Morgunblaðið - 10.04.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUB10. APRÍL 1985
Þjóðleikhúsið:
Dafnis og Klói
Ballett
Helga Magnúsdóttir
íslenski dansflokkurinn.
Danssmíð: Nanna Olafsdóttir.
Stjórnandi: Nanna Ólafsdóttir.
Tónlist: Maurice Ravel.
Ballettsaga: Nanna Ólafsdóttir og
Sigurjón Jóhannsson.
Leikmynd og búningar: Sigurjón
Jóhannsson.
Lýsing: Páll Ragnarsson.
Það var ánægjuleg tilfinning
að lokinni sýningu á ballettinum
Dafnis og Klói, að fá fullvissu
sína fyrir því, að íslenski dans-
flokkurinn er enn vaxandi flokk-
ur, þrátt fyrir að lítið hafi farið
fyrir sýningum hans á þessu
leikári.
Fyrirhuguð hafði verið sýning
í nóvember en henni frestað
vegna verkfalls. Síðar var hætt
við þá sýningu í janúar en frum-
sýningu á Dafnis og Klói flýtt
um tvo mánuði. Er án efa erfitt
fyrir listdansflokk að halda
þeirri elju er til þarf, til að vera
skapandi og vaxandi í list sinni,
þegar tækifærin eru ekki fleiri
en raun ber vitni. Kom það þó
hvergi fram í sýningunni, að um
einhverja uppgjðf væri að ræða,
heldur fremur hið gagnstæða;
lífleg og heillandi sýning.
Sagan um Dafnis og Klói er
eitt vinsælasta og um leið eitt
lífseigasta skáldverk forn-
grískra bókmenntaverka. Höf-
undurinn er nefndur Longus en
er að öllu öðru leyti óþekktur. Þá
er sagan einnig talin vera ein
elsta skáldsaga vorra tíma og
hafa margir listamenn notað
hana sem grunnform að verkum
sínum, hvort sem um er að ræða
tónlist, myndlist eöa ballett.
Michel Fokine (1880—1942)
var einn þeirra er hreifst af sög-
unni. Árið 1904 hafði hann þegar
samið „librettóið" eða danssög-
una og er álitið, að hinar grísku
danshugmyndir Isadóru Duncan
hafi einnig haft einhver áhrif
þar að lútandi. Diaghileff
(1872—1929) stjórnandi Ballet
Russes, pantaði hins vegar tón-
list við verkið hjá Ravel árið
1909. Að frumsýningu kom þó
ekki fyrr en árið 1912 í París, er
snilldarverk Ravels var loks til-
búið. Af öðrum danshöfundum,
sem hafa fengist við sviðsetn-
ingu á Dafnis og Klói, má nefna
Catherine Littlefíeld, Sir Fred-
rick Ashton, Serge Lifar, John
Craxton að ógleymdri Nönnu
Ólafsdóttur.
Uppfærsla Nönnu einkenndist
öðru fremur af miklum tilfinn-
ingahita svo og myndrænum
formum, er hafa verið henni
hugleikin í fyrri ballettum. Þessi
ballett segir hins vegar ákveðna
sögu, ólíkt því er Nanna hefur að
jafnaði fengist við. Að miklu
leyti nær hún þó að samræma
hina myndrænu fegurð, sem ein-
kennt hefur önnur verk hennar,
svo og hrynjandi sögunnar. Var
oft unun að fylgjast með hvernig
hugmyndarík danssmíð Nönnu
og mögnuð tónlist Ravels runnu
saman í eitt. Má i þvi sambandi
t.d. nefna tvídansa elskendanna,
dansa hjarðfólksins er það var
við vinnu sina og tvidans Dafnis
og Lýkenons, sem var ekki hvað
sístur. hlutverk skógardísanna
eru e.t.v. erfiðari viðfangs, þar
sem þær eru nokkuð fyrir utan
garð í söguþræðinum. Oft tókst
danshöfundi þó að ná fram róm-
antiskri stemmningu i dansi
þeirra en mun minna fór fyrir
hugmyndarikri danssmíð, sem
einkenndi hvað mest aðra dansa,
eins og áður um getur. Þá voru
búningar og allt annað gervi
skógardísanna of íburðarmikið,
þannig að yfirbragð dansaranna
varð of þungt, sem varð þess
valdandi að linur þeirra hurfu
oft í efni og annað skraut. Að
þessum atriðum undanskildum
er dansgerð Nönnu í alla staði
hrífandi og fáir henni fremri að
lýsa mannlifinu og munstri þess.
