Morgunblaðið - 13.02.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 1985
ptnrumimMuíjiifo
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Jón Baldvin
svarar fyrir sig
Framtíð framhalds-
skóla á íslandi
Istuttri forystugrein á laug-
ardaginn gerði Morgun-
blaðið athugasemd við þessi
ummæli Jóns Baldvins
Hannibalssonar í Dagblað-
inu-Vísi:
„Ég myndi láta Jóhannes
Nordal víkja úr sæti seðla-
bankastjóra yrði ég einhvern
tímann ráðherra bankamála."
Af þessu tilefni sagði Morg-
unblaðið (að leiðréttri aug-
ljósri prentvillu): „Auðvitað
er dr. Jóhannes Nordal ekki
hafinn yfir gagnrýni en að
honum sé vegið með þessum
hætti af forystumanni í
stjórnmálum, sem hefur bæði
Alþingi og stjórn Seðlabank-
ans til aðhalds, er ósann-
gjarnt, svo að ekki sé fastar
að orði kveðið."
Jón Baldvin Hannibalsson,
nýkjörinn formaður Alþýðu-
flokksins, svarar þessum fáu
línum Morgunblaðsins í fjög-
urra dálka grein hér í blaðinu
í gær. Gefur Jón Baldvin til
kynna að hann sætti sig ekki
við það, að nokkur setji hon-
um siðareglur í stjórnmálum,
síst af öllu Morgunblaðið, en
lýsir því jafnframt yfir að
hann skilji ekki hin tilvitnuðu
orð úr forystugrein Morg-
unblaðsins. Sérstaklega á Jón
Baldvin bágt með að átta sig
á því, að stjórnmálamenn hafi
bæði Alþingi og stjórn Seðla-
bankans, sem alþingismenn
kjósa, til aðhalds gagnvart
seðlabankastjórum, jafnt Jó-
hannesi Nordal sem öðrum.
Þegar litið er á sögu Seðla-
banka íslands, tilurð hans og
skipan Jóhannesar Nordal í
embætti bankastjóra þar á
sínum tíma, stjórn banka-
mála síðan og hlut Alþýðu-
flokksins í því máli bæði fyrr
og síðar er engin furða þótt
Jón Baldvin Hannibalssori
velji þá leið í ritdeilu við
Morgunblaðið að misskilja
ábendinguna um réttindi og
skyldur stjórnmálamanna.
Æskilegt væri að dr. Gylfi Þ.
Gíslason, sem var viðskipta-
ráðherra frá 1956 til 1971 þeg-
ar grunnurinn að Seðlabank-
anum var lagður, tæki eftir-
mann sinn á formannsstóli í
Alþýðuflokknum í tíma í
seðlabankafræðum.
Jón Baldvin Hannibalsson
hefur gengið þannig til verks
gagnvart æðstu embættis-
mönnum Alþýðuflokksins,
Hauki Helgasyni, starfs-
manni þingflokksins, og
Kristínu Guðmundsdóttur,
framkvæmdastjóra flokksins,
að hann hefur sett þau bæði
af og ráðið menn að eigin
skapi. Telur Kristín þetta að-
för að sér persónulega. Við
því er kannski ekkert að segja
að flokksformenn láti geð-
þótta ráða innan þeirra
flokka sem hafa valið þá til
forystu. í samskiptum stjórn-
málamanna og embætt-
ismanna gilda hins vegar
landslög, sem Jón Baldvin
Hannibalsson verður að lúta
eins og aðrir, þangað til hann
fær þeim breytt.
