Morgunblaðið - 13.02.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 1985
Upprisa holdsins
eftir séra Heimi
Steinsson
Laugardaginn 3. nóvember 1984
birtist í Morgunblaðinu grein eftir
séra Hannes Guðmundsson á
Fellsmúla, undir yfirskriftinni:
„Hvað játar kirkjan?" Pistill þessi
hefur orðið Skúla Magnússyni til-
efni þrefaldrar vangaveltu á síð-
um Dagblaðsins/Vísis. Ritsmíðar
Skúla eru í litlum tengslum við
upphaf þessa máls og virðist hann
ekki henda röklegar reiður á þeim
efnum, sem séra Hanneo orðfærði.
Um það er ekki við neinn að sak-
ast, enda tala þessir menn mjög
svo hvor af sínum hóli, og þekkir
Skúli Magnússon tæplega viðmið-
unarramma séra Hannesar til
nokkurrar hlítar. Af sjálfu ieiðir,
að ástæðulaust er að skattyrðast
við Skúla, og raunar ekki rétt að
fara frekari orðum um greinar
hans til eða frá.
Orsök þess að hér er drepið
niður penna er einkum sú, að mér
og mörgum öðrum þætti miður ef
lesendur ofangreindra blaða
tveggja fengju þá hugmynd, að
séra Hannes Guðmundsson stæði
einn uppi með þær skoðanir, sem
hann lét í ljós í grein sinni i nóv-
emberbyrjun. Sú ályktun kynni
því að verða niðurstaðan af endur-
teknum einræðum Skúla Magn-
ússonar. Hógværð séra Hannesar
og friðsemi kemur í veg fyrir að
hann svari persónulegum ónotum
og hæpnum fullyrðingum, sem eru
ívafið í greinum Skúla og verða
tæpast greind frá meintum mál-
efnaþáttum í skrifum hans. Nauð-
syn ber því til að gjöra sem
gleggsta eina staðreynd er flýtur
uppi I fullyrðingaflaumi Skúla
Magnússonar: Séra Hannes á
Fellsmúla rær ekki einn á báti.
Eftirfarandi orð eru í þeim til-
gangi rituð, að þetta megi ljóst
verða.
Arfleifð heilagrar kirkju
Umræðan snýst um orðalag
hinna fornkirkjulegu trúarjátn-
inga. Kjarni umræðunnar eru orð-
in „upprisa holdsins".
Þess er fyrst að geta, að umrætt
orðasamband er að finna í fornum
textum Postullegu trúarjátningar-
innar, bæði hinum gríska texta og
hinum latneska. Þau hafa verið
hluti af arfleifð kirkjunnar allar
aldir síðan þau fyrst voru fram
borin fyrir einum átján hundruð
árum. fslenzkir prestar og söfnuð-
ir þeirra hafa einnig tekið sér í
munn þessi orð, kynslóð eftir
kynslóð og allt fram á vora daga.
Þetta skiptir mjög miklu máli,
ræður raunar úrslitum:
Andspænis þessari arfleifð
verða tilraunir einstaklinga, jafn-
vel einnar kynslóðar eða tveggja,
léttar á metum. Kirkjan er ævar-
andi, meðan veröld stendur, og
síðan að eilífu í ríki himnanna.
Kirkjan er heilög, stofnuð af
Drottni Jesú Kristi. Ég geng ekki
undir merki heilagrar kirkju í því
skyni að breyta henni, heldur
heygi ég mig eftir kennivaldi
kirkjunnar og tek mér í munn þau
orð er leikið hafa feðrunum á
tungu í átján aldir eða meir. Ef
orð trúarjátningarinnar eru mér
eða öðrum óaðgengileg breyti ég
þó eigi þeim orðum, heldur túlka
þau og skýri, reyni að gjöra þau
skiljanleg eftir því sem Guð gefur
mér náð til. Þess vegna játa ég trú
á upprisu holdsins í samfélagi
hinnar almennu kirkju.
Prestastefna og aðrar stofnanir
íslenzku Þjóðkirkjunnar hafa við
endurskoðun Handbókar breytt
umræddu orðasambandi tvívegis á
þessari öld. Nokkrum áratugum
eftir fyrri breytinguna var mjög
tekið að sækja í upprunalegt horf
um orðalag og vaxandi fjöldi
presta og safnaða játaði í reynd
trú á upprisu holdsins. Þó voru
menn ekki á einu máli. 1 síðari
tilvikinu var breyting því gjörð í
sátta skyni og málamiðlunar.
