Morgunblaðið - 21.02.1985, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1985
VESTUR-ÞYSKALAND/Eiín J. Jónsdóttir Richter
Mengun, vandamál
iðnaðarríkjanna
Kaldur vetrardagur í janúar.
Það hefur verið frost og snjókoma
í rúmar tvær vikur, ökumenn
skammast, en börnin gíeðjast. Hér
í Mið-Evrópu kemur það ekki oft
fyrir, að þau geti verið úti með
sleðana sína og skíði svona marga
daga í röð. Þennan umrædda dag
breytist veðrið. Hlýrra loft berst
frá Biskaya-flóa, en þar sem það
er léttara en kalda loftið, sem
fyrir er, megnar það ekki að ýta
kuldanum á undan sér, heldur
leggst eins og hjúpur yfir kalda
loftsvæðið. Þoka og mistur mynd-
ast, það er ekki lengur hreint og
frískandi loft, sem við öndum að
okkur, heldur stybba frá bílum og
reykháfum. Þennan sama dag
heyrum við í útvarpi og sjónvarpi,
að í hluta Ruhr-héraðsins, mesta
iðnaðarsvæði landsins, er búið að
gefa út mengunarviðvörun á
fyrsta stigi. Þessu stigi fylgja
hvorki boð né bönn, en fólk er ein-
dregið beðið um að vera ekki á
ferð á bílum sínum. Hjarta- og
öndunarfærasjúku fólki er ráðlagt
að halda sig innan dyra.
Menn vona, að veðrið breytist
fljótlega; það þarf að koma hressi-
legur vindur. En veðrið breytist
ekki, og skaðefnin í loftinu aukast
með hverjum klukkutímanum sem
líður. Daginn eftir er mengunar-
viðvörunin komin á stig tvö í
mestöllu Ruhr-héraðinu í fyrsta
sinn í sögu landsins. Nú er gripið
til ráðstafana gegn mengun lofts-
ins: Einkabílar mega ekki vera á
ferð á mestu umferðartímunum
(kl. 6-10 og kl. 15-20); fólk er
beðið að fara ferða sinna með
strætisvögnum, sporvögnum eða
lestum. Skólum er lokað, stóriðju-
fyrirtæki verða að búa sig undir
stig 3, en þá verða sum að stöðva
vinnu, en önnur að nota skaðminni
orkugjafa.
Enn versnar ástandið. Það, sem
kalla mætti mengunarráð, situr á
fundi dag og nótt. Mælitækin sýna
nú 1,7 mg skaðefni í hverjum
rúmmetra lofts. Mál til komið að
kalla út stig 3, sem og er gert í
hlutum héraðsins. Nú mega engir
einkabílar vera á ferðinni, fólk er
beðið að draga úr kyndingu, og
það í þessum kulda, sum fyrirtæki
stöðvast. Heilsuveilt fólk ætti alls
ekki að yfirgefa heimili sitt. Stór-
borgirnar eru eins og draugaborg-
ir. En þegar hér er komið sögu, er
komin helgi, sem er lán í óláni, því
að það sparar milljónum manna
áhyggjur af því, hvernig þeir eigi
að komast til vinnu sinnar.
Fjórði „Smog“-dagurinn rennur
upp. Skaðefnin i loftinu hafa
minnkað, þrátt fyrir svo til
óbreytt veðurfar, svo að mengun-
arviðvörunin er lækkuð í stig 2.
Nokkrum klukkustundum síðar er
viðvörunin komin niður í stig 1,
síðar um daginn er hún afturköll-
uð með öliu. Menn varpa öndinni
léttar og lífið kemst í sinn vana-
gang.
Bláköld staöreynd
Ofangreind lýsing er ekki
sprottin af hugmyndaflugi ein-
hvers bölsýnismannsins; hún er
blákaldur veruleiki og átti sér stað
dagana 17.—21. janúar 1985.
