Morgunblaðið - 10.04.1985, Blaðsíða 26

MORGÚNBLADIÐ, MIÐVIKUDAGÚR 10.
HQM
1985
Samskipti ráðuneytis og ís-
landslax við Suðurnesjamenn
— eftir Karl Steinar
Guðnason
Vinnubrögð landbúnaðar- og
kirkjumálaráðiierra varðandi ís-
landslax hf. Grindavík hafa vakið
verðskuldaða athygli. Það er fá-
gætt að einstakir ráðherrar gangi
svo langt sem hann gerði í þjónk-
un við fyrirtæki og einstaklinga.
Í umræðum á Alþingi um fyrir-
spurnir mínar tók ég það sérstak-
lega fram að ég teldi það framtak
samvinnuhreyfingarinnar að stað-
setja laxeldisstöð í Grindavík
mjög lofsvert. Ég ræddi og um
nauðsyn atvinnuuppbyggingar á
Suðurnesjum en atvinnulíf þar
hefur staðið á brauðfótum um
langt skeið.
Ég gagnrýndi hinsvegar þau
vinnubrögð, sem landbúnaðar-
ráðherra hefur viðhaft í þessu
máli. Auðvitað var einnig ástæða
til að gagnrýna vinnubrögð for-
svarsmanna Islandslax hf. en þeir
voru ekki til andsvara á Alþingi.
Það hefur hinsvegar komið
fram að undanförnu í blaðagrein-
um þeirra hér í Morgunblaðinu að
þessum herrum finnst í raun eðli-
legt að vaða áfram í blindni að
hætti harsvíraðra gróðafyrir-
tækja, — án tillits til siðferðis,
heiðarleika og virðingar fyrir rétt-
kjörnum fulltrúum sveitarstjórna.
Sem samvinnumaður geri ég meiri
kröfur til samvinnuhreyfingarinn-
ar en þessir piltar gera.
Ástæða er til að rifja upp meg-
inatriði þau sem um er að ræða
því í blaðagreinum hafa umræður
verið affluttar og látið í veðri vaka
að þetta væri spurning um hvort
menn væru með eða á móti at-
vinnuuppbyggingu.
Samningar höfðu náðst
Samningaviðræðum við Hita-
veitu Suðurnesja var lokið. Fyrir-
tækið íslandslax hf. hafði sætt sig
við sama samning og Fjárfest-
ingafélagið sem nú reisir laxeld-
isstöð í Vogum. Samninganefnd-
armenn HS fullyrða að ekki hafi
komið fram neinar athugasemdir
um kostnaðarverð á vatni og teng-
ingu. Það kom hinsvegar í ljós við
nánari athugun að leiðin frá
Svartsengi til laxeldisstöðvarinn-
ar var lengri en áætlað var. Því
var fyrirhugað að leiðrétta þá
skekkju. Kostnaður íslandslax hf.
átti að vera óbreyttur per lengd-
armetra.
Þessar upplýsingar staðfesta
allir stjórnarmenn Hitaveitu Suð-
urnesja, m.a. Jóhann Einvarðsson
aðstoðarmaður félagsmálaráð-
herra. Þessum mönnum og reynd-
ar öllum sem til málsins þekkja
hér syðra var það því mikið undr-
unarefni að jafnframt samninga-
viðræðum íslandslax við HS er
landbúnaðarráðherra að pukrast
við samningagerð um hitavatns-
réttindi í jörðinni Stað í Grinda-
vík.
I umræðunni á Alþingi sóru
tveir ráðherrar það af sér að hafa
haft hugmynd um þetta leyni-
makk, m.a. 1. þingmaður Reyknes-
inga, Matthías H. Mathiesen.
Virti bæjarstjórn-
ina ekki svars
í desember sl. óskaði bæjar-
stjórn Grindavíkur eftir því við
landbúnaðarráðuneytið að fá að
kaupa jörðina Stað. Jörðin er í út-
jaðri byggðar Grindavíkur og því
eðlilegt með tilliti til hagsmuna
heildarinnar að þessi ósk komi
fram. Ráðherra virti bæjarstjórn-
ina ekki svars. Hinsvegar ræðst
hann í að semja við eitt laxeldis-
fyrirtæki um hitaréttindi jarðar-
innar, sem auðvitað hlýtur að hafa
áhrif á kostnaðarverð hennar.
Ekki hafði bæjarstjórnin hug-
mynd um þennan verknað fyrr en
samningur hafði verið gerður.
