Morgunblaðið - 22.12.1985, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER1985
9
HUGVEKJA
Hátíð fer
að höndum ein
— eftir séra Heimi Steinsson
Jafnframt er íslenzka kirkjan á hverri
öld hluti hinnar almennu ídrkju, heims-
kirkjunnar. Staða Þorláks helga er
hugþekkt dœmi um þá tvo þœtti, hinn
almenna og hinn séríslenzka, sem arf-
leifð okkar er af spunnin. Á öld sam-
kirkjulegrar viðleitni fœri vel á því, að
góðirmenn afýmsum kirkjudeildum
kœmu saman í höfuðkirkjum landsins
einum degi fyrir jólaaftan ár hvert og
syngju hinar fornu Þorlákstíðir, sjálfum
sér og öðrum til uppbyggingar og Guði
einum til dýrðar.
Runninn er síðasti sunnudagur
í aðventu. Fjórða ljósið logar á
grænum grenibaugi. í sveit og
við sjó leggur heimafólk loka-
hönd á jólaundirbúning.
Manngrúi þyrpist um borgar-
strætin við Faxaflóa. Götur
kaupstaða og þorpa um land allt
eru fjölfarnar. í dreifbýlinu aka
menn greitt milli bæja. Á af-
skekktum býlum inn til dala og
úti um annes er allt fágað og
prýtt.
Eftirvænting er kenniorð
dagsins. Undanfarnar vikur hef-
ur tilhlökkun borið börn á vængj-
um og læðzt léttstíg um hugskot
hinna fullorðnu. Allt leggst hér
á eitt, fjölmiðlar og félagasam-
tök, auglýsingahamfarir og
heimilisgleði, skreytingar og
skrúðyrði. Við stefnum öll að
einu marki, og það er fólgið í
þriggja stafa orði: Jól.
Löngum hefur það verið siður
ákafamanna að gagnrýna þenn-
an málatilbúnað. Þar kveður að
jafnaði við áþekkan tón: Innihald
jólanna er farið veg allrar ver-
aldar. Ekkert er eftir nema ytra
prjál.
Ég á erfitt með að taka undir
þessa gagnrýni. í raun er næsta
örðugt að greina hismið frá
kjarnanum hér, eins og endra-
nær í lífi manna. Hverjar eru
rætur eftirvæntingarinnar, þeg-
ar kurlin koma til grafar? Ljóst
er, að ytri mannfagnaður er og
verður óaðskiljanlegur hluti
hinnar fornu fjöiskyidu- og sól-
hvarfahátíðar, jólanna. Ekki er
mér auðvelt að vísa þeim gleði-
efnum á bug í Jesú nafni. Til
þess eru mér eigin bernskujól of
minnisstæð, — og bernskujól
barnanna minna. „Drottni heyrir
jörðin og allt, sem á henni er,“ —
einnig jólamaturinn og jólagjaf-
irnar. Hann hefur gefið mönnum
leyfi til að gjöra sér glaðan dag.
Það væri vanþakklæti að vísa því
leyfi á bug. Og hver getur fullyrt,
að jól annars manns séu „ekkert
nerna" ytra prjál? Skyldi ekki
t.a.m. helgi jólanæturinnar með
nokkrum hætti ná tökum á
hverju mannshjarta, sem á ann-
að borð slær eðlilega? Ég legg
áherzlu á orðin „með nokkrum
hætti", — og sleppi öllum trú-
fræðilegum skilgreiningum.
Áhyggjuefnið eina, þegar jólin
nálgast, eru þeir sem sakir ein-
semdar, örbirgðar, sorgar eða
sjúkleika fara með öllu á mis við
ytri jólafagnað. En þú, sem þetta
lest, mátt minnast þess, að enn
eru tveir dagar til jóla. Á tveimur
dögum getur þú áorkað miklu til
að gleðja þann einstakling, sem
þú veizt, að fyllir síðast greinda
flokkinn.
