Morgunblaðið - 04.12.1985, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER1985
Já, Svanhildur! Allar
skoðanir skal endurmeta
Otgefandl slfttfctfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoóarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 450 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Yelena Bonner
í Róm
eir sem lent hafa i ónáð hjá
Kremlverjum eru allir sama
sinnis: Stuðningur Vestur-
landabúa við andófsmennina er
ómetanlegur. Þótt sovéska
stjórnkerfið sé tilfinningalaust
og kalt, holar dropinn steininn
þar eins og annars staðar.
Hvatning þeirra, sem hafa flúið
ógnarstjórn kommúnismans, er
ætíð hin sama til okkar, sem við
frelsi búum: Látið frá ykkur
heyra, haldið uppi stöðugri gagn-
rýni og nefnið þá einstaklinga
nógu oft, sem þið berið fyrir
brjósti.
Yelena Bonner, eiginkona
Andreis Sakharov, er nú í Róm,
þar sem hún gengst undir lækn-
isaðgerð vegna augnsjúkdóms.
Nöfn þeirra Sakharovs og Bonn-
ers eru hvað oftast nefnd nú á
tímum, þegar rætt er um ill og
ósanngjörn örlög einstaklinga
undir ómannúðlegri stjórn
kommúnista. Þetta fólk hefur
ekkert til saka unnið. Það hefur
hins vegar látið i ljós skoðun sína
og léð þeim stuðning, sem hafa
sætt ofbeldi fyrir að gera slíkt
hið sama. Af þessum ástæðum
hafa Sakharov-hjónin verið of-
sótt og síðan dæmd í útlegð i
bænum Gorki. Vegna veikinda
konu sinnar hefur Sakharov
orðið að fara I hungurverkfall til
að knýja á stjórnvöld í von um
að þau leyfðu henni að leita sér
lækninga. Hefur farið tvennum
sögum af heilsu Sakharovs sjálfs
og um tíma var jafnvel talið, að
hann væri allur.
Hetjuleg barátta Sakharov-
hjónanna stendur eins og fleinn
í holdi sovéskra valdhafa.
Hræðsla þeirra við skoðanir
einstaklinga er svo mögnuð, að
þeir svífast einskis til að buga
þá, sem vekja hjá þeim ótta.
Yelena Bonner fékk að fara úr
landi með því skilyrði, að hún
ritaði undir skjal, þar sem hún
skuldbindur sig til að ræða ekki
við fréttamenn. Hún hefur þó
þegar tekið af allan vafa um að
Sakharov er enn á lífi.
Um þessar mundir eru tíu ár
liðin frá því að Andrei Sakharov
hlaut friðarverðlaun Nóbels.
Hann fékk ekki að fara til Óslóar
og taka við verðlaununum. Þar
flutti Yelena Bonner hins vegar
þakkarræðuna fyrir hans hönd.
Þessir atburðir hafa verið rifjað-
ir upp nú, þegar Alþjóðasamtök-
um lækna gegn kjarnorkuvá
hefur verið úthlutað friðarverð-
laununum. Vegna tvískinnungs
sovéskra forystumanna lækna-
samtakanna hefur norska Nób-
elsnefndin sætt harðri gagnrýni
fyrir ákvöðrun sína að þessu
sinni. Landflótta andstæðingur
Sovétstjórnarinnar, Leonid
Pliutch, sem sætti refsimeðferð
sovéskra „geðlækna", hefur sagt,
að sjónvarpsmyndir af Sakharov,
sem Sovétstjórnin hefur sent til
Vesturlanda, sýni, að hann hafi
fengið „geðlyf“. Sovéskir læknar
hafa þar með tekið að sér að
beita Sakharov refsingu að boði
stjórnvalda. Evgení Shasov, hinn
sovéski formaður Alþjóðasmat-
aka lækna gegn kjarnorkuvá, er
í hópi þeirra lækna, sem ganga
erinda Kremlverja, þegar þeir
kippa í spottann.
