Morgunblaðið - 05.12.1984, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 1984
Nauðsyn auðlindarann-
sókna á landgrunninu
Erlend félög sýna áhuga
A kortinu sést Jameson-land á austurströnd Grænlands milli Islands og Jan
Mayen. A hafsvæðinu utan þess er nú að hefjast umfangsmikil leit að olíu og
gaslindum. — Hvenær ætla íslendingar að hefjast handa í þessum efnum?
Erlend leitar- og olíufélög hafa þegar boðið upp í samvinnu á þessu sviði.
eftir Gunnar G.
Schram
Fyrir skömmu var greint frá því
i fréttum að bandaríska olíufélag-
ið Atlantic Richfield Co. (ARCO)
hefði gert samning við dönsk og
grænlensk stjórnvöld um að hefja
leit að olíu og gasi undan strönd
Austur-Grænlands. Nánar tiltekið
er þetta á svæðinu út af Jameson-
landi sem er á milli íslands og Jan
Mayen.
Samningurinn verður lagður
fyrir grænlenska landsþingið og
danska þjóðþingið til staðfest-
ingar áður en hann verður undir-
ritaður síðar á þessu ári. Banda-
ríska fyrirtækið mun eiga 62% í
því fyrirtæki sem stofnað verður,
en jafnframt verður sett á fót nýtt
fyrirtæki á vegum danskra og
grænlenskra stjórnvalda og á
hlutdeild þess í leitarfyrirtækinu
að vera 25%. Sú hlutdeild getur
aukist upp í helming ef þess er
óskað eftir að leit er hafin. Gert er
ráð fyrir að boranir á landgrunni
Grænlands hefjist árið 1986 eða
1987.
Svæðið skammt
frá íslandi
Það er eðlilegt að þessar fréttir
hafi vakið talsverða athygli hér á
landi. Nýja olíuleitarsvæðið er
skammt fyrir utan íslensku efna-
hagslögsöguna. Þegar af þeirri
ástæðu er eðlilegt að íslendingar
vilji fylgjast grannt með því sem
þarna er í undirbúningi.
En hitt er mikilvægara að þetta
framtak Grænlendinga og Dana
til olíu- og gasleitar leiðir hugann
að því hversvegna við íslendingar
sitjum næsta aðgerðarlausir í
þessum efnum. Alls ekki er útilok-
að að olíu- og gaslindir kynnu að
finnast á íslensku yfirráðasvæði,
en um það fæst vitanlega engin
vitneskja nema hafist sé handa
um rannsóknir í þessum efnum.
Þess vegna má spyrja: Er ekki
orðið tímabært að hefjast handa,
líkt og Grænlendingar og Danir,
og kanna ítarlega hvort hér er um
nýtanlegar auðlindir að ræða? Það
sýnist liggja beint við, ekki síst
með það í huga að allnokkur er-
lend olíufélög hafa fyrir löngu
snúið sér til íslenskra stjórnvalda
og lýst áhuga sínum á því að fá að
hefja leit að olíu og gaslindum
innan íslensku efnahagslögsög-
unnar. Slíkar rannsóknir myndu
vera kostaðar af hinum erlendu
aðilum svo ekki sýnist ástæða af
þeim sökum að sitja með hendur í
skauti. Ekki þarf að lýsa nauðsyn
þess að efla alla þá þætti sem
skotið geta nýjum stoðum undir
þjóðarbúskap íslendinga. Þess
vegna sýnist sjálfsagt að kanna
alla þá möguleika sem fyrir hendi
eru á þessu sviði. Það sýnir fram-
tak Grænlendinga og raunar
Norðmanna einnig á þessum nýja
og mikilvæga vettvangi.
Það eina sem í þessum málum
hefur gerst hér á landi er að
bandarísku félagi var heimilað að
kanna landgrunnið út af Norður-
landi árið 1978. Þar fundust þá
allþykk setlög, allt að 2 km á
þykkt, en tilvist slíkra setlaga er
frumforsenda fyrir olíu- og gas-
lindum. í framhaldi af því fóru
fram tilraunaboranir í Flatey á
Skjálfanda, en þær gengu alltof
skammt til að gefa von um árang-
ur og hefur ekki verið haldið
áfram.
í öðru lagi eru áform um fram-
kvæmd setlagaþykktarmælinga á
Jan Mayenhryggnum milli íslands
og eyjarinnar á næsta ári og munu
Norðmenn standa að þeim mæl-
ingum samkvæmt samningi um
landgrunnið á þessu svæði sem
gekk í gildi 1982. Önnur áform eru
ekki uppi í þessum mikilvægu
„Landgrunn íslands
innan 200 sjómflna
markanna er sjö sinnum
stærra en landið sjálft
og full ástæða til þess
að kanna sem fyrst
hvaða auðlindir þar
kunna að leynast.“
málum og er vissulega orðið tíma-
bært að um stefnubreytingu verði
hér að ræða.