Hugurinn, sem að baki bjó, var
góður, enda var nýmælinu vel tek-
ið. Munu margir hafa samþykkt
það af bróðurlegri vinsemd frem-
ur en mála efnum, sem tilraun, um
stundar sakir a.m.k. Þannig fór
mér, — og ýmsum fleirum.
„Játning trúarinnar á
upprisu holdsins hefur
að geyma einhverja
jákvæðustu afstöðu
sköpunarverksins,
þessa heims, sem hugs-
uð verður. Meðan ég bíð
upprisunnar heimilast
mér að lifa lífi manns á
jörðu, venjulegu lífi
venjulegs manns, af því
að Guð hefur með hold-
tekju sinni helgað lífið
allt. Mér er heimil gleð-
in, ástin, listirnar, góð-
viðrið og allt annað,
sem ég kann að hafa
andlega eða líkamlega
ánægju af og ekki verð-
ur mönnum til meins.“
Ég sé tæpast ástæöu til að ætla
þróunina munu verða aðra á kom-
andi áratugum en hún varð á
tímabilinu 1934—1981: Menn eru
líklegir til að hverfa að frumgjörð
postullegrar játningar í reynd,
þótt þeir hafi fallizt á breytt orða-
lag á síðum Handbókar. Slíkt er
eðli heilagrar kirkju: Hún hallast
á ýmsar hliðar í ölduróti aldanna.
En kjölfestan segir ævinlega til
sín, skipið réttir við og heldur
Áfram siglingunni. Og frumtextar
postullegrar játningar breytast
ekki.
Enginn þeirra, sem stóðu að
Handbókinni 1981, þarf að taka
þessa tilgátu óstinnt upp, enda
bárum vér öll ábyrgð á þeirri bók.
Var hún raunar stórbrotin endur-
reisn fornrar kirkjulegrar arf-
leifðar í fjölmörgum greinum og
verður seint fullþökkuð.
Sr. Heimir Steinsson
Merking játningarinnar
Játning trúarinnar á upprisu
holdsins tjáir með næsta ótvíræð-
um hætti sjálfan hyrningarstein
fagnaðarerindisins um Jesúm
Krist. Hér er ekki vettvangur til
að orðfæra þá merkingu til neinn-
ar hlítar. Þó er skylt að drepa á
höfuðatriði:
Kirkjan játar trú á skapara er
gefið hefur líf öllu því, sem hrær-
ist á jörðinni. Kirkjan fer með
miskunnarbæn sakir þess, að það
líf, sem Faðirinn skóp, hefur villzt
af vegi, er „fallið" og fráhverft
uppruna sínum. Kirkjan syngur
dýrðarsöng, af því að Guð lét
sköpunarverk sitt ekki eitt eftir,
sneri ekki baki við þeirri veröld,
sem hann hafði leitt fram með
orði sínu, heldur gjörðist sjálfur
„hold á jörð og býr með oss“, eins
og segir í alkunnum jólasálmi.
Með holdtekju sinni í Syninum
Jesú Kristi helgaði Guð að nýju
það sköpunarverk er í upphafi var
„harla gott“, en síðar gjörðist
Guði fráhverft. Þessu sköpunar-
verki ætlar Guð með nokkrum
hætti eilíft líf. Þess vegna játar
kirkjan ekki einungis trú á ævar-
andi endurreisn mennskra manna
í Guðs ríki, heldur væntir hún
„nýs himins og nýrrar jarðar, þar
sem réttlæti býr“, eins og komizt
er að orði í öðru Pétursbréfi.
Trúin á upprisu holdsins er trú
á eilífðargildi sköpunarverksins
alls, sem Guð hefur gefið nýtt líf
með þvi að gjörast sjálfur „hold“
og endurreisa upphaflegt eðli allr-
ar skepnu, leiða sköpunarverkið úr
því „spillingarástandi" sem varð
hlutskipti þess eftir syndafallið,
til þeirrar „náðarstöðu", sem því
framvegis er búin.
Trúin á upprisu holdsins er
samslungin trúnni á holdtekju
Guðs i Syninum Jesú Kristi. Hann
kom til vor í því skyni að helga
oss, gjöra oss eitt með sér. Hann
reis upp sem frumgróði vor allra
hinna. Vér bíðum sömu upprisu í
trú, helguð af honum fyrir trú, eitt
með honum í trú.
Játning trúarinnar á upprisu
holdsins hefur að geyma einhverja
jákvæðustu afstöðu til sköpunar-
verksins, þessa heims, sem hugsuð
verður. Meðan ég bíð upprisunnar
heimilast mér að lifa lífi manns á
jörðu, venjulegu lífi, venjulegs
manns, af því að Guð hefur með
holdtekju sinni helgað lífið allt.
