Morgunblaðið - 05.12.1984, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 1984
Sýning Einars G.
Baldvinssonar
Myndlist
Valtýr Pétursson
í galleríinu íslensk list að
Vesturgötu 17 stendur nú yfir
sýning á verkum Einars G. Bald-
vinssonar. Hann sýnir þarna 22
olíumálverk og mun þetta vera 7.
einkasýning Einars, en hann
hefur um árabil tekið þátt í
fjölda sýninga bæði hér á landi
og erlendis. Einar hefur unnið
sér sess meðal fremstu málara
okkar hægt og sígandi á seinustu
áratugum og hlédrægni og hóg-
værð hefur verið sérstaklega
einkennandi fyrir þennan ágætis
listamann. Það er ekki hávaðinn,
þar sem Einar G. Baldvinsson
fer. Engu að síður er eftir hon-
um tekið og verk hans hafa öðl-
ast ástsæld í hugum margra
þeirra, sem þeim hafa kynnst,
enda bera þau sterkt svipmót
skapara síns og þurfa engan
magnara til að komast í snert-
ingu við fólk.
Fyrir fjórum árum sýndi Ein-
ar verk sín á Kjarvalsstöðum, og
var það yfirlitssýning í tilefni
sextugsafmælis listamannsins.
Sú sýning varð mörgum eftir-
minnileg, og nú fáum við að sjá
framhaldið á sýningunni að
Vesturgötu 17. Þessar nýju
myndir sverja sig sannarlega í
ætt við fyrri verk Einars, en
samt eru þarna myndir sem eru
sannarlega nýjung frá hans
hendi. Það kemur fyrst og
fremst fram í litameðferð, og
notar málarinn fyrirmyndir af
landslagi til að koma hinum
nýja tón á framfæri. Það er
grátt í góðum félagsskap, sem
þar ræður ferð. Þá má benda á
málverkið „Kona við saum“, sem
er nokkuð einstætt frá hendi
Einars, sem að öllu jöfnu fæst
við hús, báta og sjávarsíðuna yf-
irleitt. Ég nefni þessi viðfangs-
efni hér aðeins til að gefa hug-
mynd um, hvað Einar G. Bald-
vinsson fæst við að staðaldri.
Málverkið „Koma úr róðri" er
einnig nokkuð nýstárleg frá
hendi Einars, og ef til vill marka
þessi tvö málverk, er ég hef
minnst á, tímamót í málverki
Einars, en annars er þarna allt í
föstum skorðum, því að Einar er
löngu fastmótaður málari, sem
vinnur jafnt og þétt, örugglega
og af mikilli innlifun að mál-
verki sínu. Einar G. Baldvinsson
hefur verið í sífelldum vexti sem
málari í langan tíma. Hann er
ekki maður umbyltinga og kú-
vendinga, en öruggur og ýtinn í
framsókn sinni. Hann er einn af
þessum huldumönnum nútím-
ans, sem á stundum falla í
skuggann fyrir auglýsinga-
þvaðri, og ekkert væri fjær Ein-
ari en að æpa um ágæti sitt á
torgum, eins og nú virðist vera í
tísku. Hann er alvörumálari,
sem Bretar mundu kalla „dedi-
cated".
Þetta er ein af bestu sýningum
um langan tíma hér í borg, og
það var sannarlega ánægjulegt,
að Einar G. Baldvinsson fékkst
til að fara út í þetta fyrirtæki.
Hafi hann rniklar þakkir fyrir.
Apinn
Júlíus
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Höf.: Trygve Bj. Klingsheim
Myndir: Arild Jakobsen
Þýðing: Guðni Kolbeinsson
Æskan 1984
Sagan af Júlíusi er sönn. Júlíus
er simpans-api sem fæddist í
Dýragarðinum í Kristiansand í
Noregi á jólunum 1979. Þótt faðir-
inn væri stór og sterkur simpans-
foringi var móðirin lítil og ung,
nánast táningur á simpansa vísu.
Það var því uggur í mönnum varð-
andi fæðingu afkvæmisins. Þetta
litla kríli var aðeins 1 'k kíló ný-
fætt og móðirin ekki viðbúin hinu
stranga uppeldishlutverki er gilti
innan simpansafjölskyldu.
Það fór líka svo að þegar Júlíus
litli var á öðrum mánuði fann
gæslumaðurinn hann umkomu-
lausan og vælandi fyrir utan búr
móðurinnar, sem lét sig hann engu
skipta. Það blæddi úr annarri
hendi hans. Nú tóku þeir Edvarð
Moseid forstjóri Dýragarðsins og
Billy Glad læknir að sér uppeldi
þessa litla simpansa. Hann þurfti
á hjúkrun að halda — fingurgóm-
ur vísifingurs hafði verið bitinn af
honum.
Og brátt var Júlíus kominn í
fóstur til Glads og Moseids. Báðir
áttu þeir börn sem tóku Júlíusi vel
og hann varð eins og einn af þeim.