Mengunarviðvörun er háð svo-
kallaðri „Smog“-reglugerð (orðið
Smog er samansetningur úr ensku
orðunum smoke og fog, og var
fyrrum notað um loftið í London),
sem er misjafnlega ströng í hinum
ýmsu fylkjum landsins. I fylkjum
Nordrhein-Westfalen gekk ný,
strangari reglugerð í gildi þann
17. janúar 1985, einmitt sama dag-
inn og mengun loftsins varð svo
skelfilega mikil. Svipuð reglugerð
gildir í Hessen, en annars staðar
eru þær ekki eins strangar, sem
kann að vera sýringin á því, að
mengunarviðvörun var aðeins gef-
in út á vissum svæðum Nord-
rhein-Westfalen, og Hessen og í
Berlín. En Berlín hefur sérstöðu
að þessu eins og flestu ieyti vegna
legu borgarinnar. Hún liggur sem
sé í miðju Austur-Þýzkalandi, en
ráðamenn þar hafa engar áhyggj-
ur af mengun og þar eiga sér því
engar mælingar stað. Þótt „auð-
valdslöndin" séu oft og einatt sök-
uð um að arðræna náttúruna al-
gerlega, sem er rétt og satt, þá er
það þó eingöngu þar, sem reynt er
að grípa til gagnráðstafana, þótt
fumakenndar séu. í „sæluríkjum
alþýðunnar", Austur-Evrópulönd-
unum og víðar, er enginn gaumur
gefinn að slíku.
Áhrif „græningjanna“
Ef litið er nokkur ár aftur í tím-
ann, mun margan reka minni til
þess, að lítið var hugsað um hin
skaðlegu áhrif stóriðjurekstrar,
síaukinnar bíiaumferðar o.s.frv. á
lífríkið. Það má segja, að þessar
mjög svo neikvæðu afleiðingar
nútíma tækni og aukinnar vel-
megunar hafi orðið að alvarlegu
viðfangsefni fyrir u.þ.b. 6—8 árum
og það eiginlega fyrst núna, að al-
menningur gerir sér grein fyrir,
hverju fram vindur, ef ekki er að
gert. „Græningjarnir", sem voru
upphaflega mörg samtök einstakl-
inga með umhverfisvernd að
stefnumáli, eiga áreiðanlega stór-
an þátt í að gera fólk sér þess
meðvitandi, að hér er um meiri
háttar vandamál að ræða. Það má
gagnrýna „græningjana" sem
stjórnmálaflokk á margan hátt, en
mér finnst þetta keppnismál
þeirra réttlæta tilveru þeirra.
Án „græningjanna" hefðu hinir
hefðbundnu stjórnmálaflokkar
tæplega rankað við sér ennþá.
Ástæðan er sjálfsagt sú, að þeir
eru svo háðir ýmsum hagsmuna-
hópum í þjóðfélaginu, einkum hin-
um voldugu, sem sagt peninga-
valdinu. En er þeir gerðu sér grein
fyrir, hve jákvæð áhrif stefnumál
„græningjanna", þ.e. umhverfis-
verndin, höfðu á fólk almennt,
voru þessi mál einnig tekin á
stefnuskrá þeirra, þótt þau skipi
ekki efsta sæti á þeim listum.
Bflar með hreinsibúnað.
Eitt af því, sem mikið er rætt og
ritað um, er hvernig megi minnka
skaðefnaframleiðslu bifreiða.
Þessar umræður eru í raun óþarf-
ar, því að fyrir þó nokkru var
fundinn upp hreinsibúnaður, sem
íninnkar skaðefnin úr bílunum um
70—80%. Nú skyldi maður ætla,
að menn rykju upp til handa og
fóta, og að hver bíll yrði þegar í
stað útbúinn þessum hreinsibún-
aði, en það er síður en svo. Bíla-
framleiðendur veigra sér; segjast
ekki geta komið þessari nýjung á
nema með nokkurra ára fyrirvara.