Ef þú situr sjálfur í sorgar-
húsi, einn, örbjarga og sjúkur,
bið ég Guð að gefa þér kjarnann.
Megi dýpsta innihald fæðingar-
hátíðar lausnarans verða jóla-
gjöfin þín.
Tökum höndum saman og gjör-
um jólin til fullnustu að þeirri
þjóðhátíð, sem þau að mestu eru.
Kostum kapps um, að allir lands-
menn geti á morgun og næsta
dag tekið undir vísuna gömlu,
sem í einfaldleik sínum safnar
allri eftirvæntingu jólanna að
einum ósi:
„Hátíð fer að höndum ein,
hana vér allir prýðum.
Lýðurinn tendri ljósin hrein,
líður að tíðum.
Líður að helgum tíðum.“
Fyrirrennarinn
Textar þessa dags sem og
þriðja sunnudags í aðventu fjalla
um Jóhannes skírara, hann sem
nefndur er fyrirrennari Jesú
Krists.
Jóhannes er boðberi hins
komandi dags, sem minnzt var
fyrir hálfum mánuði, efsta dags,
dómsdags. En umfram allt er
hann skjaldsveinn frelsarans
sjálfs og skírskotar án afláts til
hans í prédikun sinni: „Mitt á
meðal yðar stendur sá, sem þér
þekkið ekki, hann, sem kemur
eftir mig, og skóþveng hans er ég
ekki verður að leysa" (Jóh. 1:27).
„Hann á að vaxa, en ég á að
minnka" (Jóh. 3:30). Jóhannes
skírir Jesúm í ánni Jórdan og
með þeim atburði hefst starfs-
ferill Krists á jörðu. Jóhannes
er og sá sem skyggnist dýpst
allra manna í leyndardóm hjálp-
ræðissögunnar, er hann bendir á
Jesúm og segir: „Sjá Guðs lamb,
sem ber synd heimsins" (Jóh.
1:29).
Kirkja Krists hefur á öllum
öldum heiðrað minningu Jóhann-
esar skírara með margvíslegum
hætti. Messudagar hans eru
tveir, 24. júní og 29. ágúst. Hinn
fyrrnefndi, þ.e. fæðingardagur
Jóhannesar, gengur á íslenzku
undir nafninu Jónsmessa. Hinn
síðari nefnist á vora tungu „höf-
uðdagur" og er haldinn í minn-
ingu þess, er Jóhannes lét líf sitt
fyrir böðulssverði.
Jesús Kristur segir sjálfur:
„Enginn er sá af konu fæddur,
sem meiri sé en Jóhannes skír-
ari.“ I minningasjóði kirkjunnar
er Jóhannes einn hinna helgu
manna, raunar hinn elzti þeirra
í sögunni, ásamt Maríu guðsmóð-
ur.
En hvert er hið eiginlegasta
verkefni Jóhannesar í þessum
heimi? — Jesús lýsir því berlega,
er hann segir: „Þér hafið sent til
Jóhannesar. Hann bar sannleik-
anum vitni. Ekki þarf ég vitnis-
burð manns, en ég segi þetta til
þess að þér megið frelsast. Hann
var logandi og skínandi lampi"
(Jóh. 5:33-35).
Þessi orð eru hluti af ræðu þar
sem Jesús fjallar um þann vitnis-
burð, sem honum er borinn. Ritn-
ingarnar vitna um Jesúm Krist.
Faðirinn á himnum vitnar um
hann. En Jóhannes skírari vitnar
einnig um Jesúm sem Krist,
frelsara heimsins. Þessi vitnis-
burður er þýðingarmesta hlut-
verk Jóhannesar. Jóhannes játar
trúna á Drottin Krist, vitnar með
játningu sinni um þá trú. Helgi
Jóhannesar skírara er fólgin í
þessum vitnisburði, þessari játn-
ingu, sem hann stóð við og stað-
festi með lífi sínu og dauða. Þess
vegna er skírarinn, sannleiks-
vitnið, „logandi og skínandi
lampi" í kirkju Krists.