í ákalli sovéskra andófsmanna
til okkar, sem búum við frelsi
lýðræðisins, felst ósk um skýr
og afdráttarlaus viðbrögð. Sagt
hefur verið, að sovéska áróðurs-
vélin hafi meðal annars haft það
að markmiði með hávaðanum um
hættuna á kjarnorkustríði að
draga athyglina frá mannrétt-
indabrotum í kommúnistaríkj-
unum. Röksemdafærslan sé eitt-
hvað á þennan veg: Við leggjum
höfuðkapp á baráttuna gegn
þeirri ógn, sem steðjar að mann-
kyni öllu, kjarnorkuógninni; sú
barátta ber ekki árangur nema
með sameiginlegu átaki manna í
austri og vestri; við megum ekki
láta ólíkar skoðanir á þjóðfélags-
kerfum þvælast fyrir okkur í
þessari baráttu; réttindi ein-
stakra manna verða að víkja
fyrir hagsmunum heildarinnar.
Því miður hefur mátt heyra
enduróm þessara sovésku áróð-
ursbragða hjá ýmsum þeirra,
sem eru virkir í Alþjóðasamtök-
um lækna gegn kjarnorkuvá á
Vesturlöndum.
Ýmsir stjórnmálamenn á
Vesturlöndum eru þeirrar skoð-
unar að vinna beri að því í kyrr-
þey og á bak við tjöldin að fá
Kremlverja til að hætta að sýna
einstaklingum grimmd. Þessi
kenning stangast á við það, sem
fórnarlömbin sjálf segja. Lesend-
um Morgunblaðsins hefur svo oft
verið færð staðfesting á þeim
vilja sovéskra andófsmanna, að
minnt sé á þá hvenær sem tæki-
færi gefst, að krafan um leyni-
makk í mannréttindamálum á
áreiðanlega ekki við rök að styðj-
ast. Hún byggist á þeim hags-
munum Kremlverja, að þagað sé
um óhæfuverkin. Að Yelenu
Bonner skuli þó leyft að fara til
Rómar, eftir allt sem á undan
er gengið, sýnir, að mannrétt-
indabarátta, sem háð er fyrir
opnum tjöldum og snýst um
alkunnan einstakling, ber árang-
ur að lokum.
Saga þeirra Sakharov-hjón-
anna er hetjusaga, sem ekki er
enn lokið. Einstakir þættir þess-
arar sögu snerta hvern þann, sem
kynnir sér hana. Mikið hefur
verið skrifað um þau hjón.
Áhrifamikia kvikmynd um þau
hefur mátt fá á myndbandaleig-
um hér á landi. Færi ve! á því,
að íslenska ríkissjónvarpið sýndi
nú þessa mynd, svo að sem flest-
um verði ljóst fyrir hvað hetjum
er refsað í Sovétríkjunum.
eftir ólöfu Sigurð-
ardóttur og Valgerði
Eiríksdóttur
Svanhildur Halldórsdóttir,
skrifstofumaður hjá BSRB, skrif-
aði grein í Morgunblaðið 28. nóv-
ember síðastliðinn. Tilefni þessa
greinarkorns, sem bar heitið „All-
ar skoðanir skal endurmeta", var,
að búið er að ákveða að endurtaka
atkvæðagreiðslu Kennarasam-
bands íslands (KÍ) um úrsögn þess
úr BSRB. Atkvæðagreiðslan mun
fara fram 9. og 10. desember nk.
2. og 3. maí síðastliðinn fór fram
samskonar atkvæðagreiðsla. Nið-
urstöður hennar voru þær, að 69%
þeirra, sem afstöðu tóku, vildu, að
KÍ gengi úr BSRB. Samkvæmt
lögum BSRB þarf % greiddra
atkvæða til að úrsögn teljist lögleg.
Stjórn BSRB og nú síðast þing
BSRB hafa lýst því yfir, að þau
álíti að telja beri auða seðla og
ógilda sem greidd atkvæði, og þvf
hafi sá meirihluti, sem samþykkti
úrsögn, ekki verið nægilega stór.
Það hafi nefnilega aðeins 64%
þeirra, sem greiddu atkvæði, vilj-
að, að KÍ gengi úr BSRB.
Við ætlum ekki hér út í umræð-
una um túlkun þessarar lagagrein-
ar. Hins vegar viljum við benda á.
að bæði fulltrúaráð og stjórn KI
hafa ítrekað lýst því yfir, að kenn-
arar innan KÍ hafi samþykkt úr-
sögn í maí sfðastliðnum.