Þessi rök eru að vissu leyti skilj-
anleg, en það hlálega er, að þessir
sömu framleiðendur hafa búið all-
ar þær bifreiðir, sem fluttar eru út
til Japan og Bandaríkjanna, þess-
um hreinsibúnaði möglunarlaust í
nokkur ár. Þó verður að segja, að
bílakaupendum standa ýmsar teg-
undir bifreiða til boða með þessum
hreinsibúnaði og sumar má kaupa
með útbúnaðinn í skottinu, sem
hægt er að setja í gagnið síðar
meir, eða þegar blýlaust bensín er
almennt á boðstólum. Það er
nefnilega aðalvandamálið. Bílar
með hreinsibúnaði ganga aðeins
fyrir blýlausu bensíni, sem ekki er
hlaupið að að ná í, enn sem komið
er a.m.k. í þessu sambandi skýtur
önnur spurning upp kollinum:
Hvað gerist, ef ég er á bíl með
hreinsibúnaði og langar til að
bregða mér yfir
landamærin til landa, sem eru
skemmra á veg kpmin í þessum
efum? Þá vandast nú málið.
Þótt leitt sé frá að segja, eru
þjóðir Evrópubandalagsins
ósammála í þessum efnum (eins
og flestum öðrum). Auðvitað eru
mengunarmál þeirra mjög mis-
munandi, en jafnvel lönd eins og
Frakkland og Ítalía hafa veitzt
harðlega að Þjóðverjum fyrir þá
ákvörðun, að koma strangari
reglugerðum á í Þýzkalandi einu,
úr því að samkomulag næst ekki í
bandalaginu. Ástæðan er einfald-
lega sú, að sala bifreiða frá þess-
um löndum myndi stöðvast í
Þýzkalandi, ef þær yrðu ekki út-
búnar hreinsibúnaði innan ákveð-
ins tíma.
Vandamálið þagað í hel
Það er reyndar alls ekki ætlun
mín að taka vandamál annarra
landa en Þýzkalands til umræðu,
enda skortir mig þekkingu til þess.
En ég get samt ekki stillt mig um
að minnast á Frakkland: Frakk-
land er að mörgu leyti í svipaðri
aðstöðu og Þýzkaland: stóriðnað-
ur, geysileg bílaeign landsmanna,
kolarafver o.s.frv., o.s.frv. Regnið
þar er ekki síður „súrt“ en hér.
Það leikur því enginn vafi á því, að
mengun er á líku stigi í Frakk-
landi og í Þýzkalandi. En eftir því
sem mér skilst, er þetta vandamál
þagað í hel og ekkert gert til varn-
ar. Þetta finnst mér undarlegt og
hrædd er ég um, að Frakkar vakni
TEACH YOURSELF
Handwriting
Bosemary Sassoon and G SE Briem
upp við vondan draum, en of seint.
Slíkur hugsunarháttur gerir sam-
starfið í efnahagsbandalaginu
skiljanlega mjög vandasamt.
Á meðan hér var aðeins talað
um ráðstafanir gegn eitrun lofts-
ins af völdum bifreiða, en ekkert
gert, tók Austurríki af skarið: Þar
verður hreinsibúnaður bifreiða
skylda innan mjög skamms tíma.
Kaupendur bíla með hreinsibúnað
fá viðurkenningu frá ríkinu í
formi peninga. Upphæðin er hæst
á þessu ári, en fer svo lækkandi,
og er þannig reynt að hvetja menn
til slíkra kaupa sem fyrst.
Svo að ég snúi mér aftur að
Sambandslýðveldinu Þýzkalandi,
þá á væntanlega að gera hreinsi-
búnað í nýjum bílum að skyldu frá
1. janúar 1989. Fyrir þann tíma
njóta kaupendur bifreiða með
hreinsibúnað skattfríðinda i all-
mörg ár. Með þessu er reynt að að
vega upp á móti aukakostnaði,
sem af kaupunum hlýst, svo og
auknum bensínkostnaði, en blý-
laust bensín er óumflýjanlega dýr-
ara en venjulegt bensin, ennþá
a.m.k.
