Morgunblaðið - 13.02.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 1985
Mílliliðakostnað-
ur olíufélaganna
eftir Daníel
Agústínusson
Að undanförnu hafa farið fram
miklar umræður vegna beiðni
olíufélaganna um verulega verð-
hækkun á olíu, sem sett var fram
eftir að fiskverð var ákveðið.
Vandi útgerðarinnar hefur því
jafnframt verið ræddur. Olíufé-
lögin hafa ennfremur sótt um
nokkra hækkun á bensíni.
Það er almannarómur, byggður
á staðreyndum, sem hvarvetna
blasa við, að fjárfesting olíufélag-
anna hefur ekki verið klipin við
nögl síðustu árin, þrátt fyrir bág-
an fjárhag útgerðarinnar og
kreppu í landinu. Allt þetta virðist
með öllu hafa farið fram hjá olíu-
félögunum. Vil ég þó ekki gera því
skóna að félögin eigi að búa við
einhvern kotungsbrag, enda hags-
munir viðskiptamannanna að
haldið sé uppi nútímalegum
viðskiptaháttum.
Gagnrýnin beinist að rándýrum
byggingum olíufélaganna þriggja,
nálega á sama svæðinu, án þess þó
að um nokkra samkeppni sé að
ræða. Það eina sem þau koma sér
vel saman um er verðlagið á bens-
íni og olíu. Þetta heitir á venju-
legu máli óarðbær fjárfesting. Þá
er spurt: Hver greiðir hana? Eru
það ekki viðskiptamennirnir í
óhagkvæmari viðskiptum? Þetta
skal skýrt nánar.
í sumar skýrði dagblaðið NT frá
því að Skeljungur hf. hefði byggt
mikla bensínstöð á Egilsstöðum
fyrir kr. 20 millj. en nægar stöðv-
ar væru þar fyrir. Athugasemd
kom strax frá forstjóra Skeljungs
hf., sem sagði byggingarkostnað-
inn aðeins kr. 13 millj. Þetta vakti
umtalsverða athygli, því flestum
fannst að andvirði 3—4 íbúða væri
of hátt fyrir eina bensínstöð. í
Hvalfirði hafa olíufélögin þrjú
byggt eða endurbyggt miklar hall-
ir á liðnum árum fyrir stórar fjár-
hæðir. Fjarlægðin milli þeirra er
þó fáeinir km. Þetta getur ekki
orðið hagkvæmur rekstur. Þarna
væri einn sölustaður alveg nóg og
í mesta lagi tveir. Hliðstæð dæmi
má finna víða um byggðir lands-
ins.
Forsætisráðherra hefur haft
umræddar staðreyndir í huga, er
hann átti viðtalið við Morgunbl. í
jan. sl. og ræddi um „stórar og
dýrar bensínstöðvar" í sambandi
við kröfur um hærra olíuverð til
útgerðarinnar.
Þórður Ásgeirsson forstjóri Olís
mótmælir þessu í viðtali við Mbl.
25. jan. sl. undir fyrirsögninni:
„Bruðlum ekki við bensín-
stöðvabyggingar". Hann segir Olís
aðeins hafa byggt tvær bensín-
stöðvar frá grunni síðustu árin og
Miklaholtshreppur:
Fáskrúðarbakkakirkju
færðar dýrmætar gjafir
— Bændur óttast vanhöld vegna fjölgunar tófu
Borg, Miklaholtshreppi, 11. Tebrúar.
NÚ ER komið fram í þrióju viku
þorra, snjólaus jörð og allir vegir
færir líkt og um hásumar væri. Þaö
er ótrúlegt, en þó líklegt að engri
krónu hafí verið varið í snjómokstur
hér á Snæfellsnesi það sem af er
þessu ári. Það er annað en var þrjá
síðastliðna vetur, þá voru sífelldir
mokstrar og umferðartafír vegna
ófærðar.
Hér gengur mannlífið eðlilega,
þorrablótin skammt undan. Sá
undirbúningur sem þeim fylgir
tekur sinn tíma, því til blóta er
vandað, bæði í mat og í heimatil-
búnum skemmtiatriðum. Eitt slíkt
blót er búið að vera. íbúar Eyja-
hrepps buðu íbúum Miklaholts-
hrepps og Kolbeinsstaðahrepps til
góðs mannfagnaðar í Lindartungu.
Þangað komu rúmlega 200 manns,
skemmtiatriði og veitingar voru
framúrskarandi góðar. Þá hafa
konur í kvenfélögum Miklaholts-
hrepps og Staðarsveitar verið að
auka handmennt sína. Handa-
vinnukennari frá Akranesi kom og
hafði námskeið í báðum sveitunum
og voru þau vel sótt.
