Morgunblaðið - 13.02.1985, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. FEBRÚAR 1985
45
Grein og myndir: ÓMAR VALDIMARSSON
hjá mér. En lögreglan gekk af-
skaple'ga hart fram og sýndi enga
miskunn. Ég held að mínir menn
séu ekki reiðubúnir að gleyma því
alveg strax..."
— Hvernig gátuð þið brugðist
við? Getið þið komið á framfæri
opinberum mótmælum eða hvað?
„Það er afskaplega erfitt. Þetta
er pólitik og þeir eru mjög við-
kvæmir fyrir því að við höfum
stjórnmálaleg afskipti. Stjórn-
völdum er hins vegar fyllilega
ljóst að okkur líkar ekki svona
framkoma og það hefur í mörgum
öðrum tilfellum haldið aftur af
þeim að við erum til staðar. í
þessu tilfelli mátu þeir ástandið
svo alvarlegt að þeir fengu lið-
sauka og úr því varð þetta blóð-
bað. Því miður. Þarna koma líka
til ættflokkaerjur — það hefur
alltaf verið grunnt á því góða með
Konsómönnum og bæjarbúum,
sem eru Amarar og aðrir innflutt-
ir.“
— Konsó er það sem maður
kallar svörtustu Afríku. Hvernig
búa menn þar?
„Konsómenn búa langflestir í
strákofum. Veggirnir eru búnir til
úr trjágreinum en þakið úr grasi. í
dálítilli fjarlægð frá stöðinni
byKftja menn steinhús og svo
kannski strákofa uppi á steinhús-
inu. í kringum kristniboðsstöðina
búa allflestir í þorpum, allt upp í
2000 manns í hverju þorpi. Þegar
fjær dregur býr hver fjölskylda
fyrir sig vítt og breitt um fjalls-
hlíðar og ása. Þetta eru harðdug-
legir bændur, ef til vill vinnusam-
asta fólkið í landinu. Það er einu
sinni þannig, að þeir sem búa á
harðbýlustu stöðunum í landinu,
þeir eru duglegastir því þeir hafa
þurft að hafa mikið fyrir lífinu.
Öðruvísi hafa þeir ekki getað lifað
af. Samfara vinnunni fer oft heið-
arleiki — Konsófólkið er afskap-
lega heiðarlegt, og gott að starfa
með því. Við finnum vel að við er-
um á meðal vina.“
Drykkjuskapur
allsherjarvandamál
— Mér hefur skilist að það sé
lítið um glæpi í landinu öllu ...
„Já, það fer nú eftir því hvað við
köllum glæpi. Það er ekki óalgengt
í Konsó að maður stingi annan
með hnífi. Það sem er allsherjar
vandamál í þessu landi er
drykkjuskapur. Þeir brugga sín
eigin vín úr korni og fleiru og
eima það stundum. Það vill valda
vandræðum þeirra í milli því
Konsómenn geta orðið býsna
ákveðnir þegar þeir drekka. Marg-
ir bera hnífa og eiga auðvelt með
að grípa til þeirra."
— Fólkið hér norðar í landinu
gengur í tötrum og teppum af
ýmsu tagi. Suðurfrá er miklu heit-
ara — eru þeir þá berir þar?
„Karlarnir ganga flestir í bux-
um, konur hafa um sig lítil tau-
pils. Konur eru flestar berar að
ofan en þó hefur þetta breyst
ofurlítið. Nú er tíska að vera í
peysu líka — en það er sömuleiðis
algengt að fólk sé í öllum sínum
fötum í einu til að sýna að það sé
sæmilega vel stætt."
— Ríkidæmið, já. Manni sýnist
ekki að þeir sækist eftir fasteign-
um eins og við, að minnsta kosti
ekki einbýlishúsi í Arnarnesinu.
En hvað gerir Eþíópa ríkan?