Mér er heimil gleðin, ástin, listirn-
ar, góðviðrið og allt það annað,
sem ég kann að hafa andlega og
líkamlega ánægju af og ekki verð-
ur öðrum mönnum til meins.
Ég nýt þessa alls meðan ég lifi,
af því að Guð hefur gefið mér það
allt til afneyzlu, —og umsýsiu,
gæzlu. Ég fagna því að mega
vænta endurfunda við það allt,
helgað til fullnustu og hreinsað af
allri spillingu, — í ríki himnanna.
Þeir sem spyrja, hvernig Guð
muni endurreisa sköpunarverkið
hafa hvorki skilið eðli umræðunn-
ar í heild né heldur þá einföldu
staðreynd, að þeir eru menn.en
hann erGud.
Niðurlag.
Við þetta skal látið lenda að
sinni. Ég þakka séra Hannesi
Guðmundssyni upphaf þessa máls.
Ég bið skólabróður mínum og
fornkunningja, Skúla Magnússyni,
blessunar. Ef hann sér ástæðu til
að bregða penna á ný mælist ég til
þess, að umræðan verði öll við það
hóf, sem þessu málefni hæfir.
Séra Heimir Steinsson er sókn-
arprestur i Þingyallaprestakalli og
þjóðgardsvörður á Þingvöllum.
ÞANKABROT ÚR HEILSUGÆSLUNNI/Óiafur Mixa
I
Hvað
Varla verður því í móti mælt, að
heilbrigðismál snerti öryggi og ör-
yggiskennd allra einstaklinga. Við
Islendingar erum nokkuð lánsam-
ir að einu leyti; á meðan Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin hefur gert
það að yfirlýstu meginmarkmiði
starfsemi sinnar, að veita með til-
tölulega einföldum aðgerðum öll-
um jarðarbúum lágmarksheil-
brigðisþjónustu fyrir aldamót,
„Health for All in the Year 2000“,
þá höfum við getað veitt okkur
þann munað að þrátta um það, hve
misjafnlega dýrar aðferðir við
ætlum að viðhafa til að auka örlít-
ið mælanlegt heilbrigði þjóðarinn-
ar. Hefur þá fram að þessu yfir-
leitt gilt það sjónarmið, að kostn-
aður ætti ekki að skipta máli þeg-
ar um væri að ræða margslungna
björgun mannslífa. Nú stöndum
við frammi fyrir því, að aukin
tækniþekking í læknisfræði leiðir
af sér sívaxandi kostnað við að
beita henni í þágu æ færri sjúkl-
inga. Þá eru uppi ýmsar efasemdir
um að lífslíkur heildarinnar auk-
ist að ráði eða gæði þess lífs, sem
lengt er. Þetta eru staðreyndir,
sem allar nágrannaþjóðir okkar
standa frammi fyrir. Enginn get-
ur leitt hjá sér að taka einhverjar
ákvarðanir um röðun forgangsatr-
iða i heilbrigðisþjónustunni út frá
þeim. Þykir því umræða þar um
víðast sjálfsögð og eðlileg. Hér á
landi hefur hins vegar verið furðu
hljótt um þessi mál. Virðist
er árangursríkast?
þróunin hér stundum ráðast af
svipaðri duttlungafullri og tilvilj-
anakenndri sjálfvirkni og sum
önnur, þar sem ráðið geta ferðinni
atkvæöaástand i kjördæmum,
ættrækni eða flokks- eða klúbba-
tengsl og viðlíka atriði, sem í
sjálfu sér eru ekkert gildari rök til
ákvarðanatöku heldur en t.d. skó-
númer ráðuneytisstjórans, sem
gert er að skrifa upp á vixilinn.
Nema i heilbrigðismálum er oft
léttara en ella að þyrla upp til-
finningabólstrum til að hylja
bláköld rök. Ákvarðanir upp á slík
býti kunna svo sem að vera átaka-
litlar í þjóðfélagi, þar sem enginn
i stjórnsýslunni virðist yfirleitt
bera ábyrgð á nokkrum hlut, þeg-
ar til lengdar lætur. Þó hefur
óneitanlega laumast upp á yfir-
borðið skoðanaágreiningur um
forgangsverkefni í heilbrigðismál-
um af svipuðum toga og annars
staðar. Snýst hann í stærstum
dráttum um vægi verkefna í
„frumheilsugæslu" annars vegar
og í einstaka lækningagjörðum
gegn meiriháttar sjúkdómum hins
vegar. Hefur komið til nokkurrar
vandlætingar atkvæðamanna, ef
borin hefur verið upp gagnrýni um
mál þessi. Verður vikið að því síð-
ar. Fyrst skal þó greint örlítið
nánar frá örfáum umhugsunar-
atriðum, er tengjast þeirri um-
ræöu, hvað helst megi að gagni
koma til viðhalds heilbrigði þjóða.
