Morgunblaðið - 22.05.1985, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 1985
31
i
Þurfum nauðsynlega dag-
heimili fyrir MS-sjúklinga
Rætt við Gyðu Jónínu Ólafsdóttur, formann MS-félags ís-
lands, og John Benedikz lækni um Multiple Sclerosis,
ólæknandi sjúkdóm sem veldur skaða á miðtaugakerfi
MS-félag fslands vinnur um þess-
ar mundir að því að afla fjár sem
m.a. á að verja til að setja á fót
daghcimili fyrir sjúklinga sem þjást
af Multiple Sclerosis (heila- og
mænusiggi), ólæknandi sjúkdómi
sem leggst á miðtaugakerfi fólks og
getur valdið ýmiss konar alvarlegum
einkennum, svo sem lömun, hreyfi-
hömlun, truflun á sjón, jafnvægis-
skyni og tali. Dagheimilið á að
gegna því hlutverki að veita sjúkl-
ingum tilbreytingu, létta álagi af
heimilum þeirra, ásamt þvi að vera
vettvangur ýmislegrar félagsstarf-
semi. MS-sjúklingar á íslandi eru nú
um 180 talsins.
„Því er ekki að neita að okkur
vantar tilfinnanlega fjármagn til
að geta veitt MS-sjúklingum þá
þjónustu sem nauðsynleg er. Enn-
fremur teljum við brýnt að styðja
við bakið á rannsóknum á MS hér-
lendis, en við fslendingar erum i
góðri aðstöðu til að rannsaka
sjúkdóminn vegna einangrunar
landsins og okkar skipulega heil-
brigðiskerfis," sagði Gyða Jónína
Ólafsdóttir, formaður MS-félags-
ins, en hún og John Benedikz
læknir hafa undanfarin þrjú ár
talað persónulega við alla MS-
sjúklinga á landinu og lagt fyrir
þá langa spurningalista í þeirri
von að hafa eitthvað upp úr krafs-
inu sem gæti aukið skilning
manna á sjúkdómnum. Könnun-
inni er nýlega lokið, en hins vegar
á eftir að vinna rækilega úr gögn-
unum.
Fyrstu rannsóknir á fslenskum
MS-sjúklingum voru gerðar á ár-
unum í kringum 1960 af prófessor-
unum Kjartani heitnum Guð-
mundssyni og Gunnari Guð-
mundssyni yfirlækni.
Hvað er MS?
John Benedikz sagði að Multiple
Sclerosis-sjúkdómurinn lýsti sér í
því að slíður utan um taugaþræði í
miðtaugakerfinu (heila og mænu)
yrðu fyrir sjúklegum breytingum.
Þessi slíður eru úr efni sem heitir
myelin, eða mýli á íslensku, og eru
nauðsynleg fyrir leiðni tauganna.
Þegar mýlið skaddast verður
truflun á taugaboðum í viðkom-
andi taug, og því eru helstu afleið-
ingar sjúkdómsins hreyfi- og
skyntruflanir ýmiss konar, allt
eftir því hvaða svæði miðtauga-
kerfisins skaddast.
„Það myndast bólga á blettum í
miðtaugakerfinu, sem oftast geng-
ur yfir á sex til tólf vikum, en
skilur þá eftir sig ör, sem er var-
anleg skemmd á taugaslíðrinu,"
sagði John. Nafn sjúkdómsins á
ensku, Multiple Sclerosis, er dreg-
ið af þessari hegðun sjúkdómsins,
og þýðir eiginlega dreifð öramynd-
un eða hersla.
MS leggst misjafnlega á fólk
Þau John og Gyða sögðu að MS
hegðaði sér mjög misjafnlega
bæði hvað varðar einkenni og
sjúkdómsgang, og færi misilla
með fólk. Að meðaltali fá
MS-sjúklingar eitt kast á um það
bil eins og hálfs árs fresti, en tíðni
kasta er afar breytileg frá einum
sjúklingi til annars; sumir fá að-
eins eitt eða tvö áföll á ævinni,
sem skilja eftir sig lítil eða engin
einkenni, á meðan aðrir fá áfall
tvisvar á ári. Um 10% MS-sjúkl-
inga hrakar stöðugt.
Einkennin fara eftir því hve
mörg og hörð köst sjúklingur fær,
en þau geta verið lömun, dofi,
sjóntruflanir, erfiðleikar að halda
þvagi og skjálfti, svo nokkuð sé
nefnt. I kasti geta menn fengið
mjög svæsin einkenni, alvarlega
lömun eða misst sjónina um tíma,
en þegar bólgan hjaðnar ná menn
sér iðulega að mestu leyti. Varan-
leg einkenni stafa hins vegar af
því að vefurinn nær sér ekki full-
komlega af bólgunni og eftir situr
eins konar ör (sclerosis), eða
skemmdur vefur. Það liggur í
hlutarins eðli, að eftir því sem
köstin verða fleiri, fjölgar örunum
og þar með varanlegum skemmd-
um á miðtaugakerfinu.
Yfirleitt leggst sjúkdómurinn á
fólk á besta aldri, milli tvítugs og
fertugs, en það kemnur þó fyrir að
MS greinist í yngra og eldra fólki.