Lærum af bit-
urri reynslu
Að lokum langar mig til að
víkja nokkrum orðum til landa
minna heima á Fróni: Enn er
landið okkar yndislega laust við
mengun, sjáið um að svo verði
áfram! Lærið af biturri reynslu
annarra þjóða og gerið ekki sömu
skyssur og þær. Hver og einn get-
ur lagt sinn skerf fram. Fyrir
skömmu rakst ég á litla, yfirlæt-
islausá tilkynningu í Morgunblað-
inu, þar sem skýrt var frá, að Víf-
ilfell væri að hefja innflutning á
plastflöskum undir kók, og skild-
ist mér, að hér væri um stórkost-
legar framfarir að ræða. Hvað
verður svo um þessar flöskur eftir
notkun? Er það vitað, hvað það
tekur náttúruna langan tíma að
eyða plastumbúðum? 25.000 ár!!
Hér er verið að reyna að draga úr
hinni gegndarlausu (of)notkun á
plasti og öðrum gerviefnum, með
fjarska litlum árangri þó, og á ís-
landi sieykst hún. Munið að allt er
bezt í hófi!
Höfundar telja, að frumskilyrði
fyrir því, að bókin komi lesenda að
notum sé að vera sjálfsgagnrýn-
inn. Vilji menn bæta rithönd sína,
einhverra hluta vegna, þurfi að
kanna hvað hafi farið úrskeiðis og
hvar. Fjarri er þó, að höfundar
beri fram þær kenningar, að menn
kúvendi og reyni að gerbreyta rit-
hönd sinni, en ýmsar leiðir megi
fara til að færa óþekkilega skrift í
betra horf. Einnig er fjallað um
aðferðina við að skrifa hvort menn
beita hönd og skriffæri á réttan
hátt og sýnt fram á hvernig bezt
megi ná árangri.
Ég held að þetta sé tvímæla-
laust þöif bók og í henni er að
finna miklar og góðar leiðbein-
ingar, aðgengilegar og skipulega
fram settar.
Hvernig
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Teach Yourself Handwriting: Ros-
emary Sassoon og Gunnlaugur S.E.
Briem.
Útg. Hodder and Stoughton 1984.
Vísum mönnum hefur lengi bor-
ið ásamt um, að rithönd einstakl-
inga segði sitt af hverju um hann
og rannsóknir á rithöndum og
skrift eru án efa fýsilegt efni. I
skrift einstaklings birtast eigin-
leikar, sem draga má ályktanir af,
skrifum
stór skrift, lítil skrift, óregluleg,
stafir halla tvist og bast, skipuleg
skrift, tilgerðarleg skrift, lærð og
tileinkuð skrift. Svo mætti lengi
telja. Ýmis fyrirtæki, sjálfsagt
hérlendis ekki síður en úti í heimi,
óska einatt eftir handskrifuðum
umsóknum, þar sem forsvarsmenn
þeirra telja sig geta fengið nokkra
hugmynd af skrift umsækjenda
hverrar gerðar starfskraftur þetta
yrði. Sum ganga svo langt að fá
sérfróða menn um rithandarskoð-
un til að skilgreina skriftina.
Ýmsar hugleiðingar af þessu
tagi koma í hugann er gluggað er í
bók sem Morgunblaðinu barst
við . . ?
fyrir nokkru, Handwriting eftir
Rosemary Sassoon og Gunnlaug
S.E. Briem. Hann hefur getið ðér
gott orð m.a. í Bretlandi fyrir
rannsóknir sínar ekki hvað sízt á
ísienzka höfðaletrinu og hefur
verið að því vikið í viðtölum við
Gunnlaug hér í blaðinu, þegar
hann hefur verið staddur á land-
inu. Bókin er í flokknum Teach
Yourself og það er ekki daglegur
viðburður að leitað skuli til ís-
lendinga og má væntanlega ætla
af þessu, að Gunnlaugur njóti góðs
álitis meðal fræðimanna á þessu
sviði í Bretlandi og án efa að mak-
leikum.
Er það furða þótt hreinsibúnaðar sé krafist?