Formaður Alþýðuflokksins
leitast við að færa þau mál-
efnalegu rök fyrir yfirlýsingu
sinrii um brottvísun Jóhann-
esar Nordal, að bankastjórinn
hafi rekið „ránvaxtastefnu"
og „peningapólitík" Seðla-
bankans „undanfarna ára-
tugi“ sem hafi reynst hald-
laus. Furðulegt er að lesa jafn
hrokafullar yfirlýsingar eftir
stjórnmálamann um stefnu-
atriði sem ætti að vera fyrsta
og síðasta verkefni forystu-
manna í stjórnmálum að
móta en ekki embættis-
manna. Þótt Jón Baldvin
Hannibalsson hafi ekki verið
lengi á Alþingi var hann þó á
þingi sem varamaður í nóv-
ember og desember 1978, þeg-
ar Alþýðuflokkurinn hóf bar-
áttuna fyrir lagasetningunni
um raunvexti sem flokksfor-
maðurinn telur sér nú sæma
að kalla „ránvexti". Væri
æskilegt að Jón Baldvin liti
lengra aftur en til síðustu
áramóta, þegar hann leitast
við að rökstyðja andstöðu
sína við Jóhannes Nordal á
málefnalegum forsendum og
kynnti sér um leið yfirlýs-
ingar sínar og annarra al-
þýðuflokksmanna um stefn-
una í vaxta- og peningamál-
um. Varla eiga menn að lesa
árásir flokksformannsins
með því hugarfari að Jóhann-
es Nordal sé einhvers konar
Albanía í stórpólitískri valda-
baráttu innan Alþýðuflokks-
ins?
Ofurtrú Jóns Baldvins
Hannibalssonar á hagfræð-
ingum svo sem dr. Magna
Guðmundssyni og Jóni Sig-
urðssyni, forstjóra Þjóðhags-
stofnunar, stangast á við van-
trúna á Jóhannesi Nordal. Er
augsýnilegt að Jón Baldvin
hefur gert það upp við sig
hvern hann vill fá í staðinn
fyrir Jóhannes. Því hvað sem
öðru líður mun formaður Al-
þýðuflokksins hvorki hafa til
þess þrek né vilja að leggja
Seðlabankann niður — hann
er bara að amast við mönn-
um.
eftir ólaf Oddsson
„Við höfum báðir álitið sóma rorn
oj> heiður hingað til að kenna ungum
Islendingum. “
J.H.
Vart hefur það farið fram hjá
hugsandi mönnum að flestir kenn-
arar í framhaldsskólum landsins
eru í þann veginn að hætta störf-
um. Spurt hefur verið hvers vegna
svo sé komið, en helst til fátt hef-
ur komið fram til að skýra stöðu
þessara mála. Stafar þetta líklega
af því að kennarar eru flestir
hógværir og hafa sig lítt í frammi.
Þar sem þetta mál snertir ekki
eingöngu kennarana sjálfa, heldur
einnig og þó miklu fremur ung-
menni í skólum landsins, foreldra
þeirra og aðra vandamenn, mun
ég reyna að skýra þetta mál eins
og það horfir við mér, en lengst af
starfsævinnar hef ég stundað
kennslu og því umgengist nemend-
ur og kennara um langa hríð.
Skýringin á því að framhalds-
skólakennarar sækja nú mjög í
önnur störf er afar einföld. Hún
felst í þeirri þróun sem orðið hef-
ur um kjör þeirra og aðbúnað á
undanförnum árum og áratugum.
Þetta er nú eiginlega feimnismál,
en skal þó skýrt nánar.
Ég man vel þá tíð er það þótti
gott embætti að vera mennta-
skólakennari. Ef launa átti af-
reksmenn á ýmsum sviðum var
þeim boðið upp á laun mennta-
skólakennara og þótti það vel boð-
ið. Mér er tjáð að um tíma hafi
þingfararkaup verið miðað við
þessa virðulegu stöðu. — En hægt
og bítandi seig hér á ógæfuhlið
hjá kennurum enda þeir lítillátir
og hógværir, — jafnvel um of. Hin
síðari ár mun hætt, a.m.k. opin-
berlega, að miða við menntaskóla-
kennara og þeir meira segja ein-
hliða sviptir því nafni í opinberum
launaplöggum. En hver eru þá
embættislaun manns sem hefur
kennslu í framhaldsskóla eftir
margra ára háskólanám í fræði-
eftir Jón Hjörleif
Jónsson
Það ristir í hjartastað
Sá, sem hefur séð með eigin
augum, þreifað á með berum
höndum og staðið í þeim sporum,
að hrópa á hjálp, sem ekki var til
staðar og fundið neyðina nísta —
já, nísta allt til dauða, skilur
hörmungar Eþíópíu og slíkra
landa gjörla, því þær eru hluti af
honum sjálfum. Ég sá það allt
meðan ég starfaði í Afríku.