Þetta eru kauðaleg vinnubrögð,
sem ástæðulaust er að þegja yfir.
Nú hlýtur það að vera krafa
Grindvíkinga að þessi „mistök"
verði ekki til þess að jörðin verði
seld á okurverði og jafnframt að
allur hagnaður af vatnssölunni
renni í bæjarsjóð Grindavíkur.
Svört skýrsla
um vatnsmálin
Það kann einhver að undrast yf-
ir viðkvæmni Suðurnesjamanna
vegna vatnstöku. Margur hefur
það sjálfsagt í huga að það rignir
„stundum" á Suðurnesjum og því
hljóti þar að vera nóg vatn.
Á fundi Sambands sveitarfélaga
á Suðurnesjum 1. og 3. nóv. sl.
Karl Steinar.Guðnason
fluttu tveir sérfræðingar frá
Orkustofnun erindi sem kalla má
„svarta skýrslu". Þar var því hald-
ið fram að vatnsforði syðra væri
af skornum skammti. Sveitar-
stjórnarmenn fóru afar svartsýnir
af þeim fundi. Erindi þessara sér-
fræðinga varð til þess að fundur-
inn gerði svohljóðandi ályktun:
„Aðalfundur SSS hs dinn 2. og
3. nóv. 1984 vekur athygli á vax-
andi ásókn í vatnsfon' a Suður-
nesjasvæðisins og nauðsyn þess að
vatnsbúskaparmál svæðisins verði
samræmd og skipulCgð. Stjórn
SSS er því falið að fylgjast náið
með þróun þessara mála og stuðla
að samræmdum aðgerðum sveit-
arfélaganna.“
Mér er kunnugt um að síðan
hefur SSS unnið að þessum mál-
um. Pað virðÍ3t hins vegar ljóst nú
að gjörðir landbúnaðarráðherra
stefna í aðra áw. Þær koma í veg
fyrir að sveitarfélögin geti skipu-
lagt vatnsnýtinguna. í greindum
samningi er reglugerð bæjar-
stjórnar Grindavíkur um vatns-
mál gjörsamlega hundsuð. For-
dæmi hefur landbúnaðarráðherra
gefið fyrir því að hver einasti
Iandeigandi sem vill geti borað
eftir vatni án þess að bera það
undir lögbæran aðila.
Nú er því haldið fram að gerðar
hafi verið frekari rannsóknir á
vatnasvæði Suðurnesja, sem gefi
allt aðrar niðurstöður. Gott ef satt
er. Hinsvegar hefur íslandslax hf.
ekki enn séð ástæðu til að gera
þessar skýrslur opinberar. Full-
trúar á aðalfundi SSS hafa ekki
enn fengið aðgang að þeim. Þessi
vinnubrögð eru mjög í ætt við
fyrirlitningu á kjörnum fulltrúum
á Suðurnesjum, sem menn syðra
kunna ekki að meta.
Atvinnuuppbygging
Suðurnesjamenn fagna hverju
nýju atvinnufyrirtæki. Ný fram-
sækin fyrirtæki eru nauðsynleg til
að bæta atvinnuástand á Suður-
nesjum. Þar hefur atvinnuleysi
vaxið með hverju ári og vissulega
eru váboðar framundan. Það vek-
ur því athygli þegar hagsmuna-
gæslumenn Sambandsins sem
ekkert þekkja til þess öryggisleys-
is og þeirrar vanvirðu sem at-
vinnuleysi er, skuli leyfa sér að
tala um áhyggjur alþingismanna
af þeim hofmóði sem framkvæmd-
astjóri Islandslax hf. gerði hér í
Morgunblaðinu fyrir skömmu.
Hann sagði að þingmenn „vældu"
um atvinnuleysi og þótti greini-
lega lítið til koma. Ef sá hugsun-
arháttur er ríkjandi á þessum bæ,
er ekki von á góðu.
Það er sjálfsagt ástæða þess að
Suðurnesjamenn áttu þess ekki
kost að bjóða í framkvæmdir þær
sem nú eiga sér stað suður i
Grindavík. Það er sjálfsagt
ástæða þess að flest verk þar eru
unnin af utanhéraðsmönnum án
þess að kanna hvort Suðurnesja-
menn gætu sinnt þeim verkefnum.
Það er krafa manna hér syðra
að heimamenn njóti þeirra starfa
sem bjóðast á svæðinu. Annars
koma Suðurnesjamenn til með að
hafa lítið af viðkomandi fyrirtæki
að segja.
