Morgunblaðið - 20.12.1983, Síða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1983
SKILABOÐ
Kvikmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
Nafn á frummáli:
SKILABOÐ TIL SÖNDRU.
Leikstjóri: Kristín Fálsdóttir.
Handrit: Guðný Halldórsdóttir,
Árni Þórarinsson, Kristín Páls-
dóttir.
Kvikmyndataka: Einar Bjamason,
Alex de Wall.
Hljóð: Böðvar Guðmundsson,
Martien Coucke.
Leikmynd: Hákon Oddsson.
Upptökustjóri: Árni Þórarinsson.
Sýningarstaður: Háskólabíó.
Á haus pappírsarkanna sem
ég fæ frá Mogganum og ætlaðar
eru til vélritunar greina um bíó
og leikhús stendur framan við
einn dálkinn: Skilaboð. Venju-
lega læt ég nægja að hripa nafn
mitt í þennan dálk því sjaldnast
dettur mér neitt spes í hug sem
erindi á til uppsetningarmanna
eða annarra sem koma greinum
mínum í endanlegt form í blað-
inu. Á þeim stundum er hégóma-
girndin flæðir úr sálinni skil ég
dálkinn eftir auðan, ég sé ein-
faldlega enga ástæðu til að fylla
ekkert með engu. Skáldsaga Jök-
uls Jakobssonar Skilaboð til
Söndru fjallar um mann sem af
hégómagirnd finnur sig knúinn
til að fylla út í auðan dálk, tekst
það ekki og endar sem kaffihúss-
eigandi á eyju í Eyjahafi. Kynni
mannsins af stúlkukindinni
Söndru verða til þess að hann
gefst uppá að fylla út í dálkinn
auða.
Hugljúf er saga Jökuls af
þessum fágæta sigri ástarinnar
á hégómagirndinni og ljúft það
hugarþel er býr að baki textan-
um. En ósjálfrátt verður mér lit-
ið til auða dálksins efst á Mogga-
örkinni er ég hugsa til ummæla
Guðnýjar Halldórsdóttur og
Kristínar Pálsdóttur í þá veru að
lengi hafi þær stöllur leitað að
heppilegu söguefni að festa á
filmu er þær fengu skilaboðin
frá Söndru. Er hér ekki verið að
reyna að fylla inní auðan dálk
með engu, á ekki söguefnið að
leita svo á listamanninn að hon-
um verði ekki vært, að hann
verði að stökkva útúr þeim sál-
arreit er honum er skipaður af
samfélaginu og yfir á marka-
lausar lendur listarinnar, þar
sem hann getur opinberað
reynslu sína og létt á hjarta
sínu.
Ég get ekki að því gert en mér
finnst einsog kvikmyndin Skila-
boð til Söndru sé fyrst og fremst
uppáskrift á ávísun sem lengi
hefir staðið óútfyllt. Það varð að
skrifa út upphæðina að finna
söguefni. Það er sárt að verða að
taka svo til orða en ég get með
engu móti fundið í texta Jökuls
efni sem vænlegt sé að festa á
filmu. Textinn er nánast eintal
Jónasar rithöfundar og síðar
kaffihússeiganda. Þetta er eins-
og áður sagði ljúfur texti borinn
upp af hugarþeli Jökuls. En
þetta er hljóóur texti sem seitlar
inní sálina og opnar örlítil hólf í
hjartanu, eigum við að segja
uppá hálfa gátt. Kvikmyndin er
hinsvegar ekki hljóðlátur miðill
og við skulum láta textanum eft-
ir þau svið sem aðeins opnast,
þegar maðurinn nýtur samvista
við hann í einrúmi eða í návist
hundsins síns.
Sá er þennan texta ritar hefir
undanfarin tvö ár dvaldist í
nánu persónulegu sambandi við
hugsýnir nokkurra skálda. Þegar
glíman við hina hljóðu veröld
skáldsins var orðin næsta óbæri-
leg, var skroppið á bíó — þar var
líf, fjör og skarkali. Og þegar
skarkalinn var orðinn óbæri-
legur var aftur haldið inná
dúnmjúkar lendur skáldskapar-
ins þar sem prinsessur búa í
gagnsæjum köstulum. Þannig
bjargaðist sálartetrið og grunur
minn óx í þá veru að til að
bjarga mönnum óbrjáluðum frá
heimi kvikmyndarinnar verði að
gefa þeim kost á að njóta kyrrð-
ar skáldskaparins.
Zen prestur í Japan var eitt
sinn spurður að því hvers vegna
hann gengi ekki útúr klaustrinu
útí japanska efnahagsundrið:
Menn leita hingað ... svaraði
presturinn.
Já, menn munu leita til
skáldskaparins einsog hann birt-
ist á bók en líka til skáldskapar
eins og hann birtist af filmu. En
menn munu ekki leita til bóka
sem eru ritaðar eins og kvik-
myndahandrit né til kvikmynda
sem eru filmaðar einsog bækur.
Kvikmynd Umba sf. Skilaboð til
Söndru er þannig bók sem er
færð í búning kvikmyndar.
Óvíða er vikið frá texta Jökuls
og hvergi kemur neitt á óvart
þeim er þekkir bókina. Ég held
raunar að litlu máli hefði skipt
þótt hoppað væri frá hugmynda-
heimi Jökuls við og við því eins-
og áður sagði er texti hans fyrst
og fremst bundinn tilfinningu
þess er segir frá og leitast við að
ræða persónulega við lesandann.
