
Einnig dregur GM í efa sér-
hæfni starfsmanna á Sálfræði-
deildum skóla, „sem eiga að heita
sérfræðingar á þessu sviði". Er
það ekki í eina skiptið sem GM
lætur efasemdir í þessa áttina
hanga í lausu lofti. Nefnir hann
m.a. að verið sé að fara inn á
réttmætt svið foreldra, kennara,
presta eða „góðhjartaðs og skiln-
ingsríks fólks". Og einnig leggur
hann til að við þetta starfi „fjöl-
skrúðugur hópur fólks og að starf-
ið sé ... byggt á ... þeirri mann-
þekkingu, sem sprottin er af
hversdagslegri íhugun og athygli
venjulegs fólks og reynslu kyn-
slóðanna".
Mér er spurn, — hvers konar
erfiðleikar og vandamál heldur
GM að það séu, sem koma til kasta
starfsfólks Sálfræðideilda skóla ef
hann heldur að það sé nóg að hafa
heilbrigða skynsemi að vopni. Að
sjálfsögðu þarf hún að vera til
staðar, en það er langt frá því að
það sé nóg. Ég vil segja GM það,
að til sálfræðiþjónustunnar er
komið með alls konar vandamál,
sem kennarar, foreldrar og annað
hjartagott fólk hefur gefist upp
við eða að þeim finnst nauðsynlegt
að leita sér ráðgjafar og aðstoðar.
Ennfremur vil ég segja GM, að
það starfsfólk sem vinnur á Sál-
fræðideild skóla, bæði sálfræð-
ingar og félagsráðgjafar eru sér-
fræðingar, sem í krafti menntunar
sinnar og þekkingar, vinna að úr-
lausn félagslegra, tilfinningalegra
og námslegra vandamála skóla-
barna og öllu sem þeim tengist.
Auk þess sem hér hefur verið
rakið, eru nokkur önnur atriði í
greininni, sem ég vil koma nánar
inn á.
GM virðist efast um hversu gott
starfið er, sem unnið er á Sál-
fræðideild skóla, vegna þess að
starfsfólk þar noti orð eins og
„fatur" og „ýgi“. Ég verð að segja
GM það, að ég hef starfað við
sálfræðiþjónustu í Reykjavík í
næstum 5 ár og aldrei heyrt né
notað þessi orð, þannig að ef þetta
eru þær forsendur, sem efasemdir
hans byggjast á, finnst mér þær
léttvægar.
í greininni er látið að því liggja,
að fjölgun starfsmanna á sál-
fræðideild hafi í för með sér að
sum börn, sem annars hefðu
„sloppið", verði talin vandamál.
„Liggur það enn fremur ekki í
augum uppi, að samhengi er á
milli fjölgunar í stétt skólasál-
fræðinga og fjölgunar þeirra
vandamála, sem þeir glíma við.“
Þarna er gamall draugur á ferð.
Sálfræðingar búa til vandamál, til
að hafa eitthvað að gera.
Hvar hefur GM verið síðastliðin
10—20 ár? Hefur hann ekki verið í
því þjóðfélagi, sem hefur verið og
er að fara í gegnum gjörbyltingu.
Fjölskylduformið, útivinnandi for-
eldrar, hjónaskilnaðir, einstæðir
foreldrar, neysluþjóðfélag, hraði,
verðbólga, streita, sjónvarp, video,
örtölvubylting og endalaust mætti
telja.
„Hvar hefur GM verið
síðastliðin 10—20 ár?
Hefur hann ekki verið í
þjóðfélagi, sem hefur
verið og er að fara í
gegnum gjörbyltingu.
Fjölskylduformið, úti-
vinnandi foreldrar,
hjónaskilnaðir, einstæð-
ir foreldrar, neysluþjóð-
félag, hraði, verðbólga,
streita, sjónvarp, video,
örtölvubylting og enda-
laust mætti telja.“
það er virkilega þörf á að ræða
þessi mál.
Því það er eitthvað að, þegar
15% barna fara einhvern tíma til
Sálfræðideildar skóla, á meðan
þau eru í skóla.
Það er eitthvað að, þegar sér-
kennslan innan skólanna er farin
að taka 15—20% af kennslumagn-
inu (í nágrannalöndum okkar
stefnir það í 25—30%).
Það er eitthvað að, þegar sífellt
fleiri börn verða undir í því um-
hverfi, heima fyrir og í skóla, sem
við búum þeim.
Það er nauðsynlegt að fá um-
ræður um þessi mál. En það gerist
ekki með því að draga í efa rétt-
mæti og starf þeirrar þjónustu,
sem fyrir hendi er, og þar sem
reynt er að taka á þeim vandamál-
um sem upp eru komin.
Foreldrar, kennarar, skóla-
stjórnendur o.fl. hafa í vaxandi
mæli leitað sér sérfræðiaðstoðar
til að leysa úr vandamálum barna
„sinna“. Það eru ekki sérfræð-
ingarnir sem troða sér inn. Þess
vegna eru athugasemdir, eins og
þessi hjá GM, „ef ástæða er til að
reka hana (þ.e. sálfræðiþjónust-
una) á annað borð ...“, vanmat á
öllum þeim sem leita sér aðstoðar.
Einmitt nú á tímum þegar verið
er að yfirvinna efasemdir og
skömm fólks við að leita sér að-
stoðar vegna sálrænna erfiðleika,
kemur andinn í grein GM eins og
forneskjulegur draugur.
Reykjavík 2.11.1983.
Hugo Þórisson, sálfræóing-
ur, slarfar hjá Sálfræðideild
skóla.
Hugo Þórisson
Hvar hefur GM verið, þegar
verið er að tala um hve snautt um-
hverfi barna okkar er. Sér hann
ekki hvað við bjóðum þeim?
— Umhverfi þar sem sífellt
fækkar fullorðnu fólki, en jafn-
öldrum fjölgar hlutfallslega í lífi
hvers barns.
— Umhverfi þar sem börnum
er sífellt meir boðið upp á tilbúið
efni. Þau þurfa æ sjaldnar að
beita sjálfum sér eða sýna sköpun-
argleði.
— Umhverfi sem speglar glitr-
andi lífsstíl og neyslu, í búðar-
gluggum og auglýsingum, lífsstíl
sem ekki er raunveruleiki fyrir
meirihluta barna.
Heldur GM að þessar þjóðfé-
lagsbreytingar hafi ekki haft áhrif
á foreldra, — á uppeldið, — á
börnin sjálf. Heldur GM að það sé
hægt að takast á við erfiðleika
barna á örtölvuöld með aðferðum
sögualdar.
Að mínu mati væri nær að GM
hefði spurt:
Liggur það ekki í augum uppi,
að samhengi er á milli þeirra að-
stæðna, sem við búum börnum
okkar í dag og fjölgunar þeirra
vandamála, sem sálfræðingar
þurfa að glíma við.
Fleira gæti ég tínt til, sem mér
finnst miður við grein GM, eins og
t.d. hvað á hann við með þessu?
„Þótt sumt sem þeir (þ.e. sálfræð-
ingarnir) taka sér fyrir hendur
kunni að orka tvímælis."
Ég verð að segja eins og er, að ef
GM treystir sér ekki til að gera
nánari grein fyrir svona sleggju-
dómum, bið ég þess að hann sleppi
þeim. Ég á erfitt með að sitja
þegjandi undir svona aðdróttun-
um.
Það er leiðinlegt, að þá sjaldan
að fjallað er um ráðgjafar- og
sálfræðiþjónustuna í dagblöðun-
um, skuli koma grein með þeim
anda sem einkennir grein GM, því