Þeir létu ekki sjá sig!
í Morgunblaðinu hafa tveir
hagsmunagæslumenn Sambands-
ins gert mikið úr því að sumir al-
þingismenn kjördæmisins hafi
ekki þegið boð íslandslax hf. um
skoðunarferð. Þessi ásökun sýnir
enn hofmóðinn, sem þessir menn
eru haldnir.
Sannfærður er ég um að þeir
þingmenn sem tök höfðu á að
koma þangað hafa gert það. Hvað
mig áhrærir hefi ég þetta að segja:
1. Eg var staddur á áríðandi þing-
flokksfundi norður á Akureyri
á þessum tíma. Ég kom skila-
boðum um það á framfæri.
Losað um
tunguhaftið
— eftir Astríði Ebbu
Arnórsdóttir
í Kastljósi 29. mars sl. kom m.a.
fram Magnús Gunnarsson, for-
maður Vinnuveitendasambands
íslands. Aðspurður um möguleika
á vísitölubindingu launa, svaraði
hann, að það myndu þeir aldrei
samþykkja, vegna slæmrar
reynslu af vísitölubindingu launa.
í sama þætti viku fyrr var for-
sætisráðhera spurður um mögu-
leika á afnámi vísitölubindingar á
m.a. lífeyrissjóðslánum. Hann
taldi öll vandkvæði á slíku og gæti
tæpast orðið um afnám lánskjara-
vísitölu að ræða. Meðal annars
orsökuðu óvísitölutryggð lán, að
lánasjóðir gætu ekki endurgreitt
þau lán sem þeir hefðu tekið, m.a.
erlendis frá, til lánveitinga.
Húsnæðiseigendur og lántak-
endur hafa líka slæma reynslu.
Vísitölubindingu á almenn laun
var kippt úr sambandi, til skamms
tíma var sagt, þó reynslan sýndi
reyndar annað.
„Hver heildarkostnaður
minn verður að 25 árum
liönum af þessu láni,
svo og annarra „grunn-
hygginna“ lántakenda
lífeyrissjóðslána, læt ég
lesendum eftir að yfir-
vega.“
Samkvæmt fyrrnefndum orðum
forsætisráðherra geta því laun-
þegar og húsnæðiseigendur ekki
endurgreitt þau lán, sem þeir hafa
tekið.
Ég verð að segja að mér er létt:
Orð forsætisráðherra hljóta að
merkja:
a) Vísitölubindingu á alla þætti,
þ.e. bæði laun og lán, og þá
væntanlega nokkur ár aftur í
tímann til að leiðrétta misrétt-
ið eða
b) afnám vísitölubindingar af öll-
um þáttum, þ.e. launa og lána,
Ástríður Ebba Arnórsdóttur
einnig með leiðréttingu aftur í
tímann.
Þessi tafla sýnir þróun 4ra lána
sem tekin eru á svipuðu tímabili,
en með mismunandi kjörum:
Un- UpptMfl.Ettirat.
taka tánalj. pr.l/ras
Bygg.ajóður ríkiaina 1962 10.000 22.016
LHayriaaj. atm.
rikiaina 1961 120.000 «23.5*1
Landabanki iaianda
alm. akuldabr.lán 1962 60.000 106622
Handhafabréf, attirat.
af kaupveröi ibúOar 1982 60.000 32.000
Það er hreint ótrúlegt að annað
eins ósamræmi í lánamálum og
framangreind tafla ber með sér
skuli hafa viðgengist og mál að
linni. Bent skal sérstaklega á, að
þrátt fyrir skilvísar greiðslur af-
borgana og vaxta hefur lífeyris-
sjóðslánið, sem upphaflega var
120.000 og veitt er til 25 ára hækk-
að að eftirstöðvum um 352,97%
eða í tæplega hálfa milljón króna
á aðeins 4 árum. Hver heildar-
kostnaður minn verður að 25 árum
liðnum af þessu eina láni, svo og
annarra „grunnhygginna" lántak-
enda lífeyrissjóðslána, læt ég les-
endum eftir að yfirvega. „Grunnh-
ygginna" segi ég. Það er oft haft á
orði í opinberum umræðum að
fasteignaeigendur hafi reist sér
hurðarás um öxl, en hér á landi
hefur ríkt sú stefna að um 80%
íslendinga byggju í eigin húsnæði,
enda vart upp á annað að bjóða.