Á síðastliðnu ári bárust Fá-
skrúðarbakkakirkju dýrmætar
gjafir. Stór upplýstur ljóskross var
settur upp í grafreit kirkjunnar.
Lýsir hann mjög vel upp allan
grafreitinn. Ljóskrossinn smíðaði
og hannaði Kristján Gestsson,
rafvirki á Vegamótum. Þessi
ljóskross er gefinn til minningar
um hjónin á Borg, Önnu Stefáns-
dóttur og Ásgrím Þorgrímsson, og
son þeirra, Stefán Ásgrímsson,
fyrrum bónda í Stóru-Þúfu. Gef-
endur eru fjölskyldur þeirra látnu.
Ennfremur gaf Kvenfélagið Liljan
kirkjunni fánastöng.
Skólahald í Laugagerðisskóla
hefur gengið vel, heilsufar í skóla í
góðu lagi og hefur kennsludagur
ekki fallið niður frá áramótum því
vegir eru í sumarástandi. Nú eru
bændur sem óðast að klippa ull af
fé sínu, því vorsmalamennska
heyra nú fortíðinni til. Nokkuð
hefur orðið vart við tófur í vetur.
Er útlit fyrir að tófunni sé heldur
að fjölga hér. Einstaka bændur
hafa talað um slæmar heimtur á fé
síðastliðið haust. Hvort tófan á
þátt í þeim er ekki útilokað.
Heilsufar búpenings hefur verið í
þokkalegu ástandi í vetur.
þær ekki dýrar. Önnur hafi t.d.
aðeins kostað kr. 2,5 millj. Þetta
er vafalaust rétt svo langt sem það
nær, en ýmsum hér á Akranesi
blöskraði frásögn þessi, og því er
grein þessi til orðin. Sannast hér
sem oft áður að stundum verður
þögnin mesta lygin.
Fyrir nokkrum árum sótti Olís
um stóra lóð fyrir bensínstöð á
Akranesi. Eftir harðar deilur í
bæjarstjórn samþykkti meirihluti
hennar að veita Olís 8000 fm lóð
við hliðina á nýbyggðu íbúðar-
hverfi. íbúar þess mótmæltu, þar
sem bensínstöð var ekki á skipu-
laginu, þegar lóðum var úthlutað
undir íbúðarhúsin. íbúarnir töldu
að ónæði yrði af slíkri stofnun,
sem gæti m.a. tekið upp nætur-
sölu. Lóð þessi var svo skert í
fyrra um 3700 fm er bæjarstjórnin
þurfti að útvega iðnfyrirtæki lóð.
Eftir voru þá 4300 fm eða svipuð
stærð og notuð er fyrir íbúðar-
blokk með 18 íbúðum.
Þann 17. nóv. 1983 var bensín-
höll Olís fullteiknuð og samþykkt í
Byggingarnefnd Akraness. Hún er
255 fm og 1180 rúmmetrar. Vorið
1984 lét Olís skipta um jarðveg í
allri lóðinni, því hún er í mýri og
djúpt á fasta undirstöðu. Áætlað-
ur kostnaður var kr. 3,0 millj. en
verkið mun hafa fengist unnið
fyrir kr. 1,7 millj. vegna hag-
stæðra tilboða, hliðstætt sambæ-
rilegum verkum, sem þá voru unn-
in á Akranesi og nágrenni. Má því
gera ráð fyrir að sjálf höllin rísi á
þessu ári. Á teikningunni er
þvottaplan með 12 bifreiðastæð-
um. Frágangur á rúmlega 4000 fm
lóð úr varanlegu slitlagi, ásamt
fyrrnefndu þvottaplani, kostar
a.m.k. kr. 3,0 millj. miðað við verð-
lag um síðustu áramót. Bensín-
höllin sjálf kostar vart undir kr.
9,0 millj. og er þá reiknað með
mun lægra verði pr. rúmm. en í
íbúðarhúsnæði.
Samkvæmt framangreindum
tölum er hér um byggingu að ræða
sem kostar með núverandi verð-
lagi kr. 13,7 millj. Þegar eru
greiddar meira en kr. 2,0 millj.
fyrir jarðvegsskipti og tæknilegan
„Bniðlum
ekki við
bensínstöðva-
byggingar“
— segir Þórður Ás-
geirsson forstjóri Olís
vegna ummæla forsæt-
isráðherra
„ÞAÐ ER fráleitt sð setja máiið þann-
ig fram. Reikningar þessa fvrirtækis,
sí ðan ég réðst til þess, sýna að gas-
olía og svartolía hafa ekki myndað
hagnað þegar hann hefur á annað
borð verið, það hefur verið bensínið
og sérstaklega þó aðrar vörutegund-
ir,“ sagði Þórður Ásgeirsson, forstjóri
Olíuverslunar íslands hf., í samtali
við Mbl. í fyrradag þegar leitað var
álits hans á ummælum Steingríms
Hermannssonar forsætisráðherra í
Mbl. Forsætisráðherra spurði þar
meðal annars hvort „allar þessu er
stóru bensínstöðvar" séu byggðar
fyrir peninga frá útgerðinni.