Hann fékk bleiu og klæddist föt-
um þegar kalt var. Honum var
sýnt ástríki af fjölskyldunum og
hann sýndi ástríki á móti. Hann
lærði ýmislegt í samskiptum
barna og fullorðinna og hann naut
þess í ríkum mæli að vera eins og
börnin á heimilunum. Hann burst-
aði sjálfur tennur sínar á kvöldin.
Hann málaði á blað með börnun-
um, lék sér með þeim og naut úti-
veru með fjölskyldunum.
Þar kom að Júlíus var fluttur til
sinnar upprunalegu fjölskyldu. Þá
var hann kominn hátt á annað ár,
stór og stæðilegur.
Samband hans við fjölskyldurn-
ar rofnaði ekki. Þær heimsóttu
hann oft í Dýragarðinn.
Sagan af Júlíusi er hugljúf og
gefur innsýn í það hve margt er
líkt með öpum og mannanna börn-
um. Skemmtilegar ljósmyndir
prýða bókina og segja sína sögu.
Fiðrildi með bát í eftirdragi
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Eftir lát Gunnars Ekelöf hafa
fá sænsk skáld vakið heimsathygli
fyrir ljóð sín. Eina skáldið sem
nefna má í þessu sambandi er
Tomas Tranströmer. Það eru ekki
síst þýðingar bandaríska skálds-
ins Roberts Bly á ljóðum Tran-
strömers, sem átt hafa þátt í að
auka hróður hans. En varla fer á
milli mála að fáir yrkja nú jafnvel
eða betur en Tranströmer.
Tomas Tranströmer fæddist ár-
ið 1931 í Stokkhólmi. Fyrsta bók
hans kom út 1954 og nefndist 17
dikter. Síðan hefur hann sent frá
sér átta ljóðabækur, sumar þeirra
aðeins kver. Nýjasta ljóðabók
Tranströmers er Det vilda torget,
útg. Bonniers 1983.
Det vilda torget er fremur tor-
ræð bók, ekki auðveld aflestrar.
Skáldið er statt á meðal okkar,
ýmist í hringiðu borgarlífs eða í
auðnarlegu landslagi, jafnan eitt á
ferð með minningum sínum. I ljóði
sem kallast Minningarnar sjá mig
er því lýst þegar skáldið vaknar of
snemma í júní og verður að halda
út í grænkuna „sem er hlaðin
minningum". Minningarnar sjást
ekki, en þær eru svo nærri að
hann heyrir andardrátt þeirra.
Skáldið er þreytt á þeim sem
Tomas Tranströmer
koma með orð, en ekki mál. Frá
því segir í Frán mars — 79:
Trött pá alla som kommer med ord, ord
men inget sprák
for jag till den snötMckU ön.
Det vilda har inga ord.
De oftkrivna sidorna breder ut sig át alla háll!
Jag Ntöter pá apáren av rádjursklövar i snön.
Sprák men inga ord.
Hvaða eyja er það sem skáldið
ferðast til og finnur það sem leitað
er að. Kannski Island? í Det vilda
torget er ljóð sem heitir Islándsk
orkan. Það segir frá reynslu
skáldsins af islenskum vetrar-
stormi. Skáldið berst við storm-
inn. Það líkir sjálfu sér við fiðrildi
með bát í eftirdragi. Húsið bíður
með skjól sitt og öryggi. En það
virðist óraleið þangað. Skáldið er
komið að drukknun á þurru landi.
En loksins kemur það að dyrunum
og tekst á við hurðina. Það sleppur
inn og bak við stóra rúðu fylgist
það með óveðrinu fyrir utan. Hví-
lík uppfinning er ekki glerið! Fyrir
utan er ógnin, en inni situr skáld-
ið, kyrrt, þess eigin mynd.
Þetta ístenska prósaljóð sem
segir svo margt í fáeinum setning-
um er dæmigert fyrir Tomas
Tranströmer. Hann leitast oft við
að sýna andstæður, draga upp
myndir sem eru ólíkar, en þó
skyldar. Stundum er eins og skáld-
ið doki við á landamærum hvers-
dags og draums, lífs og dauða.
Skarpleiki myndanna gæðir
hversdagslífið óvæntri merkingu.
Det vilda torget er til marks um
þróun Ijóðagerðar Tranströmers.
Ljóðin eru mörg hnitmiðuð, stund-
um líkust gátum. En í bókinni eru
líka mælskari Ijóð, minna á frá-
sagnir með sögulegu ívafi. Þótt
Det vilda torget sé fremur stutt
ljóðabók hefur maður á tilfinning-
unni eftir lestur hennar að maður
hafi nýlokið við mikið og flókið
ritverk. Hver mynd, hver lína er
þrungin lífi og sá möguleiki er
fyrir hendi að túlka Ijóðin á marg-
víslegan hátt.
Jean Paul Chambas
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
„Mon Opera" eða réttara
„óperan mín“, eins og nafnið út-
leggst á íslensku er nafnið á
kynningu á grafíkverkum
franska myndlistarmannsins
Jean Paul Chambas í Listamið-
stöðinni við Lækjartorg og
stendur til sunnudagskvölds 2.
desember.