En hvaðan á að fjármagna 70%
útborgun af íbúð á ársgrundvelli
ef ekki hjá lífeyrissjóðum og bygg-
ingasjóði ríkisins.
Ég tel það vissulega grunn-
hyggni af mér og þúsundum ann-
arra fasteignaeigenda í landinu að
greiða möglunarlaust af þessum
okurlánum eins og m.a. lífeyris-
sjóðslánin eru í dag og eiga eftir
að vera að öllu óbreyttu. Þetta er
svo sannarlega gjöf en ekki gjald.
Þótt gjafmildi sé talinn mikill
mannkostur held ég fæstir hafi
efni á slíku örlæti.
Ástríður Ebba Árnórsdóttir starfar
sem rítari í lögmannsstofu í
Rcykjavík.
2. Ég er þaulkunnugur staðhátt-
um í Staðarlandi enda var ég
tvö sumur með skátaskóla í
næsta nágrenni (Húsatóftum),
hvar gönguferðir að athafna-
svæði íslandslax hf. voru al-
gengar.
3. Ég hef reynt eftir bestu getu að
afla mér upplýsinga um þetta
fyrirtæki, m.a. ræddi Erlendur
Einarsson, sem ég met býsna
mikils, ítarlega um fyrirtækið á
fundi Alþýðuflokksmanna syð-
ra fyrir skömmu.
Að lokum ítreka ég að vinnu-
brögð landbúnaðarráðherra tel ég
vera fyrir neðan virðingu embætt-
isins. Ég vona Samvinnuhreyf-
ingarinnar vegna að samskipti
ráðuneytisins og íslandslax hf. við
Suðurnesjamenn megi verða far-
sæl og á annan hátt farið en verið
hefur. Þá þarf fyrirtækið ekki að
una við það að gerðar séu sérstak-
ar samþykktir um ósannsögli
þessara aðila líkt og gerðist á
fundi stjórnar Hitaveitu Suður-
nesja föstudaginn 29. marz síð-
astliðinn.
Karl Steinar GuAnason er alþingis-
maður tyrir Alþýðuflokkinn.

Magnús Ólafsson, Bjössi bolla, er í
opnuviðtali Æskunnar að þessu
Æskan
komin út
ANNAÐ tölublað Æskunnar 1985 er
komið út. Meðal efnis að þessu sinni
eru smásögur, verðlaunaþrautir, get-
raunir, teiknimyndasögur, brandar-
ar, opnuviðtal og veggmynd af dúett-
inum Wham.
Opnuviðtalið er við Magnús
Ólafsson, öðru nafni Bjössa bollu.
Rætt er við Söru Stefánsdóttur, 11
ára, sem varð íslandsmeistari t
frjálsum dansi fyrir skömmu.
Flugleiðir og Æskan bjóða til
verðlaunagetraunar og eru verð-
launin flugferð fyrir tvo til Aust-
urríkis. Urslit í vinsældavali
poppþáttarins eru kynnt. Æskan
efnir til skoðanakönnunar á efni
blaðsins. Birtar eru lýsingar les-
enda á draumaprinsum og -prins-
essum. Þrjár 14 ára stelpur úr
Garðaskóla skrifa um goðin sín i
Duran Duran. Litmyndir úr
Kardemommubænum og páska-
föndur er í blaðinu. Fastir þættir
eru á sínum stað.
Ritstjórar Æskunnar eru Eð-
varð Ingólfsson og Karl Helgason.
Útgefandi er Stórstúka íslands.
Tímaritið
Heimir
HEIMIR, tímarit íslenskra karla-
kóra, desemberhefti 1984, er ný-
komið út.
Ritið er fjölbreytt að vanda, en
meðal efnis eru fréttir frá kórun-
um, grein um fyrstu söngferð ís-
lensks kórs til útlanda árið 1905,
nákvæm skrá yfir aðildarkórana
22, formenn þeirra og söngstjóra
o.fl. o.fl. Þá fylgir heftinu að
vanda nýlegt sönglag fyrir karla-
kór, að þessu sinni eftir Sigurð
Ágústsson frá Birtingaholti. Ritið
er sent áskrifendum og nokkrir
tugir eintaka verða seldir í lausa-
sölu hjá kórum og sérsamböndun-
um Heklu og Kötlu. Ritstjórar eru
þeir Þorsteinn R. Helgason og
Ragnar Ingólfsson, Reykjavík.