„Þeir eru nú ekki margir ríkir
eftir okkar skilningi en það sem
bóndi sækist eftir er góðir akrar
og góðir uxar til að plægja akrana.
Hirðinginn sækist eftir kúm —
því fleiri kýr því betra. Ef hann á
margar kýr telur hann sig ríkan,
það lyftir honum upp i samfélag-
inu og skapar honum vissa virð-
ingu. í Konsó eru margir kaup-
menn og þeir hafa það ágætt. Þeir
hafa getað ávaxtað sitt fé í versl-
un og orðið ríkir á mælikvarða
þeirrar þjóðar. Þeir ferðast hingað
til Addis eða til annarra staða og
kaupa vörur, sem þeir flytja svo
niðureftir og selja þar.“
— Leyfir þjóðskipulagið sjálf-
stæðan atvinnurekstur af þessu
tagi?
„Já, þeir geta stundað verslun af
þessu tagi. Það hefur að vísu dreg-
ist talsvert saman, því nú þarf
orðið leyfi til alls.“
í burtu — heim
— Það minnir á, að við höfum
heyrt talsvert um fólk sem er
óánægt með stjórnarfarið og vill
komast í burtu. Væntanlega taka
Konsómenn, eins og aðrir, eftir
stjórnmálaástandinu í landinu.
Vilja þeir einnig komast í burtu?
„Vanalegur Konsómaður fylgist
lítið með stjórnmálum. Hann er
ánægður ef hann hefur nóg í sig og
á og fær að vinna í friði á sínum
akri og sinna sínum bústörfum.
En þeir sem hafa menntun til aö
fylgjast með fréttum eða þeir sem
hafa átt eitthvað — meðal þeirra
eru skoðanir um ástandið mjög
skiptar. Sjálfur þekki ég engan
Konsómann, sem vill út, en ég
ímynda mér að margir yrðu harla
glaðir ef vissar breytingar ættu
sér stað.“
— Eftir hálft annað ár ferð þú
sjálfur út úr landinu. Hvernig
leggst i þig að koma heim í víxla-
súpu og húsnæðisbasl?
„Við erum svo heppin að eiga
þak yfir höfuðið í Hveragerði sem
við getum flutt inn í til að byrja
með. Það verður náttúrlega mikil
breyting að koma heim til íslands
eftir að hafa búið í Afríku í 10—11
ár. Við römbum á milli tilhlökkun-
ar og kvíða því hér erum við svo
vel laus við það, sem er að fara
með marga í okkar velferðarþjóð-
félagi, kapphlaupið eftir meiri og
meiri gæðum. Þetta kapphlaup er
langt fjarri manni hér. Við höfum
ekki sjónvarp eða myndband, við
höfum takmarkað rafmagn og
takmarkað vatn en við notum
kertaljós og förum vel með vatnið.
Við líðum ekki skort og höfum það
sem við þurfum. Mér finnst við
lifa ágætis lífi.“
Afríkuhangikjöt
— Hvað með mataræði ykkar —
borðið þið innlendan mat, til
dæmis indjara og wot?
„Já, við borðum líka þannig
mat. Annars borðum við mikið til
það sama og heima, það er hægt
að fá ágætis kjöt í Konsó og það
matreiðum við á svipaðan hátt og
heima á íslandi. Það er náttúrlega
miklu sjaldnar fiskur á borðum en
heima og maður getur ekki alltaf
fengið í verslunum kakó og kók-
osmjöl eða hvað það nú kann að
vera. Það er vel hægt að lifa góðu
lífi þótt maður hafi ekki við hönd-
ina allt það, sem er raðað í hillur
verslana heima á íslandi."
— Þið fáið þá ekki sendan mat
að heiman?