Námsferill listamannsins er
allóvenjulegur þar sem hann
virðist ekki hafa gengið í gegn-
um neitt almennt listnám heldur
numið við Listasðgudeild háskól-
ans í Toulouse. Þá hefur hann
öðru fremur áhuga fyrir leikhúsi
og óperulist og hefur starfað
sem leiktjaldasmiður með ýms-
um þekktum leikstjórum í Evr-
ópu. Einnig hefur hann mikinn
áhuga á ljóðlist og tónlist á víðu
sviði.
Öllum þessum áhugamálum
sínum virðist listamaðurinn
vilja gera skil i myndum sinum
ásamt ýmsum fyrirbærum
hvunndagsins í nútíð og fortíð.
Á sýningunni i Listamiðstöð-
inni eru ýmsar hugleiðingar i
myndrænu formi við ljóð George
Takl og hér notar gerandinn
hina litógrafisku tækni á marga
vegu. Ljósmyndir koma og mikið
við sögu en mikið stílfærðar þó
ásamt ýmsum tæknibrögðum til
að hressa upp á heildina. Tækni-
brögðin eru frekar almenns eðlis
og ekki kom ég hér auga á neinar
nýjungar en kenni áhrifa frá
ýmsum þekktum frönskum nú-
tímalistamönnum. Þá varð ég
ekki sérstaklega var við þær
óperustemmningar sem eiga að
vera til grundvallar myndunum
og hef ég þó séð fjölmargar slik-
ar en þær geta verið mjög
myndræns eðlis og nautn fyrir
augað. En eðlilega er þetta hin
sérstaka lifun listamannsins.
Sýningin er ekki mikil að vöxt-
um en er haglega komið fyrir og
innrömmunin nýstárleg.
Gerandinn hefur tekið þátt i
fjölda samsýninga víða um heim
og mun því þekkt nafn í lista-
heiminum og er því sjálfsagt að
mæia sérstaklega með sýning-
unni við njótendur myndlista.
Þá ber mjög að virða viðleitni
Listamiðstöðvarinnar til kynn-
ingar erlendri myndlist en þær
eru yfirleitt i umtalsvert hærri
gæðaflokki en hinar innlendu er
þar hafa sést undanfarið. Mætti
koma hér til meira samræmi.
Spenna í
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Robert I.udlum: Svikamyllan. Þýð-
andi: Gissur Ó. Erlingsson. Útg.
Setberg 1984.
Góðar afþreyingar- og spennu-
sögur skyldu ekki vanmetnar og
meðal þeirra höfunda sem nú eru
hvað mest lesnir er Robert Lud-
lum. Ekki man ég hvort ég las Eit-
urlyfjahringinn, sem mun fyrst
bóka Ludlums hafa komið út á ís-
lenzku. Enda er engin ástæða til
að ætlast til þess að afþreyingar-
bækur sitji sem fastast í minn-
isskrínu, langskemmtilegast er að
geta gripið til þeirra stöku sinnum
og upplifað „plottið" upp á nýtt og
verða alltaf jafn undrandi á niður-
laginu og hverjir eru sökudólgarn-
ir.
í Svikamyllan segir frá Tann-
erhjónunum, sem lifa að því er
virðist ósköp venjulegu lífi og um-
gangast ósköp venjulegt fólk.
Ostermanhjónin, Tremaynehjónin
og Cardonehjónin. Að vísu hafa
þau öll ívið meiri peningaráð en
stöður þeirra gætu sagt til um, en
því að fárast út af því. Tanner sem
fæst við fréttastörf er kvaddur á
fund Laurence Fassetts, hann er
bersýnilega hátt skrifaður í ör-
yggislögreglunni og hann þarf nú
sárlega og mjög sannfærandi á því
að halda að Tanner komi honum
til hjálpar svo hægt sé að fletta
ofan af svikamyllunni OMEGA í
öllu sínu veldi. Tanner lætur til
leiðast, er að vísu nánast þvingað-
ur, en gerir sér heldur enga grein
fyrir því, hvaða afleiðingar þessi
ákvörðun hans muni hafa á líf
Söðuldal
Robert Ludlum
venjulegu fjölskyldunnar sinnar
og venjulegu vinanna þeirra.
Hann gengur til liðs við Fassett og
samtímis er grunur að falla á
eitthvert hjónanna þriggja —
gætu þau öll eða einhver þeirra
verið Omega? Ekki alveg óhugs-
andi, enda eru viðbrögð þeirra við
kynlegum atburðum í meira lagi
grunsamleg.
Fer nú senn að draga til tíðinda.
Vernd sú sem Fassett hafði heitið
Tannerfjölskylduni virðist eitt-
hvað bregðast og vinahjónaboðið
sem er haldið að hvatningu Fass-
etts endar með ósköpum. Ekki er
rétt að rekja þráðinn í sögum á
borð við þessa og þaðan af síður
niðurlokin. En sem slík góð af-
þreyingarlesning og þýðingin yfir-
leit þjál.