Morgunblaðið - 22.05.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 22. MAÍ 1985
Heimsókn í Mjólkur-
samlagið í Búðardal
í vetur hafa MS-ostakökur verið
vinsælar á borðum landsmanna, ým-
st neð kirsuberjum eða öláberjum.
Kökur þessar eru framleiddar hjá
Yfjólkursamlaginu í Búðardal. Þar
eíga líka uppruna sinn ostarnir Dala-
yrja og Dalabrie sem mörgum þykja
flerramannsmatur.
Að Brekkuhvammi 15 í Búðar-
dal stendur hús Mjólkursamlags-
ins. Það er stórt, einlyft og mjðg
snyrtilegt. Innandyra er þar allt
eins hreinlegt og hæfa þykir þar
sem farið er höndum um matvæli.
Mjólkurlyktina leggur um hvít-
málaða ganga þar sem rauðar
hurðir rjúfa ljósafleti. F.yrir innan
eina slíka situr Sigurður Rúnar
Friðjónsson mjólkursamlags-
stjóri. Hann er maður stór og
þrekinn, dökkur á brún og brá
enda af Dalamannakyni, sonur
Friðjóns Þórðarsonar alþing-
ismanns frá Breiðabólsstað á
Fellsströnd og konu hans Kristin-
ar Sigurðardóttur. Hann hefur
verið mjólkursamlagsstjóri í átta
ár. Hann leiðir okkur um húsa-
kynni mjólkursamlagsins.
Þrjár milljónir lítra
af mjólk
í 2000 fermetra húsi tók sam-
lagið á móti þremur milljónum
lítra af mjólk á sl. ári frá 90
mjólkurframieiðendum. Samlags-
svæðið nær um norðanvert Snæ-
fellsnes, Dalasýslu og Austur-
-Barðastrandarsýslu. íbúar á
þessu svæði eru 6200. Að sögn Sig-
urðar eru allir innleggjendur með
rafkælda mjólkurtanka nema
tvær systur komnar hátt á átt-
ræðisaldur sem búa á Kinnastöð-
um í Reykhólasveit. Þær hafa
undanþágu frá slíku fyrir lífstíð,
hafa enda skilað úrvalsmjólk á
brúsum sínum frá því Mjólkur-
samlag Búðardals tók til starfa
fyrir 21 ári. Fimmtíu og fimm pró-
sent af innveginni mjólk er gert að
neyslumjólk fyrir íbúa svæðisins.
190 tonn eru framleidd af ostum á
ári og 40 tonn af skyri, sem búið er
til samkvæmt gömiu aðferðinni og
þykir mjög gott. Fimm til sex þús-
und ostakökur eru seldar frá sam-
laginu á mánuði. Starfsmenn hjá
fyrirtækinu eru tuttugu og einn,
fimm bílstjórar, tveir mjólkur-
fræðingar, einn lærlingur, einn
meinatæknir og ellefu almennir
starfsmenn.
Ostagerð í stórum tank
Það er talsverður vélagnýr í
vinnslusölum Mjólkursamlagsins.
Stórar vélar eru þar í gangi og í
boldangsmiklum tönkum snúa
þær þúsundum lítra af mjólk svo
úr verður ýmist ostur eða smjör.
Það var undarleg tilfinning að
horfa ofan í stóra tankinn þar sem
osturinn er búinn til, fylgjast með
stóru spöðunum sem hræra mjólk-
inni stöðugt í ýmsar áttir þar til
eggjahvítan hleypur í drafla og
mysan skilst frá, síðan er öllu
saman hleypt í ker þar sem mysan
síast frá en draflinn eru pressaður
saman í harðan kökk, þetta hefði
íslensku búandfólki fyrri tíma
ugglaust þótt merkilegt uppá að
horfa því aðferðin er sú sama og
notuð hefur verið frá aldaöðli
nema nú hafa vélarnar leyst af
hólmi handaflið. Osturinn er síðan
lagður í saltpækil þar sem hann
dregur í sig 1,7 prósent til að auka
bragðgæðin. Að þessu loknu er
ostinum, sem ýmist hefur 30 eða
45 prósent fituinnihald í þurrefni,
pakkað í plastfilmu, geymdur í
kæli og er neysluhæfur eftir 7 til
10 vikur.
Mygluostur varnar kvefi
Brieostur er búinn til á svipað-
an hátt. Eftir tólf til fjórtán daga
geymslu í 13 gráðu hita við 95 pró-
sent raka vex á ostinn mygla sem
heitir Penicillium Candium. Það
efni er keypt hreinræktað frá
Danmörku og blandað í osta-
mjólkina. Mygluost þennan kveð-
ur Sigurður hollan og segir hann
góða vörn gegn kvefi.
Bandarískur siður
í öðrum sal gefur að líta starfs-
fólk önnum kafið við að búa til
ostakökur. Sulturnar er ekki hægt
að bera á kökurnar í vél og er
þetta því fremur seinleg fram-
leiðsla. Ostakökur eru á hvers
manns borðum í Bandaríkjunum
enda gerð þeirra gamall og þjóð-
legur siður þar. í Evrópu eru
ostakökur hins vegar lítt þekktar
og því ekki framleidd sulta á borð
við þá bandarísku sem notuð er í
Mjólkursamlaginu í Búðardal.