„Það hefur afskaplega sjaldan
komið fyrir. Við reyktum til dæm-
is okkar eigið hangikjöt um síð-
ustu jól og tókst bara sæmilega
vel. Svo fengum við með flugvél-
inni sem kom með hjálpargögnin
eitt hangikjötslæri, sem við hlökk-
um til að narta í. Tvisvar höfum
við svo fengið smápakka með
áleggi, sem var mjög gaman að fá
enda borðum við mikið brauð.“
— Hvað ætlið þið að fara að
gera þegar þið komið heim? Fara
að kenna?
„Hún var erfið þessi! Þú mátt
ekki fara að ljóstra því upp! Nei, í
alvöru talað, þá er það allt á
huldu. Við leggjum það í Guðs
hendur. Við trúum því að eitt eða
annað bíði okkar þegar þar að
kemur.“
— Hvað verður mikið eftir af
ykkur í Eþíópíu?
„Það verður áreiðanlega nokkuð
mikið. Ég er hræddur um að hug-
urinn og hjartað verði mikið í Afr-
íku það sem eftir er enda höfum
við varið stórum hluta starfsæv-
innar hér. Kristniboð og hjálpar-
starf verður okkur efst í huga
áfram, hvort sem það er hér í
Eþíópíu eða heima á íslandi."
Kristniboðarnir Ingibjörg Ingvarsdóttir og Jónas Þórisson með dætrunum fimm í norska kristniboðsskólanum í
Addis Ababa. Dæturnar eru, frá vinstri: Hulda Björg 13 ára, Hanna Rut 12 ára, Hrönn 11 ára, Halla 8 ára og Þóra
Björk 6 ára. Þrjár yngstu dæturnar eru fæddar í sjúkrahúsi í Konsó.
gerðust kristniboðar?
Stutt þögn. Svo: „Já, ég myndi
ekkert hafa á móti því ef þær
fyndu sig kallaðar til þess og færu
i starfið af fullri sannfæringu.“
Þóra Björk leikur sér við vinkonu í Addis, dóttur eins starfsmanna norska
skólans.
Ástæða til að
taka kristniboðsskip-
unina alvarlega
„Kristniboðsköllun getur komið
til fólks á afskaplega mismunandi
hátt. Sjálfur kynntist ég ungur
KFUM og þar heyrði ég fyrst talað
um kristniboð þegar ólafur
Ólafsson kom og sagði frá starfi
sínu í Kína. Ég fylgdist svo með
kristniboðinu þegar það hófst hér
í Eþiópíu, fékk að heyra um þetta
hægt og rólega. Svo komst ég til
trúar, eins og sagt er, fór að hlusta
á Guðs orð og lesa sjálfur. Þetta
þróaðist með mér hægt og hægt.
Ég varð sannfærður um að það
sem ég las ætti erindi til mín og
gæfi lífinu tilgang. Innra með mér
eignaðist ég þá fullvissu, að krist-
in trú væri það besta, sem nokkur
maður gæti eignast og ég sann-
færðist einnig um, að það bæri að
taka kristniboðsskipunina í Nýja
testamentinu alvarlega, að manni
bæri að fara til allra þjóða og
segja frá hvað Guð hefur gert í
Jesú Kristi. Þetta leiddi til þess að
ég varð viss um að fyrst ég hefði
heilsu og krafta og aðstöðu til, þá
ætti ég að fara til Afríku — í
þessu tilfelli Eþíópíu — og reyna
að gera mitt besta þar. Hingað
komum við hjónin fyrst í janúar
1973, bæði kennarar að mennt og
vígðir kristniboðar."
Dæturnar í Addis
— Þið eigið fimm dætur, sem
næsta haust verða allar komnar í
skóla hér í Addis, í mörg hundruð
kílómetra fjarlægð frá foreldrum
sínum 7—8 mánuði á ári. Verður
ekki fjölskyldulífið heldur tak-
markað?
