Morgunblaðið - 09.05.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. MAÍ 1985
,,ítalan hefur frá upphafí snúist
um að útiloka hrossin af heiðinniu
Rætt við Pál Dagbjartsson í Varmahlíð í Skaga-
firöi um deilurnar um ítölu Eyvindarstaöaheiöar
BÆNDUR í Seylu- og Lýtings-
staóahrepp í Skagafirði telja að
ítalan á Eyvindarstaðaheiði hafi
verið gerð í þeim tilgangi að úti-
loka upprekstur hrossa á heiðina.
Landgræðslustjóri er sakaður um
að hafa ekki viljað semja við þá
um beitarmálin. Þeir vefengja að
lögformlega hafi verið að ítölunni
staðið, meðferð ítölunefndarinnar
á beitarþolsrannsóknum RALA og
þá útreikninga sem nefndin miðar
við við mat á hrossabeit. Þetta
kemur m.a. fram í samtali sem
blaðamaður Mbl. átti við Pál
Dagbjartsson skólastjóra í Varma-
hlíð og hreppsnefndarmann í
Seyluhreppi. Hann hefur verið
einn af helstu forystumönnum
Skagfirðinga í deilumálunum um
Eyvindarstaðaheiði og sat m.a. í
samninganefnd sera kosin var sl.
haust.
Samningar strönduðu
á ítölunni
„Eftir að gert var samkomulag
um þessi mál í fyrra trúðum við
því og treystum að landbúnað-
arráðuneytið gengi fram fyrir
skjöldu og næði samningum um
upprekstrarmálin þannig að
beitarmál hrossanna leystust,"
sagði Páll m.a. þegar hann rakti
gang mála frá sl. sumri en þá fór
allt í bál og brand í Skagafirði og
Húnavatnssýslum vegna upp-
rekstrarmála eins og kunnugt er.
Páll sagði að samningar hefðu
strandað á mismunandi afstöðu
hreppanna sem upprekstur eiga
á heiðina. Skagfirðingar hefðu
viljað reyna samningaleiðina en
Bólhlíðingar hefðu hinsvegar
beðið um ítöluna og hefðu samn-
ingar því strax strandað á því
grundvallaratriði hverskonar
samninga hægt væri að gera
með ítöluna yfirvofandi. „Mín
skoðun var sú að ekki væri hægt
að gera samninga öðru vísi en
ítölubeiðnin yrði dregin til baka
eða framkvæmd frestað af þeim
sem um hana báðu, það er
hreppsnefnd Bólstaðarhlíðar-
hrepps og Landgræðslu ríkis-
ins,“ sagði Páll.
Hann sagðist einnig hafa
gengið fram fyrir skjöldu í því
að reyna að ná samningum og
fengið til þess umboð frá samn-
inganefndinni að ræða við ráðu-
neytisstjóra landbúnaðarráðu-
neytisins og landgræðslustjóra
og kanna samningsgrundvöll.
Eftir það hefði hann verið í góðu
sambandi við Svein Runólfsson
landgræðslustjóra í allan vetur,
en þegar á herti hefði land-
græðslustjóra skort vilja til að
gera samninga. „Maður er auð-
vitað óhress með að láta hafa sig
að fífli í allan vetur," sagði Páll.
Páll sagði að hreppsnefnd
Bólstaðarhlíðarhrepps hefði beð-
ið um ítölu fyrir heiðina vegna
þess að þeir hefðu trúað því að
með henni væri hægt að útiioka
hross frá heiðinni. „Ég ætla ekk-
ert að fara að gera því skóna
hverjir hafa innprentað þeim þá
skoðun, en það er vitað mál að
Sveinn landgræðslustjóri hélt
þessu fram, alveg þangað til
þetta var rekið ofan i hann i
fyrrahaust. Lögin heimila ítölu-
nefnd auðvitað ekki að útiloka
hross af heiðinni, þar er ekki
gert upp á milli búfjártegunda."
Ekki lögformlega
að málum staðið
„Nei, ég vil ekki taka svo
sterkt til orða að við séum á móti
ítölu. I vetur þegar ég stóð í
þessum samningaumleitunum
hafði ég stundum á tilfinning-
unni að það borgaði sig ekki að
standa í þessu, taldi best að láta
ítöluna koma,“ sagði Páll þegar
hann var spurður að því hvort
Skagfirðingar væru alfarið á
móti ítölunni.
— En af hverju berjist þið þá
á móti henni?
„í sjálfu sér erum við ekki að
berjast á móti ítölunni. En ef þú
átt við þessar samningaumleit-
anir þá er það skoðun okkar að
með því að semja hefðum við
haft betri stjórn á beitarmálun-
um, því þá hefðu þau verið í
höndum sveitarstjórnanna. Eftir
að ítölugerðin hefur verið birt
eru það lögin sem eru látin tala.