„Almenningur hefur
lengi verið hneykslaður
á hinu þrefalda rekstr-
ar- og fjárfestingakerfi
olíufélaganna, en nú
hefur alveg tekið stein-
inn úr. Það má segja að
vinnubrögð þeirra á síð-
ustu árum blátt áfram
storki þjóðinni, sem á
að borga brúsann.“
undirbúning. Um þetta þegir for-
stjórinn. Er hér um eitthvert
feimnismál að ræða? Það vill svo
til að þetta er svipuð upphæð og
hjá Skeljungi hf. á Egilsstöðum.
Það skyldi þó ekki vera að svona
byggingaframkvæmdir séu í und-
irbúningi víða um landið hjá öll-
um þremur olíufélögunum?
En hvað með þörfina á Akra-
nesi? Hér eru fjórar bensínsölur
fyrir. Að áliti kunnugra manna
gætu tveir sem best annað verk-
efninu. Þrjár þeirra eru reknar
beint af olíufélögunum og þar
starfa 13 menn á tvískiptum vökt-
um. Rekstur þessi hlýtur að vera
mjög óhagstæður fyrir olíufélögin
Landíð mitt góða
Síðbúin hugleiðing
eftir Bjarnveigu
Bjarnadóttur
Undanfarin ár hef ég dvalið er-
lendis um jól og áramót hjá fjöl-
skyldu og vinum í Englandi og
Frakklandi. Ég fór einnig núna
um síðustu jól og varð þessi dvöl
mér mikill lærdómur. Fyrstu dag-
ana var veður mjög gott, en síð-
ustu daga veru minnar þarna voru
óvenjumiklar frosthörkur og
snjókoma.
í sjónvarpinu í Lundúnum voru
sýndar óhugnanlegar myndir, oft
á degi hverjum, því þessi stórviðri
ollu víða mikilli eymd. Þarna
mátti sjá margt fólk, sem hvergi
átti athvarf. Það leitaði niður á
brautarstöðvar neðanjarðarlest-
anna og lá þar á brautarpöllunum
í allsleysi, en þessu útigangsfólki
mun hafa verið gefin ein máltíð á
dag, ella hefði það dáið úr hungri.
Sýndist mér þetta aðallega vera
roskið fólk.
Svipaða sögu er að segja frá
Frakklandi, þar var sagt í fréttum
að í nokkrum héruðum hefði slíkt
veður ekki komið síðan á öldinni
sem leið. Einnig var sagt frá því
að fjöldi vesalinga hefði dáið úr
kulda og vosbúð.
Gestgjafar mínir bú.a í mjög
gömlu húsum, yfir hundrað ára.
Var þ arna miðstöðvarhitun, en
kynditækin höfðu ekki við að
halda nægum hita í húsunum.
Þótt það hafi verið mér mikil
ánægja að dveljast með ættingj-
um og vinum, hefur mér sjaldan
þótt unaðslegra að koma heim í
heimili mitt, hlýtt og notalegt. Og
ég fór að hugsa um hve gott land
við ættum, hitann úr iðrum jarð-
ar, sem hitar upp heimili okkar,
kalda uppsprettuvatnið í krana,
hreint loft, fiskimiðin góðu og auk
þess næga raforku úr fallvötnum
landsins. Hér eru allir læsir og
skrifandi og geta fengið þá mennt-
un sem hugurinn girnist.
En við höfum okkkar vandamál,
því að ýmsir meðborgarar okkar
eru ósjálfbjarga ólánsmenn, en
þeim er ekki úthýst, „hinn mis-
kunnasami Samverji" er á næsta
leiti til þess að hjálpa þessu óham-
ingjusama fólki, sbr. unga mann-
inn, sem nýbúinn er að opna heim-
ili á Barónsstígnum.