Þess vegna blessa ég alla og
þakka, sem lagt hafa skerf til
þessa umfangsmikla hjálpar- og
björgunarstarfs, þá sérstaklega
Hjálparstofnun þjóðkirkjunnar.
Til þess að hvetja, uppörva og láta
vita af samstöðunni, blaðfesti ég
eftirfarandi fréttir frá Hjálpar-
starfi aðventista.
Hjálparstarf aðventista á ís-
landi er aðili að alþjóða hjálpar-
starfi aðventista. Samkvæmt
skýrslum fram að 29. nóvember
1984 var búið að senda til Addis
Ababa 3.100 teppi að andvirði
$18.600, 200 fjölskyldutjöld og 10
tuttugu og fimm manna tjöld
$14.000, 420 skýlisþök $79.000,
grein sinni, auk allangs náms í
sálar- og uppeldisfræðum? Hvað
skyldi slíkum manni boðið upp á,
stórskuldugum úr námi, fyrir það
að annast menntun og fræðilegt
uppeldi ungmenna? Embættis-
launin eru um 23 þúsund krónur,
en af því er svo dregið stéttarfé-
lagsgjald, opinber gjöld o.fl. (Auð-
vitað gæti upphæðin hækkað eitt-
hvað með mikilli yfirvinnu, ef hún
er í boði.) Sé tekið mið af náms-
kostnaði, stuttri starfsævi og
löngum vinnudegi hygg ég að
þetta sé með lægstu launum hér á
landi. Ábyrgð á menntun ung-
menna og það hve störf þessi eru
ótrúlega lýjandi er þá harla lítils
metið. Auk þess er aðbúnaður á
sumum vinnustöðum kennara
næsta dapurlegur og vart kennur-
um og þaðan af síður nemendum
bjóðandi. Kennarar hafa verið of
hlédrægir og seinir til að skýra
almenningi frá þessu.En fólk á rétt
á að vita það að þessi dapurlegu kjör
eru nú að hrekja flesta framhalds-
skólakennara úr störfum sínum.
En þott menn af eðlilegum
ástæðum veigri sér við að miða við
menntaskólakennaralaun, er þá
ekki hægt að finna einhver staðar
einhverja viðmiðun? Jú, það vill
svo til að ég hef um það nýlegar og
traustar heimildir að ungmennum
er hefja störf í ýmsum tískubúð-
um, er boðið upp á svipuð laun og
að ofan eru nefnd, þ.e. laun
menntaskólakennara (og er ég
ekki að gagnrýna tískufrömuðina
fyrir það, síður en svo). En sam-
anburðurinn er býsna athyglis-
verður og sýnir hvernig komið er
mati á gildi kennslunnar.
Ég hef einnig um það traustar
heimildir að mörgum hæfileika-
mönnum í kennarastétt er boðið
upp á tvöföld til þreföld laun sem
voru nefnd hér að ofan. Ég hef
lengi reynt að hvetja þessa menn
til að halda samt tryggð við
kennsluna, þetta sé göfugt þjóð-
nytjastarf o.s.frv. En þessir menn
eiga fyrir börnum að sjá og því
miður, þetta þýðir ekki lengur.
fatnað á 72.000 manns $360.000, 50
tonn af hitaeiningaauðugum
brauðmat $320.500, 12.380 pund
lækningabúnaðar $201.000, 5 80
tonna langflutningabifreiðir, sem
eru í stöðugri umferð.
Auk Addis, sem er aðalbæki-
stöð, þjónar Hjálparstarf aðvent-
ista á 9 öðrum stöðum í Eþíópíu.