Sigurður sagði að sultan væri dýr
og hátt tolluð en nú er verið að
vinna að því að finna jafngóða en
ódýrari sultu og beri sú leit árang-
ur gætu kökurnar orðið ódýrari.
Enginn reykur
Þessu næst liggur leiðin inn í
verkstæði samlagsins. Sigurður
segir bílaeign fyrirtækisins vera
þrjá tankbíla sem notaðir eru til
að flytja mjólk og tvo flutninga-
bíla. Bílstjórar á bílunum annast
—i— oenme —
UstakakA
sjálfir viðgerðir, hver á sínum bíl,
á verkstæði samlagsins. Á verk-
stæðinu, eins og annars staðar í
húsnæði Mjólkursamlagsins í
Búðardal, situr snyrtimennskan i
fyrirrúmi.
Að lokinni göngu um húsakynni
samlagsins er gengið til kaffistofu
starfsfólks þar sem bíða á borðum
ostar, ostakökur og mjólk. í kaffi-
stofunni hefur verið komið upp
lofthreinsara yfir einu af borðun-
um, þar geta þeir fimm starfs-
menn samlagsins sem reykja setið
með sígarettur yfir kaffibollum án
þess að reykurinn sé öðrum starfs-
mönnum til óþæginda. Slikur út-
Sigurður Rúnar Friðjónsson mjólkursamlagsstjóri.
Hús Mjólkursamlagsins í Búðardal.
búnaður er óvíða, enn sem komið
er, á kaffistofum fyrirtækja.
Ný lög um Fram-
leiðsluráð?
Yfir kaffiborðum berst talið að
frumvarpi því sem nú er til um-
ræðu um Framleiðsluráð landbún-
aðarins. Varðar það m.a. fram-
leiðslu og sölu búvara. Stjórnun
þessara mála er nú mikið í hönd-
um Framleiðsluráðs sem skipað er
fulltrúum kosnum af bændum og
stjórnendum vinnslustöðva
bænda. Samkvæmt frumvarpinu
færist þetta vald á hendur land-
búnaðarráðherra en Framleiðslu-
bænda verði staðgreiddar en jafn-
framt er ekki búið að gera ráðstaf-
anir til að tryggja mjólkursamlög-
unum rekstrarfé. Einnig væri
áhyggjuefni ef framleiðslu á
mjólkurvörum ætti að miða ein-
göngu við þarfir innlenda markað-
arins, það myndi hafa í för með
sér mikinn samdrátt í mjólkur-
framleiðslu og yrði það ekki gert
með skipulegum hætti hefði það
að öllum líkindum í för með sér
mikla fækkun íbúa Dalasýslu, en
þar lifa 60 til 70 prós'ent sýslubúa
á landbúnaði sem er eitt stærsta
hlutfall á landinu. Sigurður sagði
að það skipulag sem menn hafi bú-
ið við hafi m.a. gert það að verkum
að mjólkuriðnaðurinn stæði nú í
fremstu röð í matvælaiðnaði á ís-
landi bæði hvað snerti vöruþróun
og markaðssetningu afurða. Sig-
urður sagði ennfremur: „Áður en
mjólkursölulögin tóku gildi fyrir
fimmtíu árum ríkti glundroði á
markaðinum í þessum efnum,
bændur fengu seint og illa borgað
fyrir sínar afurðir, nú fá bændur
um 65 prósent af mjólkurverðinu í
sinn hlut, 25 prósent fer í vinnslu
og dreifingarkostnað og 10 pró-
sent í lögboðin sjóðagjöld. Þetta er
sambærilegt við okkar nágranna-
lönd. Matvælaframleiðsla er einn
af grunnþáttum hvers þjóðfélags
og á það má benda að í öllum
helstu viðskiptalöndum okkar nýt-
ur landbúnaðurinn stuðnings í
formi ýmiskonar styrkja. Það er
því mjög mikilvægt að til endur-
skoðunar framleiðsluráðslaganna
verði vandað."
Ferðamannastraumur
Sigurður sagði að lokum að það
væri mikið um að fólk kæmi í
mjólkursamlagið og verslaði og
vildi jafnframt fá að sjá og kynn-
ast framleið8luaðferðum. Vaxandi
áhugi virtist vera hjá almenningi
á framleiðslu mjólkurvara. Um
þetta væri gott eitt að segja. Þeir
samlagsmenn gætu hins vegar
ekki sinnt þessum þætti starfsem-
innar eins vel og þeir gjarnan
vildu, til þess skorti einfaldlega
mannafla.
M UMI
Sýnishorn af framleiðslu Mjólkursamlagsins í Búðardal.
Blómarós úr Búðardal með tilbúna
ostaköku.
ráð verður nánast umsagnaraðili.
Sigurður kvaðst hafa af því
áhyggjur að þessi breyting sem
gert er ráð fyrir í frumvarpinu,
komi niður á starfsemi vinnslufyr-
irtækjanna. Þá er m.a. gert ráð
fyrir að allar framleiðsluvörur
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Ljósm.: Benedikt Jónsson
Unnið við ostakökugerð.