Morgunblaðið - 10.04.1985, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Það hefur í raun og veru
verið með ólíkindum að
horfa upp á tilburði ýmissa
vinstri manna til að drepa
þeirri hugmynd á dreif að Is-
lendingar ættu að nota ís-
lenzka tungu í samstarfi
sínu við skandinavískar
þjóðir og engu líkara en
þetta fólk sé svo áfjáð í nor-
rænt samstarf að það vilji
kaupa það hvaða verði sem
er; jafnvel því verði að ís-
lenzk tunga sé ekki jafn
rétthá, þegar menningar-
verðmæti eru metin, og
danska, sænska eða norska.
Raunar er engu líkara en
þetta fólk telji það móðgandi
við bræðraþjóðir okkar á
Norðurlöndum að við látum
þess getið að við sættum
okkur ekki við annað en að
íslenzka njóti þeirrar virð-
ingar sem hún á skilið, bæði
með tilliti til sögu sinnar og
þeirra menningarverðmæta
sem hún geymir.
Ef norrænt samstarf á að
byggjast á svo veikum
grunni, ef fyrsta boðorðið á
að vera að við megum ekki
halda fram okkar hlut af
ótta við að móðga frændur
okkar, ef við eigum að vera
niðurlægð aumingjaþjóð í
samstarfi við önnur Norður-
lönd, þá færi bezt á því að
íhuga hvort þetta samstarf
hentar okkur á slíkum for-
sendum. Það var Norður-
landaþingi ekki til neins
sóma hvernig það tók um-
ræðum um íslenzka tungu
sællar minningar, því að í
raun hefði það verið
skemmtilegt og eftirminni-
legt ef einhverjir aðrir en ís-
lendingar hefðu sýnt áhuga á
reisn íslenzkrar tungu.
Finnska skáldið, sem hlaut
sem hafa ávallt verið eitt af
einkennum íslenzkra bók-
mennta — og er enn sem bet-
ur fer. íslendingar eiga ekki
að taka mið af því hvernig
aðrir Norðurlandabúar
skrifa, heldur hvernig skrif-
að er í heiminum nú um
stundir. Það hafa þeir ávallt
gert. Og það er vafasamt
hvort ávinningur er að því að
heimfæra íslenzk verk upp á
sérkennileg mállýskusvæði í
Skandinavíu. Það væri meiri
ávinningur í því að koma ís-
lenzkum bókmenntum á ein-
hverja heimstunguna — og
hvers vegna er það þá goðgá
að leggja íslenzkar bók-
menntir fram á slíkri tungu í
norrænni samkeppni? Sær-
ingarnar gegn því eru óskilj-
anlegar. En þrátt fyrir ein-
kennilega afstöðu Rithöf-
undasambands íslands virð-
ist sambandið hafa tekið
heldur vel í tillögu sem mið-
ar að því. Morgunblaðið get-
ur með engu móti skilið
hvers vegna ekki má nefna
látum Morgunblaðið lönd og
leið. Horfum af þeim sjón-
arhóli sem allir Islendingar
eru sammála um að sé hvað
hæstur og rísi úr saman-
lagðri sögu íslands. Horfum
á málið af sjónarhóli Jóns
Sigurðssonar.
Svo vel vill til að ungur
rithöfundur, Jakob F.
Ásgeirsson, leiddi í páska-
blaði Morgunblaðsins fram
málsvörn Jóns Sigurðssonar
forseta fyrir þeim óskum
sem bornar hafa verið fram
hér í blaðinu um virðingu við
íslenzka tungu. Hann vitnar
í bréf eftir Jón sem er harla
athyglisvert og dugar enn í
þessum umræðum eins og
vænta mátti. Ekkert hefur
verið endingarbetra en
skarpskyggni Jóns Sigurðs-
sonar, söguskoðun hans,
málflutningur og frjáls-
hyggja.
Framlag Jóns Sigurðsson-
ar til þessarar einstæðu um-
ræðu sést í bréfi sem forset-
„Skandinavískt meginmál“
bókmenntaverðlaunin, bar af
eins og gull af eiri þegar
hann mælti þakkir sínar á
tungu okkar. Þökk sé honum
fyrir þá mikilvægu yfirlýs-
ingu sem fólst í þeirri at-
höfn.
Við eigum ekki að vera
nein bleiubörn í samstarfi
norrænna þjóða. Við eigum
ekki að vera neitt norskt úti-
bú, danskur sýningargluggi
eða þjóðminjasafn sænskrar
menningar. Norðurlandabú-
ar hafa tilhneigingu til að
líta á okkur meö þeim hætti
að við séum einungis varð-
veitendur rismikillar þjóð-
menningar sem eitt sinn var.