En eftir að stór meirihluti á
nýafstöðnu þingi BSRB studdi
túlkun stjórnar BSRB á niðurstöð-
um kosningarinnar, þá fannst
okkur mörgum innan KÍ, að okkur
bæri siðferðileg og félagsleg
skylda til að endurtaka atkvæða-
greiðsluna. Við endurmátum því
fyrri afstöðu okkar í þessu máli.
Og þessa dagana er því enn einu
sinni verið að kynna fyrir kennur-
um innnan Kl rökin með og á móti
úrsögn. Hver einasti kennari er
þessa dagana að endurmeta afstöðu
sína. Það liggur í hlutarins eðli.
Svanhildur hefði því átt að beina
þeim vísdómsorðum, sem hún valdi
í grein sinni, eitthvað anna en til
kennara.
Ástæöur fyrir úrsögn KÍ
I grein sinni telur Svanhildur
upp tvær „höfuðröksemdir", sem
talsmenn úrsagnar haldi á loft.
Þá fyrri segir hún vera, að „ekki
sé á rök kennara hlustað, þegar
fjallað er um kaup og kjör f aðal-
kjarasamningi BSRB.“ Þessu til
stuðnings vitnar hún í fundargerð-
ir samninganefndar frá því f júlf
og til októberloka á síðasta ári.
Reyndar er erfitt að sjá, hvers
vegna hún eyðir þar svo mikilli
prentsvertu.
Ekki minnumst við þessara full-
yrðinga. Sumir talsmenn úrsagnar
hafa hins vegar bent á, að einstök
félög hafi ekki það svigrúm innan
BSRB, sem þau þurfi til að ná fram
ýmsum hagsmunamálum.
Aðra höfuðröksemd úrsagnar-
innar nefnir Svanhildur réttilega,
þ.e. að með úrsögn KÍ sé verið að
stíga skref í átt til sameiningar
allra kennara f ein stór og sterk
heildarsamtök. Nú eru í landinu
tvenn kennarasamtök, HÍ og HÍK.
Þeir, sem nú útskrifast úr Kenn-
araháskóla íslands, geta valið
hvort þeir vilja heldur vera í KÍ,
sem er innan BSRB, eða HÍK, sem
er innan BHM. I flestum skólum
á landinu starfa því hlið við hlið
kennarar úr KÍ og HÍK. Það er
þvi augljóst mál, að það er mikil-
vægt baráttumál fyrir kennara,
að sameining eigi sér stað og að
kennarar skipi sér f öflug heildar-
samtök. Slík samtök yrðu kennur-
um gífurleg lyftistöng í faglegri
baráttu fyrir betri skóla.
1 grein Svanhildar svifur andi
samstöðu og sameiningar yfir
vötnum. Sá andi sem hrffur alla
sanna verkalýðssinna með sér. I
þeim anda fljúga setningar eins
og þessi úr penna hennar: „Það eru
engin landamæri til milli vinnandi
stétta." Við furðum okkur óneitan-
lega á þvf, að hún skyldi ekki sjá
neitt ljós i sameiningu kennara. 1
þeim efnum er „flest heldur óljóst"
segir hún og vitnar í ummæli for-
manns HÍK, Kristjáns Thorlacius,
og gerir hann að landamæraverði
við þau landamæri, sem hún hefur
dregið milli kennara i KÍ og HÍK.
Hún vitnar hins vegar ekkert í þá
ályktun, sem aðalfundur HIK
samþykkti og sendi frá sér fyrir
réttum mánuði. En þar kemur
fram mjög eindreginn sameining-
arvilji. Og hún lætur eins og hún
viti ekki um þær greinar, sem
Heimir Pálsson, stjórnarmaður í
HÍK og nýkjörinn formaður BK
(Bandalags kennaraféiaga), hefur
Þekkingu ber
að endurmeta
Athugasemdir við grein
Svanhildar Halldórsdóttur
eftirHeimi Pálsson
Svanhildur Halldórsdóttir,
starfsmaður BSRB, skrifar í dag,
28. nóvember 1985, grein í Morgun-
blaðið undir fyrirsögninni „Allar
skoðanir skal endurmeta”. Greinin
fjallar mestan part um málefni
BSRB og Kennarasambands ís-
lands og skal ég ekki blanda mér
í þær umræður. En ég sé mig knú-
inn til að gera athugasemdir við
þann kafla greinarinnar þar sem
ræðir undir millifyrirsögninni
„Sameining ekki í sjónmáli" um
horfur á sameiningu allra kennara
f eitt kennarafélag. Þótt auðgert
ætti að vera að afla sér traustra
heimilda innan veggja á Grettis-
götu 89 hefur Svanhildi láðst það
í þessu sambandi. Hún vitnar í tvö
blaðaviðtöl við formann Hins ís-
lenska kennarafélags (HÍK) en
leitar hins vegar ekki eftir sam-
þykktum aðalfundar félagsins sem
hefðu raunar gefið henni töluvert
auknar upplýsingar.