Tillaga um auðlinda-
rannsóknir
Skömmu eftir að Alþingi hófst í
haust var þar borin fram tillaga
til þingsályktunar um auðlinda-
rannsóknir á landgrunni fslands,
sem undirritaður flutti. Er í til-
lögunni skorað á ríkisstjórnina að
efla og hraða rannsóknum á land-
grunni íslands, jafnt innan sem
utan 200 sjómílna efnahagslögsög-
unnar, með sérstöku tilliti til auð-
linda sem þar kunna að finnast.
Þess er að vænta að Alþingi veiti
þessari tillögu brautargengi og
ríkisstjórnin taki málið til fram-
kvæmda, ekki síst í ljósi áforma
grannþjóðanna sem að framan var
lýst.
Við íslendingar höfum þegar
undirritað Hafréttarsáttmála
Sameinuðu þjóðanna og munum
fullgilda hann nú í vetur.
Með sáttmála þessum er stað-
festur yfirráðaréttur strandríkja
sem fslands til landgrunnsins og
hafsbotnsins innan 200 mílna
efnahagslögsögunnar. Þar að auki
getur verið um að ræða réttindi
ríkja utan við þau mörk allt út að
350 sjómílna mörkunum eða jafn-
vel enn lengra. Byggist það á
jarðfræðilegu framhaldi landsins
og öðrum jarðfræðilegum þáttum
landgrunns og hafsbotns. Af þess-
um sökum er hin mesta nauðsyn á
því að aflað sé sem gleggstrar
vitneskju um landgrunnið og hafs-
botninn umhverfis fsland svo að
unnt sé að styðja kröfur um land-
grunnsréttindi utan 200 sjómílna
markanna, en þar er m.a. um að
ræða hafsbotnssvæðin í suðaust-
urátt.
Hér er um grundvallarrann-
sóknir að ræða sem hverri þjóð er
nauðsynlegt að framkvæma, og þá
ekki síst íslendingum sem eiga hér
verulegra hagsmuna að gæta.
Slíkar rannsóknir á íslenska land-
grunninu hafa til þessa aðeins átt
sér stað í takmörkuðum mæli.
Nauðsyn er því á að gerð verði
rannsóknaáætlun til nokkurra ára
þar sem fjallað verður um öflun
aukinnar almennrar grundvallar-
þekkingar á landgrunninu og
hafsbotninum umhverfis landið og
þá jafnt utan 200 sjómílna mark-
anna sem innan þeirra. Er eðlilegt
að leitað verði samvinnu við er-
lendar vísindastofnanir um slíkar
rannsóknir en alþjóðasamvinna á
þessum vettvangi hefur farið mjög
vaxandi hin síðari ár.
í öðru lagi er hin mesta nauðsyn
á því að efla og hraða rannsóknum
á landgrunni íslands svo að unnt
verði að ganga úr skugga um það
hvaða auðlindir kunna að finnast
þar. Slíkar rannsóknir hafa fram
til þessa verið af mjög skornum
skammti og hefur þar fyrst og
fremst hamlað skortur á fjár-
magni og tækjakosti. Einn helsti
áfanginn er þó könnun sem banda-
ríska fyrirtækið Western Geo-
physical Co. of America gerði á
setlögum fyrir norðan fsland árið
1978, svo sem áður sagði.
Niðurstöður rannsókna hins
bandaríska fyrirtækis voru þær að
um veruleg setlög væri að ræða
fyrir Eyjafirði og Skjálfanda, en
tilvist setlaga er forsenda þess að
um olíu eða jarðgas geti verið að
ræða. Mælingar þessar voru hins
vegar frummælingar og þarf að
gera mun ítarlegri rannsóknir og
tilraunaboranir til þess að unnt sé
að segja fyrir um það með nokk-
urri vissu hvort horfur séu á að
olía finnist á þessu svæði.
Tilraunaboranir fóru í fram-
haldi af þessu fram í Flatey á
Skjálfanda árið 1982 á vegum
Orkustofnunar. Staðfestu þær að
allþykk setlög er að finna undir
eynni, en borholan var hins vegar
langt frá því að vera nógu djúp til
þess að unnt væri að ganga úr
skugga um heildarþykkt setlag-
anna.