Þá er búið að úthluta hverju býli
beitarkvóta, ákveðnum réttind-
um sem ég er ekkert viss um að
eigendur þeirra vilji láta af
hendi. Þá eru sveitarstjórnirnar
búnar að missa allan rétt til
samninga. Ég sé því ekki
grundvöll þess að Sveinn land-
græðslustjóri er nú allt í einu
farinn að bjóða samninga nú,
fjögurra ára aðlögunartíma að
ítölunni. Ég hef ekki trú á að
hann hafi til þess umboð, enda
Páll Dagbjartsson
rétt búinn að hafna samningum
og lækka beitarþolið með ítölu.
Svo vikið sé að itölugerðinni
sjálfri þá teljum við ekki lög-
formlega að birtingu hennar
staðið, einkum gagnvart okkur
Skagafjarðarmegin. Það verður
að vera á hreinu hvenær hún
hefur verið birt lögformlega því
áfrýjunarréttur okkar miðast
við birtingardag. Formaður
ítölunefndarinnar hefur upplýst
að nefndin starfaði eftir 25.
grein laganna, og starfaði því á
vegum landbúnaðarráðuneytis-
ins. Egill Bjarnason, ráðunaut-
ur, heldur því fram, og er það
einnig mín skoðun, að ef öllu
hefði verið rétt til skila haldið,
hefði nefndin átt að skila til
þeirra sem skipuðu hana og
ráðuneytið síðan að koma gögn-
unum til skila. En eins og ég
sagði á fundinum í Miðgarði þar
sem ítölugerðin var kynnt, þá
skiptir þetta ef til vill ekki höf-
uðmáli, því þessu er hægt að
kippa í liðinn á vikutíma eða
svo.“
Nauðsynlegt að fara
fram á yfírítölumat
— Fyrir utan þetta, hvað hafið
þið helst við ítölugerðina að at-
huga?
„Við gerum athugasemdir við
hvernig unnið hefur verið að
þessum málum frá þvi „Brúnka“
var lögð fram. „Brúnka“ inni-
heldur niðurstöður úr beitar-
þolsrannsóknum sem gerðar
voru af Ingva Þorsteinssyni hjá
Rannsóknarstofnun landbúnað-
arins og er þar gefið upp lág-
marksbeitarþol Eyvindarstaða-
heiðar. Við teljum að þetta sé
hlutlaust mat á vegum opinberr-
ar stofnunar. I vetur kemur síð-
an niðurstaða úr nýrri rannsókn
þar sem búið er að fara ofan í
saumana á þeirri eldri og segir
þar að óverulegar breytingar
hafi verið gerðar frá rannsókn-
inni 1983, þó stuðlum hafi verið
breytt nokkuð. Á móti verulega
minna beitarþoli á miðhluta Ey-
vindarstaðaheiðar kom aukin
beit á norðvesturheiðinni. Beit-
arþol er talið nánast óbreytt frá
1983 fyrir heiðina í heild.
Ég vil minna á að í ítölulögun-
um er kveðið svo að orði að ítala
skal vera svo ákvörðuð að full-
skipað skal í landi en ekki
ofskipað miðað við beitarþol.
Byggja skal á beitarþolsrann-
sóknum svo sem við verður kom-
ið, og tekið tillit til aðstæðna
hverju sinni.
Við Skagfirðingar getum ekki
unað því að þessi ítölunefnd
komi, skoði heiðina og noti orðið
staðlað sjónmat yfir ástand
gróðurs á heiðinni og segi svo:
Ja, við ætlum nú að skera þetta
niður um 15%, þvf þetta var allt
of hátt hjá Ingva! Þetta eru
skrýtin vinnubrögð og mönnum
finnst það líka einkennilegt að
þessir sömu menn, Ólafur Dýr-
mundsson og Sveinn Runólfsson,
komu á fund í Árgarði í fyrra til
að kynna skýrslu RALA og töl-
uðu þá um að hún væri mark-
tæk. I fundargerð eru skráð þau
orð Sveins að það væri tvímæla-
laust lagaleg skylda að taka
niðurstöður rannsóknanna al-
varlega og að eftir þeim verði að
fara við notkun afréttarins.
Þeir ræða núna mikið um að
þessi skerðing byggist á ójafnri
dreifingu búfjár um heiðina. Það
er hinsvegar tekið fram í báðum
skýrslunum að þær taki tillit til
ójafnrar dreifingar, að búið sé
að draga frá beitarþolinu þess
vegna. Á þessum sama fundi I
fyrra sagði ólafur að dreifing
sauðfjár væri í góðu lagi á heið-
inni. Þetta misræmi finnst mér
líka skrýtið.