Sem dæmi: Makele, lækningastöð,
brauðfæðir 12.000 manns, Wolls
15.000. Þessir tveir staðir eru
einnig miðsvæðis-dreifistöðvar.
Auk þeirra, Asmara, Debre Tabor,
Awassa og Gimbe. Þá hefur hjálp-
arstarfið fengið fjölda starfsfólks
og tæknisjálfboðaliða til að starfa
að kennslu í jarðrækt og borun eftir
vatni.
Hjálparstarfið hefur fengið
Bryland Company til að gefa fatn-
að fyrir $1,5 milljón á 6 mánaða
fresti.
Bruppee Seed Company hefur
gefið fræ fyrir $270.510,60. Annað
fyrirtæki hefur lofað 80 tonnum af
fræi.
Ghana
Ekki er neyðin einungis í
Eþíópíu. Það sverfur einnig að í
Ghana, en þar starfaði ég. I sam-
starfi við stjórnvöld Finnlands,
Noregs og Hollands sendi hjálpar-
Kennarar eru að yfirgefa þetta
starf og koma þá líklega ekki aft-
ur. Hér er því ekki um upphlaups-
aðgerðir kennara að ræða þótt
þeir hafi með sér samtök. Það er
boðið í hæfileikamikla kennara,
þá sem hafa borið uppi kennsluna
í framhaldsskólum, — og þeir eru
að fara. Ég vara við þessari háska-
legu þróun.
Nú kunna einhverjir að halda að
hér sé um að ræða ósvífnar að-
gerðir pólitískra óvina ríkisstjórn-
arinnar í því skyni að koma á
hana höggi. Auðvitað skiptast
kennarar eins og aðrir með ýms-
um hætti í stjórnmálum og margir
eru stjórninni andsnúnir. En ég
fullyrði að margir í kennaraliði
hafa á stjórnmálasviðinu talið sig
lengst af stuðningsmenn stjórnar-
innar, þótt flestir telji að henni
hafi orðið á mistök í ýmsum mál-
um á sl. hausti. Einnig telja marg-
ir kennarar að meta beri að verð-
leikum störf menntamálaráð-
herra.er hníga í þá átt að láta
endurmeta störf kennara og lög-
vernda starfsheiti þeirra.
Ég hygg að hér sé um mikilvæg
atriði að ræða enda forsenda þess
að ungir menn fáist til kennara-
starfa að menn beri nokkra virð-
ingu fyrir starfinu og kjörin séu
sæmileg. í þessu sambandi er hollt
að minnast þess að Jónas Hall-
grímsson, náttúrufræðingur og
eitt áhrifamesta og ástsælasta
skáld þjóðarinnar hafði í hyggju
að verða kennari í Lærða skólan-
um. Það má sjá í ágætum bréfum
hans til Jóns Sigurðssonar og
Konráðs Gíslasonar frá 15. mars
1844. Han segir í bréfinu til Kon-
ráðs: „Við höfum báðir álitið sóma
vorn og heiður hingað til að kenna
ungum íslendingum [... ] og ég
vildi heldur geta orðið góður kenn-
ari við góðan skóla á íslandi en
allt annað." Og um fegurðina, vitið
og þekkinguna segir skáldið: „Höf-
um við ekki sagt, að landið er fag-
urt og frítt [...]? En hver skilur
fegurðina, nema hann geti notið
Jón Hjörleifur Jónsson
starfið matföng fyrir 2,5 milljónir
sterlingspunda til Ghana. Til þess
að tryggja að matvælin kæmust
til þeirra, sem neyðina liðu, voru
sendir flutningabílar, hjólbarðar,
rafhlöður og annað slíkt til að
tryggja örugga þjónustu flutn-
ingatækjanna.
Tölur þær, sem hér birtast sam-
svara rúmum 165 milljónum ís-
Eþíópía - G1
Hjálparstarf aðventista leggur fram um 170 milljónir