Leikmynd og búningar eru í
höndum Sigurjóns Jóhannsson-
ar. Honum bregst ekki bogalist-
in, enda hefur Sigurjón óvenju
næma tilfinningu fyrir ballett og
eru áðurnefndir búningar skóg-
ardisanna undantekning, en þeir
hefðu að öllum likindum átt vel
við í leikverki, þar sem reynir
minna á hreyfingar. Að öðru
leyti voru búningar og leikmynd
mjög svo við hæfi og grísk hjarð-
mennskustemmning réði ríkjum.
Lýsingu sér Páll Ragnarsson
um og fellur hún vel að verkinu.
Athugandi hefði e.t.v. verið að
nota lýsingu meira til að undir-
strika atriðið er Klói birtist
Dafnis í draumsýninni, en hér er
um smekksatriði að ræða.
f titilhlutverkunum eru þau
Einar Sveinn Þórðarson, Helena
Jóhannsdóttir og Katrín Hall, en
þær stöllur skiptast á að dansa
hlutverk Klói.
Einar Sveinn hefur æft með
fslenska dansflokknum i vetur.
Áður var hann nemandi í List-
dansskóla Þjóðleikhússins í sjö
ár en hélt síðan utan til Banda-
ríkjanna til framhaldsnáms hjá
American Ballet í New York. Þá
hefur hann einnig verið á samn-
ingi hjá Pensylvania Ballet, þar
sem hann hefur dansað mörg
sólóhlutverk.
Frammistaða hans í hlutverki
Dafnis verður að teljast glæsi-
leg. Er ánægjulegt að sjá, hversu
dansstíll hans hefur þroskast á
sl. árum, þar sem einkum fer
saman hárfín nákvæmni, fjaður-
magnaðar léttar hreyfingar og
óvenjulega glæsilegur stíll. I
túlkun sinni á Dafnis verður
hinn ljóðræni þáttur hvað mest
áberandi. Hvað leikræna hæfi-
leika snertir hins vegar, vantaði
e.t.v. nokkuð upp á til að ná fram
þeim geðsveiflum, sem krafist er
á örlagastundum í verkinu, enda
*~\
langt frá því að hér sé um létt
hlutverk að ræða. Það sem
mestu skiptir þó, er að túlkun
Einars var heil og einlæg í gegn-
um allt verkið og leikrænar
hreyfingar hans, ef svo má að
orði komast, nægðu vel til þess
að gera Dafnis trúverðugan.
Hlýtur það að verða ósk allra
sannra listunnenda að fá að
fylgjast með og sjá Einar Svein
Þórðarson á íslensku sviði í ná-
inni framtíð, en hann mun halda
til Bandaríkjanna á næsta leik-
ári.
Hlutverk Klói er auðveldara
en hlutverk Dafnis, að því leyti
að ekki reynir I sama mæli á
leikræna hæfileika. Helena Jó-
hannsdóttir var einkar trúverð-
ug í hlutverkinu, þar sem enginn
efaðist um einlægni, sakleysi eða
töfra Klói. Þá fengu einnig allir
bestu eiginleikar Helenu að
njóta sín í þessum dansstil. Var
oft ótrúlegt að sjá hversu mikil
mýkt hennar var samfara ná-
kvæmni í úrvinnslu hvers spors.
Þetta gerði það að verkum, að
hver hreyfing tók við af annarri
án truflandi aukaspora, sem eru
allt of algeng þegar dansarar
hafa ekki náð þeirri tækni sem
nauðsynleg er í erfiðum hlut-
verkum. Tvídans þeirra Einars
var því oft óviðjafnanlegur, þar
sem að mjúkar hreyfingar
beggja og dansgerð Nönnu, sam-
einuðust í einni mynd er teygðist
sundur og saman eftir hljóð-
fallinu.
Katrín Hall dansaði hlutverk
Klói á þriðju sýningu og kom
glöggt fram, að hún er mjög
efnilegur dansari. Það sem ein-
kenndi Katrínu hvað mest er að
hún virðist búa yfir miklum
innri krafti, sem geislar af
henni. Túlkun hennar á Klói var
heillandi og samspil þeirra Ein-
ars með ágætum. Væri forvitni-
legt að sjá Katrínu glima við
meira skapgerðarhlutverk, þar
sem hún gæti betur leyst úr læð-
ingi þá orku sem býr með henni.
