Morgunblaðið - 22.12.1985, Blaðsíða 12

12
MQRGIJNBIfAÐID, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER JJ985
Morgunblaðið/RAX
Viðtal við
Evu Júlíusdóttur
Fegurstu jólin mín
átti ég hjá litlum
herflokki í stríðslok
„Jólin 1944, síðasta stríðsárið, eru mér ógleyman-
leg. Aldrei hefi ég upplifað jól með jafn mikilli
jólastemmningu. Þau gengu alveg inn í merg og
bein og hafa í minningunni Ijóma sem skyggir á öll
önnur jól. Þó voru jól alltaf mikill viðburður á
mínu œskuheimili. Eg er einkabarn og jólabarn, á
afmœli 24. desember og að auki átti faðir minn
afmœli 28. desember. “
að er Eva Júlíus-
dóttir, sálfræð-
ingur, sem hefur
fallist á að segja
frá þessum
stríðsárajólum,
sem þrátt fyrir
aðstæðurnar
urðu fallegustu jólin hennar. Eva
er þýsk að uppruna, fædd Jutta
Eva Schaupp, en hefur búið og
starfað á íslandi í 25 ár. Jólin 1944
varð hún 9 ára gömul. Þær mæðg-
urnar höfðu farið frá Stuttgart
vegna loftárásanna og dvöldu í
litlu vínekruþorpi þar sem afi
hennar bjó og fleiri ættingjar.
Sprengja hafði fallið á húsið þeirra
í Stuttgart. Þetta var íkveikju-
sprengja sem betur fór en ekki ein
af þessum sem tættu húsin í sund-
ur, eins og Eva orðar það. Tvær
efstu hæðirnar á þessu sex hæða
sambýlishúsi eyðilögðust í eidi, en
heimili Evu á annarri hæð sakaði
ekki. Móðir hennar vildi þá forða
barninu og komast með það úr
borginni.
Júlíus faðir hennar hafði verið
kallaður seint í herinn af því að
hann var orðinn fullorðinn, varð
46 ára þessi jól, hafði verið sendur
stuttan tíma til Frakklands, Pól-
lands og Belgíu en var nú heima
í Þýskalandi. Hann var liðþjálfi í
flughernum og vann við loftvarnir.
Nú var hann staðsettur með 5
undirmönnum sínum í bragga við
herflugvöll skammt austan við
Munchen, þar sem þeir bjuggu
saman og voru á stöðugri vakt.
Flokkurinn var á leitarljósi sem
var grafið niður og stýrði ljós-
geislanum í leit að óvinaflugvélum
sem komu hlaðnar sprengjum inn
yfir borgina. Hann fékk ekkert
orlof um jólin, en úr því hann var
svona nálægt þá langaði hann tii
að hitta mæðgurnar. Þær ákvaðu
því að fara og halda jól með hon-
um.
Allt haustið voru þær að draga
að jólaföngin, því ekki var auðvelt
að ná í hátíðarmat. Lögðu svo af
stað í lest í tæka tíð fyrir jólin,
klifjaðar góðgæti svo þær gátu
varla borið töskurnar. Alma móðir
Evu hafði meira að segja náð í
kalkúna og epli og hún hafði bakað
„stollen", jólakökur, alls konar
smákökur o.fl. Leiðin sem þær
þurftu að fara í lest er innan við
300 km. Nú tekur slík lestarferð
ekki nema 2 tíma, en í þetta sinn
voru þær fjóra daga á leiðinni.
„Loftárásir voru gerðar á lest-
irnar", segir Eva. „Þá voru allir
reknir út og leituðu skjóls, lágu á
maganum meðan árásin Ieið hjá.
Tvær beinar árásir voru gerðar á
lest sem við vorum í. í þessum
árásum eyðilögðust oft vagnar eða
teinarnir og lestin fór ekki lengra.