Um framkvæmd annarra hag-
nýtra hafsbotnsrannsókna við fs-
land hefur vart verið að ræða á
síðustu árum. Þó hefur nefnd um
hagnýtar hafsbotnsrannsóknir,
sem skipuð var 1980 af þáverandi
iðnaðarráðherra, gert áætlanir
um slíkar rannsóknir. Hún hefur
látið af störfum og ný nefnd tekið
við þessu verkefni.
Vísindaþekking þegar
til staöar
Meginatriði þessa máls er það
að hagnýtar auðlindarannsóknir á
landgrunninu hafa til þessa verið
af mjög skornum skammti. Mál er
að á því verði breyting og þessum
málum miklu meiri gaumur gef-
inn af stjórnvöldum. Hér á landi
starfa allmargir vísindamenn sem
menntun hafa til slíkra rann-
sókna, en þá hefur til þessa skort
starfsaðstöðu, rannsóknartæki og
fjármagn til starfa á þessu sviði.
Þá er og sjálfsagt að hefja nýja og
nánari samvinnu við erlenda
rannsóknaraðila við auðlindaleit
hér við land auk Norðmanna.
Landgrunn íslands innan 200
sjómílna markanna er sjö sinnum
stærra en landið sjálft og full
ástæða til þess að kanna sem fyrst
hvaða auðlindir þar kunna að
leynast. Eins og sakir standa er
ekki um að ræða skipulagt starf á
þessu sviði, né mótaðar rannsókn-
aráætlanir. Á þessu þarf að verða
breyting og það hið fyrsta.
Dr. (iunnar G. Schram er próíessor
við Háskóla íslands og þingmaður
Sjálfstæðisílokksins.
Starfsstúlkur Meðferðarheimilisins.
Margir gestir heimsóttu Meðferðarheimilið í Lambhaga og þáðu kaffí og
kökur.
Meðferðarheimilið Lambhagi á Selfossi 10 ára
HÉK á Selfossi hefur í 10 ár verið
starfrækt stofnun fyrir fötluð eða
þroskaheft börn, Meðferðarheimil-
ið Lambhagi, f Lambhaga 48 hér í
bæ. Föstudaginn 23. nóvember sl.
var haldið upp á þessi tímamót og
boðið upp á kaffí og kökur.
Það voru foreldrar þroska-
heftra barna sem voru upp-
hafsmenn stofnunarinnar og
ráku hana í 9 ár, en laun starfs-
fólks voru greidd af ríkinu. Fyrst
um sinn var heimilið rekið sem
þjálfunardagheimili og leikskóli
en síðar var reglulegt skólastarf
þar aukið. Um áramótin 1984 yf-
irtók félagsmálaráðuneytið
rekstur stofnunarinnar og síðan
hefur það verið rekið sem með-
ferðarheimili á vegum Svæðis-
stjórnar Suðurlands um málefni
fatlaðra og á heimilið að þjóna
öllu Suðurlandssvæðinu, en skól-
inn sem slíkur varð þjálfunar-
deild í grunnskóla Selfoss.
Á Meðferðarheimilinu eru
núna 4 sólarhringspláss og 5
dagvistunarpláss. Heimilið er
ætlað börnum á aldrinum 0—18
ára og er opið frá mánudags-
morgni til föstudagskvölds en
jafnframt er vistun yfir helgar
þegar þess gerist þörf. Stöðugildi
við stofnunina eru 5 og skipta
þeim með sér tveir uppeldis-
fulltrúar og fjórir þroskaþjálfar.
Markmið Meðferðarheimilis-
ins er og hefur alltaf verið að
styðja foreldra fatlaðra/þroska-
heftra barna í því að hafa börn
sín eins lengi heimavið og unnt
er og eðlilegt þykir. Jafnframt
að hvert barn fái kennslu og
þjálfun við sitt hæfi sem stuðli
að því að hver einstaklingur
verði sem best búinn undir að
mæta kröfum samfélagsins. Til
að náigast þetta markmið er
gerð meðferðaráætlun fyrir
hvern einstakling í samvinnu við
greiningarstöð foreldra og kenn-
ara. Áætlunin er framkvæmd á
heimilinu og jafnframt reynt að
fylgja eftir heima fyrir og í
skóla. Endurmat er svo gert með
vissu millibili eftir því sem
þurfa þykir.
Hjá starfsfólki Meðferðar-
heimilisins er lögð áhersla á
mikilvægi þess að fötluð eða
þroskaheft börn fái sem mesta
og besta örvun, þjálfun og
kennslu sem fyrst á lífsleiðinni.
sig.jóns.