Sjúkdómurinn er tíðari meðal
kvenna en karla, af hverjum fimm
MS-sjúklingum eru að meðaltali
þrjár konur á móti tveimur körl-
um. Auk þess leggst sjúkdómurinn
af mestum þunga á hvíta kyn-
stofninn og, að því er virðist, aðal-
lega á fólk sem býr í tempraða
beltinu, á 40. til 60. breiddargráðu.
Af hverju stafar MS?
Orsök MS hefur ekki enn fund-
ist, þrátt fyrir víðtækar rannsókn-
ir víða um heim. Þau Gyða og
John sögðu hins vegar, að mjög
sterkur grunur léki á því að sýking
snemma í bernsku, liklega veiru-
sýking, væri helsta orsökin.
„Taugaslíðrið tekur breytingum
strax í upphafi, en mörgum árum
síðar virðist sem ónæmiskerfið
verði fyrir. einhverri ertingu, sem
veldur hinum eiginlega skaða,"
sagði John. „Það er ólíklegt að
veiran sé enn til staðar í mið-
taugakerfinu þegar sjúkdómurinn
er orðinn að veruleika, því ekki
hefur tekist að finna slíka veiru
með ræktun. Með öðrum orðum,
það þarf ekki að vera að orsök sýk-
ingarinnar í upphafi sé sú sama og
síðar setur sjúkdóminn af stað.
Þetta er þó aðeins tilgáta," sagði
John, „studd rökum, vissulega, en
engan veginn sönnuð."
Að sögn Johns er það einkum
tvennt sem rennir stoðum undir
þá tilgátu að sýking i bernsku
liggi að baki sjúdkómnum; í fyrsta
lagi hefur það sýnt sig að fólki
sem flytur af áhættusvæðinu (það
er að segja tempraða beltinu) í
heitara loftslag eftir 15 ára aldur,
er jafn hætt við að fá MS eftir sem
áður, en hinir sem flytjast í
bernsku eiga síður á hættu að
veikjast. Það bendir til að sjúk-
dómurinn skjóti rótum í æsku.
í öðru lagi gefa ýmsar rann-
sóknir til kynna að ónæmiskerfið
taki til starfa hjá MS-sjúklingi í
kasti, á svipaðan hátt og það gerir,
þegar það ræðst gegn óvel-
komnum veirum. En einhver boð-
-skekkja virðist hins vegar valda
því að ónæmiskerfið beinir spjót-
um sínum að mýlinu og veldur þar
tjóni.
MS er ekki arfgengur sjúkdóm-
ur, en tíðni sjúkdómsins er hærri
hjá fólki með tiltekna vefjagerð og
að því leyti virðist ákveðið næmi
fyrir honum ganga að erfðum.
Enda sýnir reynslan að um 10%
MS-sjúklinga eiga nákominn ætt-
ingja sem einnig er haldinn sjúk-
dómnum.
Meðferd
„Það er engin lækning til á MS
svo öll meðferð beinist fyrst og
fremst að afleiðingum sjúkdóms-
ins og einkennum," sagði John.
„Menn hafa þreifað fyrir sér með
ýmis lyf, en þau sem að mestu
gagni koma hafa miklar auka-
verkanir og eru því notuð af varúð.
Besta ráðið sem hægt er að gefa
MS-sjúklingum er einfaldlega að
fara vel með sig, ástunda heil-
brigða lifnaðarhætti og hvíla sig
vel.“
Þess má að lokum geta að MS-
félag tslands opnaði nýlega
skrifstofu í húsakynnum Krabba-
meinsfélags íslands, Skógarhlíð 8,
og þar liggja frammi ýmsir bækl-
ingar og upplýsingar um sjúkdóm-
inn, sem félagið og aðrir aðilar
hafa gefið út. Skrifstofan er opin á
þriðjudögum á milli kl. 15.00 og
17.00. Félagið heldur síðasta fund
vetrarins nk. fimmtudag, 23. maí,
á skrifstofunni stundvíslega kl.
20.00.

MorgunblaAið/fimilia
Gyða Jónína Ólafsdóttir og John Benedikz í hinni skrifstofu MS-félagsins, setn er í húsi Krabbameinsfélagsins, í
Skógarhlíð 8.
STÝRILIÐAR
SEGULROFAR
YFIRALAGSVARNIR
STJORNUÞRI-
HYRNINGSROFAR
TIMALIÐAR
ROFAHUS
Hagstættverö
= HÉÐINN =
VÉLAVERZLUN-SIMI: 24260
LAGER-SÉRRIWTANIR-WÓNUSTA
ESAB
Rafsuðutæki
vír og
fylgihlutir
Nánast allt til
rafsuöu.
Forysta ESAB
ertrygging
fyrirgæöum
og góöri þjónustu.
Allartækni-
upplýsingar
erufyrirliggjandi
ísöludeild.
= HÉÐINN =
VÉLAVERSLUN, SELJAVEGI 2,
SfMI24260
ESAB
AUGLÝSINGA- OG
KYNNINGAMYNDIR.
Öll alrmenn myndataka úti sem inni.
. Myndbandavinnsla í háum gceðaflokki.
: Leitið tilboða.