Við sættum okkur ekki við
slíkt. Þegar íslenzkar bók-
menntir eru t.a.m. þýddar á
skandinavísk mál eða mál-
lýzkur er það í raun og veru
afar hæpið vegna þess að
þær eiga fullt í fangi með að
túlka þau alþjóðlegu viðhorf
að íslenzka sé jafngilt mál
fyrir bókmenntir í Norður-
landasamkeppni og þær mál-
lýzkur margvíslegar sem þar
er boðið upp á. Aðförin að
blaðinu vegna þessara skoð-
ana er óskiljanlegt fyrir-
brigði sem engin leið er að
átta sig á. Ungir eldhugar
ryðjast jafnvel fram á sjón-
arsviðið til að minna á að
Morgunblaðið skuli ekkert
vera að ybba sig í þessum
efnum því að ekki sé nú allt
gullaldarmál sem á síðum
þess standi! Slíkt er auðvitað
fáránleg málsvörn fyrir nú
utan að það er enginn smá-
hópur manna utan blaðs og
innan sem skrifar Morgun-
blaðið á hverjum degi. Samt
þykir það sæmandi málsvörn
að rifja upp gamlar lummur
um Morgunblaðsfjólur lág-
kúrulegum málflutningi sín-
um til halds og trausts!
En látum slíkt vera! Og
inn ritaði, að sjálfsögðu á
móðurmáli sínu, og lauk með
þessum orðum: „Að lyktum
verð ég að biðja yður að for-
láta mér, að ég skrifa yður á
íslenzku, og þar með gjöri
kannski of mikla kröfu til
yðar umburðarlyndis, en ég
treysti því, að ef liggur á þá
er vinur minn Ólafur (Gunn-
laugsson) hinn bezti túlkur
og þér vitið að öðru leyti, að
vér íslendingar höfum mætur
á máli voru flestu framar.
(Leturbr. hér.)
Ætli viðbrögðin verði þau
að rifja upp fjólurnar í skrif-
um Jóns Sigurðssonar?
Eða Grímur Thomsen.
Jakob F. Ásgeirsson leiðir
einnig fram í grein sinni í
páskablaðinu og vitnar í rit-
gerð sem Grímur las upp á
fundi í Skandinavíska félag-
inu í Kaupmannahöfn 9. jan-
úar 1846 og heitir „Um stöðu
íslands í Skandinavíu —
einkum með tilliti til bók-
mennta". Þar segir Grímur í
upphafi máls síns, í þýðingu
Andrésar Björnssonar:
„Háttvirtur herra. Tilmæli
þau sem við mig hafa verið
borin fram af stjórn þessa
félags, að skýra yður nokkuð
frá íslandi og stöðu þess í
Skandinavíu, einkum að því
er bókmenntir varðar, hljóta
að vísu að vera mér kærkom-
in af mörgum ástæðum, en
þó er einn hængur á. Þessi
tilmæli eru mér nefnilega
gerð, vegna þess að ég er Is-
lendingur, en á þessum stað
get ég þó ekki komið fram sem
slíkur. Til þess að geta flutt
mál mitt í skandinavísku fé-
lagi sem íslendingur, yrði ég
að flytja mál mitt á íslenzku,
eins og Svíinn hér heldur er-
indi sitt á sænsku, Daninn á
dönsku o.s.frv. (leturbr.
hér)... En nú er svo sköpum
skipt að það tungumál, sem
að fornu var hið sterka ein-
ingarafl allra Norðurlanda,
það mál, sem ýmist nefndist
norræn tunga, dönsk tunga
eða vor (þ.e. íslenzk) tunga,
— þetta skandinavíska megin-
mál (leturbr. hér) er nú út-
lægt gert úr skandinavísku
félagi, því að það hefur
óskiljanlegan, framandi
hreim. íslendingi er gert að
skyldu að nota danskt mál á
þessum stað, og eina sér-
kennið sem hann getur sýnt
skandinavískum félagsskap
er þannig hvorki annað né
meira en framandi íslenzkur
málhreimur."
Hvaða dembu skyldi nú
Grímur gamli fá fyrir þessa
ádrepu? Skyldu menn taka
sig til enn á ný og tíunda
fjólurnar í kvæðum hans?
Það var ein skemmtilegasta
iðja íslenzkra bögubósa á
síðustu öld — og má raunar
teljast kraftaverk að skáldið
skyldi hafa lifað þá aðför af.
Morgunblaðið hefur sem
sagt ekki í hyggju að hverfa
frá góðum málstað þar sem
er málsvörn fyrir íslenzkuna
og telur sig í góðum félags-
skap í því indæla stríði.
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins settur á morgun:
Haldinn til að eyða
óvissu og auka festu
— segir Þorsteinn Pálsson formaður flokksins
Meginviðfangsefni 26. lands-
fundar Sjálfstaeðisflokksins, sem
settur verður í Laugardalshöllinni í
Reykjavík á morgun, fimmtudag,
er afgreiðsla stjórnmálayfirlýs-
ingar að sögn Þorsteins Pálssonar
formanns Sjálfstæðisflokksins. Þá
segir hann að atvinnumál verði
sérstaklega til umfjöllunar, enn-
fremur húsnæðismál auk fjölda
annarra. Þorsteinn segir fundinn
haldinn svo snemma á árinu til að
eyða óvissu og auka festu í ís-
lenzku þjóðfélagi og telur að
Sjálfstæðisflokkurinn verði
sterkari en áður í lok fundar.