„Við reynum að heimsækja þær
annað slagið en víst kostar það
ýmislegt að vera kristniboði. Við
lifum ekki við sömu þægindi og við
gætum kannski lifað við heima á
Islandi. Hjá okkur hefur þetta
gengið afskaplega vel, þær ganga
á góðan, norskan skóla hér I
Addis. Þær una hag sínum mjög
vel, eru glaðar og ánægðar. Kenn-
ararnir hér eru mjög góðir, hugsa
vel um börnin og það ríkir fjöl-
skyldustemmning á heimavistinni.
Þetta er kannski erfiðara fyrir
foreldrana; krakkarnir hafa nóg
við að vera og taka þátt í ýmsu
sem þau eru upptekin af og þau
skilja hvers vegna foreldrarnir
þurfa að vera í burtu frá þeim.
Þetta verður kannski erfiðara
fyrir börnin þegar þau eldast,
þegar upp koma ýmsar spurningar
um lífið og tilveruna, sem er hlut-
verk foreldra að svara. Ég held
samt að þetta hafi gengið miklu
betur en maður hafði þorað að
vona og miklu betur en nokkur,
sem ekki þekkir til, getur látið sér
detta í hug. Það verða væntanlega
mikil viðbrigði þegar yngsta stelp-
an fer hingað á skóla í haust —
það gætu orðið meiri viðbrigði
fyrir okkur en hana, sem á fjórar
eldri systur hér fyrir.“
— Myndirðu vilja að stelpurnar
Herinn sýnir vald sitt
— Þú minntist á það einhvern-
tíma á ferðalagi okkar að það
hefði komið til uppþota í Konsó og
margir menn drepnir. Finnið þið
mikið fyrir hernum þarna suður-
frá?
„Nei, við finnum ekki mikið
fyrir hernum í Konsó, það er frek-
ar lögregla, haldin var Krosshátíð
Koptísku kirkjunnar, kristnu
kirkjunnar í landinu. Þá gerðist
það að kvöldlagi, að ungur og vel
látinn Konsómaður, sem vann
fyrir UNICEF, var skotinn niður.
Skotmaðurinn var utansveitar-
maður hjá UNICEF, sem margir
höfðu verið óánægðir með enda
hafði þann þegið mútur og misnot-
að aðstöðu sína á ýmsan hátt. Úr
þessu varð heilmikið bál. Lögregl-
an tók vitaskuld manninn í sína
vörslu en Konsómenn vildu ná
fram hefndum og kröfðust þess að
fá hann framseldan. Það vildi
lögreglan auðvitað ekki. Þá söfn-
uðust þeir saman í kringum bæinn
og kristniboðsstöðina og létu
ófriðlega án þess að nokkur væri
meiddur, þeir voru dálítið að
skjóta upp í loftið ..."
— Eru þeir sæmilega vopnum
búnir?
„Nei, þetta eru mest gamlir
hólkar einhverjir. Ég vissi um tvo
í þessum hópi, sem voru með góð
vopn. Flestir hinna geta ævinlega
hrósað happi yfir því að skotið fer
framúr hlaupinu en ekki afturúr
því. Nú, þeir voru búnir að um-
kringja þarna bæjarhluta, þar
sem mest búa ríkisstarfsmenn.
Þar urðu menn eitthvað hræddir
um að það gæti dregið til tíðinda
svo þeir sendu frá sér beiðni um
aðstoð. Þeir fengu fljótlega frá
Arba Minch, höfuðborg fylkisins,
tvo vörubílsfarma af hermönnum
og lögreglu. Þeir voru með sjálf-
virk vopn og höfðu engin umsvif
heldur skutu niður á stuttum tíma
á milli 40 og 50 manns, þar af
fimm inni á lóð kristniboðsstöðv-
arinnar."
Engin miskunn
— Hún nýtur þá ekki þeirrar
friðhelgi, sem maður ímyndar sér?
„Jú, það var mest tilviljun að
þessir menn voru neðst á lóðinni.
Það var engin skothríð nærri
okkar íbúðarhúsum eða öðrum
stofnunum stöðvarinnar — og þó,
kúla fór í gegnum stofuvegginn