Vert er að nefna Dafnis og
Klói sem unglinga, en þau
Brynja Vífilsdóttir og Jóhann
Freyr Björgvinsson skiluðu hlut-
verkum sínum með miklum
sóma.
Þá voru þær Ásdís Magnús-
dóttir og Auður Bjarnadóttir í
hlutverkum skógardísanna en
báðar hafa þær dansað stór og
mjög erfið hlutverk hjá flokkn-
um á liðnum árum. Að þessu
sinni reyndi mikið á samhæf-
ingu, öfugt við það sem oftast
hefur verið áður. Kom það nokk-
uð á óvart, að ekki skyldi takast
betur til en raun bar vitni. Virk-
uðu hreyfingar þeirra oft ójafn-
ar og jafnvel tilviljunarkenndar,
þannig að hið vandaða yfirbragð,
sem einkennt hefur þessa dans-
ara, hvarf mikið til í skuggann.
Tæknilega getu þeirra Ásdísar
og Auðar dregur enginn í efa og
heillandi framkoma er báðum í
blóð borin. Því ætti dönsurunum
ekki að reynast erfitt að sam-
hæfa hreyfingar betur og þá um
leið að ná fram glæsilegum tví-
dansi, sem er í takt við getu
þeirra og kunnáttu.
Af öðrum hlutverkum má
nefna hina djörfu Lykenon, sem
Birgitta Heide náði glæsilegum
tökum á. Náði hún því marki að
samhæfa tækni og gott látbragð,
þannig að túlkun hennar varð
sterk og eftirminnileg. Guðrún
Pálsdóttir dansaði Lykenon á
þriðju sýningu og stóð sig með
ágætum. Verður eftirtektarvert
að fylgjast með henni á næst-
unni, en hún á nú góða mögu-
leika á að ná langt, ef heldur
áfram sem horfir.
Þá dansaði Guðmunda Jó-
hannesdóttir Ástina/Freistar-
ann af mikilli smekkvísi og náði
fram í túlkun sinni afbragðs
myndformum, sem seint munu
gleymast.
Aðrir dansarar flokksins
stóðu sig með prýði, bæði hvað
varðar dansinn sjálfan svo og
allt látbragð. Virðist flokkurinn
standa vel að vígi, þar sem dans-
arar hafa nú náð þeirri tækni-
legu undirstöðu sem þarf til að
skapa góð listaverk.
Að öðrum ólöstuðum naut
FIosi ólafsson óskipta athygli
áhorfenda í hlutverki Bakkusar
þær fáu sekúndur sem hann var
á sviðinu og ætlaði hlátrasköll-
unum aldrei að linna.
Aðrir þátttakendur komu á
óvart í sýningunni með vasklegri
framgöngu. Þar var fremstur í
flokki Jónas Tryggvason, sem
dansaði hlutverk Darkon, en
Jónas var um þriggja ára skeið
nemandi í Listdansskóla Þjóð-
leikhússins. Síðar hélt hann út á
fímleikabrautina og náði þvi
marki að verða íslandsmeistari í
fimleikum. Má hann vel við una í
samanburði við aðra dansara og
hefur ótrúlega mikla danstil-
finningu eftir ekki lengra nám í
ballett. Hlýtur það að vera
styrkur fyrir flokkinn að geta
leitað til þessara aðila, þótt ekki
sé um atvinnufólk að ræða. Get-
ur í mörgum tilfellum oltið á
þessum velunnurum, hvort
flokkurinn er í stakk búinn til að
setja upp stórar og mannmargar
sýningar eða ekki.
Með þessari sýningu er brotið
blað í sögu flokksins, þar sem
þetta er fyrsti heilskvöldsball-
ettinn eftir íslenskan danshöf-
und. Vill undirrituð óska ís-
lenska dansflokknum til ham-
ingju með þennan áfanga og um
leið hvetja alla listunnendur til
að láta ekki þessa heillandi sýn-
ingu fram hjá sér fara.
Þess skal getið, að undirrituð
sá ekki frumsýningu þann 26.
mars sl., heldur aðra og þriðju
sýningu.
Helga Magnúsdóttir
Einar Sveinn Þórðarson í hlutverki Dafnis.