Ég tel nauðsynlegt að fara
fram á yfirítölumat, meðal ann-
ars til að fá úr því skorið hvort
þessar beitarþolsrannsóknir og
skýrslur sem koma frá RALA
séu marktækar, eöa bara eitt-
hvað út í loftið. Ef það síðara
reynist vera staðreynd tel ég
mikinn óþarfa að ausa peningum
í þá stofnun.
Það er fleira í þessari ítölu-
gerð sem er athugunarvert og
spurning hvort stenst lagalega.
Til dæmis má nefna að ítölu-
nefndin úrskurðar að hámarks-
tala ærgilda í tveggja til tveggja
og hálfs mánaðar sumarbeit,
þeir tiltaka þetta ekki nánar,
skuli vera samtals 6.500 ærgildi
en þessi tala var fyrst 7.700 ær-
gildi þegar skýrslan var birt í
fyrra. Síðan var þetta lækkað
um einhver tíu prósent sem
Sveinn fann upp hjá sjálfum sér
vegna þess að það passaði ná-
kvæmlega við hrossin sem rekið
hafa verið á heiðina."
Snýst um að útiloka hrossin
— Teljið þið þessar aðgerðir
beina aðför að upprekstri hrossa
á heiðina?
„Auðvitað hefur þetta frá upp-
hafi snúist um að útiloka hrossin
af heiðinni. Ég skil það vel að
menn eigi erfitt með að kyngja
því að hafa alltaf verið með
rangtúlkun á lögum, eins og
Sveinn landgræðslustjóri til
dæmis. Þeir eru búnir að breiða
það út um allt land að hægt sé að
útiloka hross af afréttum en síð-
an kemur það í ljós að slíkt er
ekki hægt. Þeir reyna að vísu að
sverja þetta af sér, gerðu það á
fundinum í Miðgarði og hafa
alltaf gert.
í þessu sambandi vil ég benda
á enn eitt atriði í þessari ítölu-
gerð. Þar stendur að beit fyrir
stóðhross skuli metin þannig að
á móti hverri hryssu með folaldi
reiknist tíu ærgildi og á móti
hverju geldhrossi sjö ærgildi.
Þessi tíu ærgildi myndu þýða 22
fóðureiningar á dag en ég held
að hámjólka kýr þurfi að há-
marki 15 til 18 fóðureiningar á
dag. Við viljum halda okkur við
17,6 fóðureiningar á dag eða átta
ærgildi fyrir hryssu með folaldi.
Það stendur reyndar í ítölulög-
unum að fóðurfræðingar eigi að
skera úr um þegai verið er að
ákvarða fóður- eða beitarþörf
fyrir búpening. Ég efast um að
það sé á valdi ítölunefndar að
skera úr um þetta.
í lokin er rétt að taka það
fram að af hálfu okkar Skagfirð-
inga eru engin illindi út í Ból-
hlíðinga þótt þeir hafi farið
fram á ítölu fyrir Eyvindar-
staðaheiði. Mér finnst reyndar
ekkert óeðlilegt við það að slík
beiðni skyldi koma fram. Enda
held ég að það væri ekki til að
bæta ástandið að fara að efna til
úlfúðar hér á milli því afréttinn
verðum við að nota sameigin-
lega. Hins vegar vil ég ítreka þá
skoðun mína að skynsamlegra
hefði verið að ræða málin hér
heima og semja um þau,“ sagöi
Páll Dagbjartsson að lokum.
Fyrirliggjandi í birgðastöð
SVARTAROG
GALVANISERAÐAR
PÍPUR
Samkv.iDin 2440-B.S.1387
o00° °°o o
Sverleikar:
Lengdir:
svart, 3/8 - 5“
galv., 3/8 - 4“
6 metrar
SINDRA
STÁLHF
Borgartúni 31 sími 27222
Margunbla&iA/Árni Sæberg
Frá heimsókn Grænlendinganna á vistheimilið að Dalbraut. Varaforseti
bæjarstjórnar, Bjarne Kreutzmann, er fyrir miðri mynd.
Varaforseti bæjarstjórnarinn-
ar í Nuuk í opinberri heimsókn
VARAFORSETl bæjarstjórnarinnar
í Nuuk á Grænlandi, Bjarne Kreutz-
mann, er um þessar mundir staddur
hér á landi í opinberri heimsókn. í
for með honum eru fímm aðrir bæj-
arfulltrúar, skrifstofustjóri og
slökkviliðsstjóri.
Grænlensku gestirnir komu til
landsins á mánudag. Á þriðjudag
heimsóttu þeir m.a. vistmenn elli-
heimilisins á Dalbraut og í gær
skoðuðu þeir húsakynni Ríkisút-
varpsins og Kassagerðarinnar. Þá
er ráðgert að fara með gestina í
dagsferð um Suðurland. Opinberri
heimsókn Kreutzmanns og fylgd-
arliðs hans lýkur á morgun, föstu-
dag.