Þá urðum við að ganga á næstu
járnbrautarstöð í von um að þar
kæmi lest, til að halda áfram. Það
var hræðilega kalt, enda held ég
að þetta hafi verið kallaður kaldi
veturinn. Rúður voru yfirleitt
brotnar í lestunum og ekki hægt
að gera við þær þegar hér var
komið sögu, rétt í stríðslok. Verst
var þó að bera allan farangurinn
okkar. Mamma var með tvær
þungar töskur sína í hvorri hendi
og ég varð því að halda á fjórum
innkaupatöskum, og allt var þetta
fullt af matvælum. Maður gat
varla staðið undir þessu og var
alveg aðfram kominn. Skilja það
eftir? Nei.nei, aðaltilefni ferðar-
innar var komast til pabba og
manna hans með jólamatinn. Við
gistum heima í Stuttgart. Og svo
aftur hjá móðurbróður mínum í
Ulm. Þegar hann var að koma
okkur aftur á lestina, lenti hann í
árekstri og ég fékk hnykk á hálsinn
en slasaðist ekki mikið sem betur
fer. En mér er mjög minnisstætt
þegar við skiptum sem oftar um
lest í Augsburg og urðum að fara
um göng milli brautarpalla. Fólks-
mergðin var svo mikil. Straumur-
inn kom úr tveimur áttum í ein
göng og þrengslin urðu svo mikil
að ég náði varla andanum. Ég var
ekki nema 9 ára og svo lág í loft-
inu. Mamma sá allt í einu að ég
var orðin krítarhvít og var að líða
út af. Hún hrópaði upp yfir sig og
Eva með foreldrum sínum,
Ölmu og Júlíusi Schaupp í stríðslok.
einhver maður lyfti mér upp. En
áfram héldum við með töskurnar.
Að kvöldi þriðja dags komum við
klukkan 10—11 á Sud Bahnhof við
Munchen."
Gegn um brenn-
andi borgina
„Einmitt þessa nótt hafði verið
gerð stórárás á Múnchen. Við
þurftum að komast gegn um borg-
ina gangandi því engin farartæki
gengu lengur. Víða voru eldar uppi
og allir voru að reyna að bjarga
einhverju. Við vorum svo heppnar
að maður í lestinni var á sömu
leið og við. Hann þóttist þekkja
leiðina og bauðst til að bera aðra
töskuna fyrir mömmu. Það var
auðvitað kolniða myrkur nema þar
sem upplýst var af eldunum. Nei,
ég var ekki hrædd. Ég var svo
þreytt, alveg uppgefin af að reyna
að halda áfram með þessar byrgð-
ar. Sums staðar sá maður að verið
var að bera dauða og slasaða út úr
rústunum. Ég man eftir strætis-
vögnum á hvolfi og sá þar sem
verið var að grafa frá loftvarnar-
byrgjum til að hleypa út fólki sem
lokast hafði inni. En við stönsuð-
um ekki. Stöku maður var með
vasaljós, annars var allt dimmt. í
mínum huga var þetta mest
draugalegt en þó fyrst og fremst
erfitt. Ég var sljó af þreytu. í býtið
um morguninn komumst við svo
austur fyrir borgina þar sem pabbi
var og mér var stungið beint í
rúmið. Pabbi hafði leigt handa
okkur herbergi hjá konu þarna rétt
hjá og hún hafði lagt hitaðan
múrstein í rúmið til að hlýja það.
Þetta var 3—4 dögum fyrir jól.“
Afskaplega
fallegt jólatré
„Þeir voru þarna sex saman í
bragganum og einn sótti alltaf
matinn handa þeim í mötuneyti
hersins. Kona eins mannsins kom
um jólin, en hinir fjórir voru þarna
einir og við héldum auðvitað jól
saman. Ég man sérstaklega eftir
Taschek frá Steiermark í fjalla-
héruðum Austurríkis. Hann var
þeirra yngstur, ólæs og óskrifandi,
en kátur og óskaplega skemmtileg-
ur. Heima átti hann stóra fjöl-
skyldu, 10—12 börn, þótt hann
væri varla yfir þrítugt. Hinir voru
mun eldri, enda höfðu allir verið