Olafur Mixa
Almennt heilbrigði
Ákvarðanir þjóða um forgangs-
verkefni í þróun heilbrigðismála
hafa að sjálfsögðu tekið mið af
hagkvæmnisatriðum og áætlunum
um hvernig fjárframlög nýttust
sem best í þágu heildarinnar þeg-
ar ekki er hægt að gera allt fyrir
alla. Slíkar ákvarðanir eru auðvit-
að erfiðar og ekki teknar nema að
nokkuð vel ígrunduðu máli. Er
auðvitað öllum ljóst, að það er
ekki sama að íhuga annars vegar
málin út frá slíkum staðtölulegum
heildaratriðum, þar sem allt snýst
um tölur og línurit, og hins vegar
að beita úrlausnunum í starfi, þar
sem fjallað er um líf og örlög ein-
staklinga. Ennfremur hefur verið
erfitt að þurfa að breyta eitthvað
frá venjubundinni lækninga-
áherslu, sem greinilega virðist
hafa gefist eins vel á umliðnum
áratugum og raun ber vitni. Þá
ríkti fjörleg og bjartsýn sérfræði-
og tæknidýrkun. Ný lyf og lyfja-
flokkar, insulin, fúkka- og
hormónalyf komu til sögunnar og
gjörbreyttu á ýmsam hátt aðstöðu
til lækninga, en þær voru vitaskuld
aðalinntak þessarar stefnu. Flest-
um gleymdist þó, að langbestu og
dramatískustu framfarir í heil-
brigðismálum, með stórbættu
heilsufari og lengdum ævilíkum,
áttu sér stað áður en þessi marg-
ívitnuðu undur tækninnar komu
fyrst fram á sjónarsviðið. Þannig
hafði dánartiðni af völdum berkla
minnkað að miklum mun
áður en fyrsta heilsuhælið kom til
sögunnar og enn meira áður en
fyrstu berklalyfin komust í notk-
un. Svipaða sögu er að segja um
aðra mannskæðustu smitsjúk-
dóma síðustu aldar eins og kóleru,
blóðkreppusótt og taugaveikibróð-
ur, sem allir höfðu látið undan
síga áður en lyfin gegn þeim komu
til sögunnar. Þetta á ennfremur
við um sjúkdóma, sem við
könnumst jafnvel betur við nú á
tímum eins og skarlatsótt, barna-
veiki, kíghósta, mislinga. Þessi
umbreyting til bætts heilsufars
var fyrst og fremst afleiðing
bættra almennra hollustuhátta,
s.s. hreinsunar drykkjarvatns og
skolps, betra húsnæðis og ekki síst
betri næringar. í þriðja heiminum
þjáist fólk enn af ýmsum „frum-
stæðari" sjúkdómum en við eigum
að venjast. Það er einmitt fyrst og
fremst umbætur á almennum
hollustuháttum — ekki tækni-
undrin — sem Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunin hyggst beita til að ná
hinu yfirlýsta markmiði að veita
öllum jarðarbúum sæmilegt heil-
brigði árið 2000. Á sama hátt hafa
sumir látið sér detta í hug, að
svipaðar aðferðir geti gilt gagn-
vart helstu sjúkdómum okkar
tíma, sem eru eins og sjúkdómar
allra tíma afsprengi gildandi lifn-
aðarhátta, menningar og viðhorfa.
Koma þar til hin ýmsu afbrigði
víðtækrar heilsuverndar og
heilsugæslu, sem næst verður vik-
ið að.
Ferðaáætlun
Ferðafélags-
ins er komin út
FERÐAÁÆTLUN Ferdafélags ís-
lands fyrir árið 1985 er komin út og
er þar að fínna upplýsingar um ferðir
félagsins, dagsferðir, helgarferðir og
sumarleyfisferðir.
í ferðaáætlun eru upplýsingar
um sæluhúsin, þ.e. opnunartíma á
sumrin, gistigjöld o.s.frv. í þessari
áætlun má m.a. sjá nýjung í ferð-
um til Kverkfjalla sem Ferðafélag
Húsavíkur í samvinnu við Björn
Sigurðsson skipuleggur. Næsta
sumar eru skipulagðar 27 sumar-
leyfisferðir og eins og áður eru það
ýmist öku- og gönguferðir eða
gönguferðir með útbúnað.