Menn lesa ekki af slíkri bók yfir
þúsund manns. ó þó, getur Bessi
Bjarnason ekki leyft sér ýmis-
legt sem við hin þorum ekki einu
sinni að stinga uppá i einrúmi?
Ég er ekki frá því að Bessi hafi
lífgað svo uppá Jónas rithöfund
og kaffihússeiganda að Jökull
hyrfi úr huga manns en þess í
stað stæði fyrir framan mann
galtómur smáborgari með
skáldadrauma. Vel að verki stað-
ið, Bessi, sérstaklega þar sem til-
svörin voru í styttra lagi.
Ásdís Thoroddsen leikur
Söndru, þá er miklu konu er
fyllir útí auða dálkinn í lífi Jón-
asar. Jökull lýsir svo þessari
veru: .,. ljóst slegið hár, skær
blá augu, í skósíðum indverskum
kyrtli með indíánaband um enn-
ið og aleiguna í axlartösku úr
leðri ... Ásdís Thoroddsen er
dökkhærð, brúneyg, klæðist
lopapeysu í myndinni. Snjallt
hjá þeim Kristínu og Guðnýju.
En mér varð hugsað til allra
þeirra glæsilegu ungu leik-
kvenna sem ég hef horft á und-
anfarin ár niðrí Lindarbæ
þreyta sína frumraun á leiksviði
Leiklistarskóla íslands. Á þetta
glæsilega leikmenntaða unga
fólk að ganga endalaust um göt-
ur borgarinnar í leit að hlut-
verki. Hjá því er í það minnsta
framsögnin í fullkomnu lagi en
slíkt verður sjaldnast sagt með
nokkrum sanni um amatöra. Ég
vil nota tækifærið hér til að
skora á kvikmyndagerðarmenn
að mæta á sýningar hjá Leiklist-
arskóla íslands. Þar er að finna
frjómögn íslenskrar leikara-
stéttar.
En svo ég haldi áfram að tí-
unda frammistöðu leikaranna í
þessari mynd þá get ég ekki stillt
mig um að hæla Bryndísi
Schram sem leikur hér pornó-
drottninguna Eyrúnu. Bryndís
er orðin svo sviðsvön að hún
kippir sér ekki hætishót upp við
kvikmyndavélina. Fannst mér
hún lyfta myndinni og sömuleið-
is Rósa Ingólfsdóttir sem er
kómísk í meira lagi. Þá er Birna
Þórðardóttir einsog sköpuð í
hlutverk rannsóknarlögreglu-
mannsins. Er ég viss um að ag-
inn í lögreglunni myndi batna
mikið ef Birna fengi þar inni, þó
ég kjósi nú fremur hinar ljúfu
löggur af gamla skólanum. Jón
Laxdal fer vel með hlutverk
kvikmyndaleikstjórans Peter
Dunhill í fremur kurteisislegri
pornósenu í húsi því er pornó-
drottningin Eyrún ræður í sam-
vinnu við mann sinn John Stew-
art Taylor sem Elías Mar leikur.
Þá er einkar ánægjulegt að sjá
gamlan skólabróður, hinn færa
leikstjóra Andrés Sigurvinsson, í
hlutverki Kobba, sem nefndist
Jón frú í bókinni. Jú og ekki má
gleyma þeim bræðrum Þorláki
Kristinssyni og Bubba Morthens
sem leika pörupiltana Þorlák og
Nonna. Þeir bræður hafa senni-
lega verið hrekkjusvín á unga
aldri þó annar sé nú orðinn
virðulegur nýlistarmaður og
hinn ódauðlegur söngvari.
Kostulegasta týpan í mynd-
inni er samt Brúsi. Slíkir menn
eru verðmæti og er ég á því að
Guðný Halldórsdóttir hafi kom-
ið auga á þennan ágæta mann,
því hún hefir þegar sýnt í félags-
heimilisþáttunum næmt auga
fyrir hinum kostulegri hliðum
tilverunnar. Er synd að Guðný
skuli ekki standa ein að handriti
myndarinnar, þó svo ég viti að
Árni Þórarinsson sé manna
skarpastur á kvikmyndir, þá
kann aldrei góðri lukku að stýra
að margir vasist í handritsgerð.
Kristínu Pálsdóttur leikstjóra og
handritshöfund þekki ég ekki en
óska þess að hún verði heppnari
með texta næst þegar hún leggur
útí kvikmyndagerð. Ég vil að
lokum þakka hljóðupptöku-
mönnunum Böðvari Guðmunds-
syni og Martien Coucke fyrir að
hvert orð kemst til skila af þeim
viðkvæma texta er hér hljómaði.
Ljúf tónlist Gunnars Reynis
Sveinssonar og Bubba Morthens
á drjúgan þátt í þeirri angur-
væru, ljóðrænu stemmningu sem
umlykur þessa mynd og á vafa-
laust eftir að laða marga í Há-
skólabíó yfir hátíðirnar. Per-
sónulega kýs ég fremur að njóta
slíks meðal mynda og ljóða, en
hver hefur sinn smekk.
Pelsar- kjólar- dragtir
Stórglæsilegur og vandaóur fatnaöur
frá tískukóngi Parísar
Karl Lagerfeld