Á aðalfundi HÍK var samþykkt
eftirfarandi tillaga:
Þing HÍK lýsir yfir fullum
stuðningi við að stofnað verði
nýtt félag kennara og felur
stjórn sinni að vinna áfram að
smeiningu kennara innan HÍK
ogKl.
Þingið veitir stjórninni umboð
til að skipa fulltrúa í nefnd til
að gera tillögur um lög slíks fé-
lags og væntir þess að hún taki
fullt tillit til athugasemda og
ábendinga sem fram koma.
Þingið felur stjórninni að láta
fara fram allsherjaratkvæða-
greiðslu meðal félagsmanna um
endanlegar ákvarðanir í þessu
máli.
Þegar einstakir liðir þessarar
tillögu höfðu verið samþykktir
með yfirgnæfandi meirihluta at-
kvæða var tillagan í heild borin
upp og samþykkt með öllum
greiddum atkvseðum gegn sex. Af
sjötíu og fjórum atkvæðisbærum
fulltrúum guldu aðeins sex nei-
kvæði sitt við. Ég hygg þetta segi
raunar allt sem þarf um þann hug
sem ríkti á aðalfundinum. Til frek-
ari skýringar vil ég þó geta þess
að sú túlkun tillögunnar kom fram
í ræðum margra sem ég hafði áður
lýst í grein í DV: Þessi tillaga felur
í sér að hið íslenska kennarafélag
verður — þegar til kemur — lagt
niður, og félag sem lagt hefur verið
niður er ekki aðili að einum né
neinum samtökum. Þess vegna var
ekki talið skipta nokkru að ganga
frá úrsögn úr Bandalagi háskóla-
manna nú, því með samþykkt til-
lögunnar væri búið að taka ákvörð-
un um eiginlega útgöngu. Hins
vegar er jafnljóst að á þeirri
stundu sem nýtt kennarafélag
væri stofnað geta félagsmenn þess
vitanlega tekið ákvörðun um að
leita aðildar að einhverjum sam-
tökum. Um það skal ég engu spá.
Fyrir aðalfundi HlK lá tillaga
frá stjórn félagsins um samein-
ingu kennara í bandalag skóla-
stigafélaga. Sú tillaga sem sam-
þykkt var fellur í sér að aðalfund-
urinn taldi mjög mikilvægt að
leitað yrði annarra leiða til að
skipuleggja samtök kennara en
Heimir Pálsson
„Það er enginn bilbug-
ur á mönnum og við
sjáum þegar hilla undir
stéttarfélag sem sam-
einað geti nærfellt alla
íslenska kennara í einn
hóp launþega...“
þeirra að byrja á að sundra þeim
eftir skólastigum.
Innan Bandalags kennarafélaga,
á samstarfsvettvangi KÍ og HIK,
er nú unnið að tillögum um skipu-
lag hins nýja kennarafélags, sem
enginn sem til þekkir er í vafa um
að verður að veruleika. Þar er
enginn bilbugur á mönnum og við
sjáum þegar hilla undir stéttarfé-
lag sem sameinað geti nærfellt
alla Islenska kennara í einn hóp
launþega, hóp sem ætlar sér hreint
ekki að troða illsakir við aðra
launþegahópa en hefur þegar
nokkuð bitra reynslu af baráttuað-
ferðum þeim sem nú tíðkast.
Höfundur er mcnnt&skólakennari
og formaður Bandalags kennarafc-
laga.