Öll vandræðin í fjármálum
okkar nú eru heimatilbúin. Við er-
um stundum of stórhuga í fram-
kvæmdum, gerum okkur ekki
næga grein fyrir að við erum of
fámenn þjóð til að bera uppi mikl-
ar og dýrar framkvæmdir á
skömmum tíma. En vonandi kom-
umst við yfir þessa erfiðleika með
samstilltu átaki. Megi þjóð okkar
bera gæfu til þess. Ég hugsa að
óvíða í heiminum búi fólk við jafn-
Bjarnveig Bjarnadóttir
„Mér hefur aldrei
þótt eins vænt um bless-
að landið mitt eins og
eftir þessa ferð mína til
útlanda. Hér er sannar-
lega hægt að láta sér
líða vel, því ísland er
gjöfult Iand.“
og myndi enginn einstaklingur,
sem ber ábyrgð á fjármálum sín-
um leggja út í slíkt ævintýri. Hvað
þá að bæta við nýrri höll fyrir kr.
13,7 millj. Ummæli forsætisráð-
herra áttu því við fyllstu rök að
styðjast og Þórður Ásgeirsson
kastar hér steinum úr glerhúsi.
Almenningur hefur lengi verið
hneykslaður á hinu þrefalda
rekstrar- og fjárfestingakerfi olíu-
félaganna, en nú hefur alveg tekið
steininn úr. Það má segja að
vinnubrögð þeirra á síðustu árum
blátt áfram storki þjóðinni, sem á
að borga brúsann. Verðsamkeppni
er alls engin milli félaganna. Sam-
keppnin snýst um tildur og fáránl-
eika, sem eykur almennan rekstr-
arkostnað, en skiptir við-
skiptamennina sáralitlu máli, eins
og fleiri þvottaplön, glæsilegri
húsakynni, myndbönd og annað
þvíumlíkt. Ekki munu olíufélögin
bera á móti því, að allt þetta
greiða viðskiptamennirnir fyrr
eða síðar.
Nú er mál að linni. Um tvennt
er að velja. Að ríkið taki að sér
sölu á olíu og bensíni og annist
dreifingu eftir einföldu kerfi. Þótt
ég sé enginn talsmaður ríkis-
rekstrar, finnst mér mál þessi nú
horfa þannig, að það sé raunhæf-
asta leiðin til að koma þeim í
æskilegt horf og tryggja notend-
um þau hagstæðustu viðskipta-
kjör, sem völ er á. Þetta getur
kostað harða baráttu við fjár-
sterka aðila, en hér er sannarlega
til mikils að vinna.
Hin leiðin er sú að skipa eftirlit
með fjárfestingu og dreifingark-
erfi olíufélaganna, svo þau geti
ekki að eigin vild byggt milljóna-
hallir, nánast hlið við hlið, þar
sem þeirra er lítil eða engin þörf.
Með því móti yrði verslunarsvæð-
inu nánast skipt upp á milli
þeirra. Þetta er svipað aðhald og
Seðlabankanum er ætlað að hafa
gegn úþenslu bankakerfisins í
landinu, sem löngu er gengið fram
af öllu venjulegu fólki og er önnur
vitleysan til.
Hvað sem gert verður, held ég
að núverandi skipulag sé það
versta sem til er. Það gulltryggir
olíufélögunum allan þann rekstr-
arkostnað, sem þeim dettur í hug
og kostnað við allar fjárfestingar,
sem lagt er út í, en að viðskipta-
mönnunum snýr alger einkasala
með toppverði. Frjáls verslun
fyrirfinnst hvergi.
Daníel Ágústínusson er fyrrrerandi
bæjarstjóri í Akranesi.
ísland
almenna velmegun og öryggi og
hér.
Margur útlendingurinn er mjög
ófróður um ísland og íslendinga.
Ég hitti roskna konu, enska, sem
er mikill aðdáandi konungsfjöl-
skyldu þeirra og talaði mikið um
hana. Ég gerði það af skömm
minni að segja að íslendingar
gætu rekið ættir sínar til Nor-
egskonunga og höfðingja. Fyrir
nokkrum árum hitti ég aðra full-
orðna konu, danska, sem var einn-
ig mikill aðdáandi síns kóngafólks
og aðalsins og var auðheyrt á
henni, að töluverð stéttaskipting
var í Danmörku. Ég tjáði henni að
hér væri ekki um slíkt að ræða,
hér væru allir jafnir, og sagði ég
henni tvö dæmi þess, sem gerðust
, hér í höfuðborginni fyrir allmörg-
um árum. Sonur borgarstjórnans
seldi dagblöð á aðalumferðargöt-
unum og annar ungur maður, son-
ur embættismanns í hárri stöðu
keyrði einn af öskubílum borgar-
innar, en þá var hann við nám og
notaði sumarið í þetta starf. Hér
geta allir tekið til hendi við hvaða
starf sem er án þess að til þess sé
tekið.
Mér hefur aldrei þótt eins vænt
um blessað landið mitt eins og eft-
ir þessa ferð mína til útlanda. Hér
er sannarlega hægt að láta sér líða
vel, því ísland er gjöfult land. Við
eigum að vera þakklát fyrir það.