Hann segist aðspurður tjá sig um
eigin afstöðu til ríkisstjórnar-
samstarfsins í landsfundarræðu
sinni, en ekki sé óeðlilegt að ólík
viðhorf séu uppi í þeim efnum, sér-
staklega þar sem erfiðleikar hafi
steðjað að og samstarfsflokkurinn
margsinnis gefið til kynna að hann
sé laus í rásinni, eins og Þorsteinn
orðaði það.
1 viðtali við blaðamann Mbl.
um fundinn sagði Þorsteinn að-
spurður um helstu málaflokka,
að fjallað yrði um stöðu atvinnu-
veganna og gengið frá einni
heildarályktun um atvinnumál,
en áður hefði oftast verið fjallað
sérstaklega um hverja atvinnu-
grein. Hann sagði síðan: „Það er
ætlunin að ná meiri samstöðu og
þar af leiðandi meira afli á bak
við það sem frá fundinum kem-
ur. Það skiptir ákaflega miklu
máli, að menn gangi í takt til
þess að ná árangri og Sjálf-
stæðisflokkurinn er það afl, sem
getur sameinað menn til góðra
verka."
í umfjöllun um stjórnmálayf-
irlýsingu sagði Þorsteinn að at-
vinnumálin kæmu við sögu auk
möguleika okkar á að ná sam-
stöðu um að verja kaupmátt og
hefja nýtt hagvaxtarskeið, sem
væri þungamiðjan í stjórnmála-
baráttunni í dag. „Þar erum við
annars vegar að takast á um þá
stefnu, sem við höfum haft for-
ustu fyrir, þ.e. um skattalækk-
anir, samstarf stéttanna og
atvinnuppbyggingu og hins veg-
ar þann boðskap, sem Alþýðu-
bandalagið er í forustu fyrir og
felur í sér skattahækkanir, stétt-
astríð og verkfallsátök," sagði
hann. Varðandi húsnæðismál-
in, sem verða ofarlega á baugi á
fundinum, sagði Þorsteinn, að
þingflokkur Sjálfstæðisflokksins
hefði nýlega lagt fram tillögur
um breytingar á núverandi kerfi.
Hann sagði að með þeim væri
verið að leggja til kerfisbreyt-
ingar á húsnæðislánum þannig
að í framtíðinni nýttist þetta
fjármagn að stærstum hluta í
þágu þeirra sem væru að eignast
þak yfir höfuðið í fyrsta sinn.
Landsfundur var síðast hald-
inn að hausti og sagði Þorsteinn
að ein ástæða þess að ákveðið
hefði verið að halda hann nú í
Morgunblaðið/Friðþjófur
Þorsteinn Pálsson formaður
Sjálfstæðisflokksins.
vor hefði verið að styrkja mál-
efnastöðuna og marka stefnuna
fram á við. Hann sagði lands-
fund Sjálfstæðisflokksins einn
mesta stjórnmálaviðburð í land-
inu og að hann hefði afgerandi
áhrif á framvindu stjórnmál-
anna, því hefði verið ákveðið að
halda hann sem fyrst á árinu til
að eyða óvissu og auka festu í
íslenzku þjóðfélagi, eins og hann
orðaði það. Hann var í framhaldi
af því spurður, hverja hann teldi
verða afstöðu landsfundarins til
núverandi ríkisstjórnarsam-
starfs. „Þessi stjórn hefur gert
mjög mikið og vann mjög gott
verk, en hún varð fyrir áfalli sl.
haust. Við þurfum í framhaldi af
því að taka á málum með nýjum
hætti. Ríkisstjórninni tókst ekki
að halda áfram eins og hún hafði
í upphafi ráðgert. Menn mega
ekki halda að heimurinn hafi
farist og við aðstæður sem þess-
ar eru ekki líkur á að aðrir flokk-
ar hafi forustu fyrir umbóta-
starfi."
— Hvern telur þú hug lands-
fundarfulltrúa til stjórnar-
samstarfsins? Heyrst hafa radd-
ir sem lýst hafa óánægju sinni
með það og hver er þín persónu-
lega skoðun?
„Auðvitað hafa menn
mismunandi skoðanir á því
hvernig vænlegast er að taka á
málum og ekkert óeðlilegt að
ólík viðhorf séu uppi, ekki sízt
þegar erfiðleikar hafa steðjað að
og samstarfsflokkurinn marg-
sinnis gefið til kynna, að hann sé
laus í rásinni. En ég er fullviss
um það að þessi fundur verður
sterkur fundur og að menn sýna
þar samstöðu. Ég mun gera
grein fyrir hugmyndum mínum í
þessum efnum í setningarræðu."
Þorsteinn var í lokin spurður,
hvort hann reiknaði með mót-
framboðum í embætti formanns
og varaformanns á landsfundin-
um. Hann svaraði: „Kosning for-
manns og varaformanns er
óbundin, en það hefur enginn til-
kynnt mér um það að áhugi væri
á breytingum."