Þorláksmessa
En fleiri hafa vitni borið í
aldanna rás með lífi sínu og
starfi. Fleiri eru þar af leiðandi
„helgir menn“ vegna þess að þeir
eyddu ævi sinni endilangri í það
að vitna um Guð og um Jesúm
Krist, son Guðs.
Enginn ummyndast og helgast
af eigin rammleik. Helgun hlotn-
ast þeim, er hans þiggja af hon-
um, sem einn er heilagur. Dag-
legt samneyti við Guð veldur
helgun, ef sá sem þiggur ber
samneytinu vitni í orði og í verki.
Helgun einstaklings birtist í
vitnisburði um Jesúm Krist, í
mæltu máli og í athöfnum öllum.
Á morgun er Þorláksmessa á
vetri eða Þorláksmessa hin síð-
ari. Fyrri Þorláksmessa er heilög
haldin frá fornu fari hinn 20.
júlí, í minningu þess að helgur
dómur Þorláks var upp tekinn.
Þorláksmessa á vetri er dánar-
dagur heilags Þorláks, en hún
var leidd í lög á Alþingi árið 1199.
Þorlákur helgi hefur ætíð verið
íslendingum hugstæður. Messu-
dagur hans á sumri var á miðöld-
um eins konar þjóðhátíð í Skál-
holtsstifti ár hvert. Síðari tíma
menn láta sér einnig títt um
heilagan Þorlák. Vera má, að
þeir kunnleikar eigi öðru fremur
rætur að rekja til þess, hve Þor-
láksmessa á vetur er nærri jól-
um. En einu gildir um það. Þor-
lákur helgi skipar sérlegan sess
í vitund landsmanna, þótt
misjafn'lega sé farið með minn-
ingu hans.
Hér er hvorki rúm né tilefni
til að rekja helgisögur þær, er
spruttu upp i sporum Þorláks
biskups fyrr og síðar. Þó eru
margar fagrar og enn fleiri
skemmtilegar. Á hitt skal bent,
að Þorláks saga er hverjum
manni holl lesning. Er vel við
hæfi að taka hana fram á morg-
un, þegar á milli verður við jóla-
undirbúninginn, — og þótt oftar
væri vetur og sumar.
Saga Þorláks helga hin eldri
er rituð fáum árum eftir andlát
hans, og hefir höfundur verið
handgenginn biskupi. Æviþræði
Þorláks er hér brugðið upp í
einföldum og skýrum dráttum.
Megináherzlan liggur í bæn-
rækni biskups og breytni hans,
en hvort tveggja er vitnisburður
um daglega umgengni við Drott-
in Jesúm Krist. Þorlákur er því
ekkert af sjálfum sér fremur en
aðrir jafningjar hans. Alla helg-
un sína og meinta vegsemd sækir
þessi íslenzki kristsmaður til
Guðs, — hans, sem einn er heil-
agur og vegsamlegur.
Dæmi þessa eru mýmörg í
Þorláks sögu, og vísast til hennar
um þau efni. Vel fer á því að
minnast heilags Þorláks um þær
mundir sem textar kirkjuársins
fjalla um Jóhannes skírara. Báð-
ir eru þeir helgir sakir þess vitn-
isburðar um Jesúm Krist, sem
þeir flytja í orði og verki. Sama
helgun er hverjum kristnum
manni fyrirbúin og ætluð. Engin
helgun önnur er nokkrum boðin
og hefur aldrei verið.
Islenzk kristni og
almenn kirkja
Þorlákur helgi er að sínu leyti
„logandi og skínandi lampi" í
salarkynnum íslenzkrar kristni
að fornu og nýju. Hann er svo
fullkominn heimamaður, að helgi
hans er upp tekin í lögréttu á
Þingvöllum við Öxará. Þrátt
fyrir umbyltingar aldanna hefur
hann aldrei horfið okkur að fullu.
Nýlega urðu þau tiðindi, að
rómversk-kaþólska kirkjan
áréttaði helgi Þoráks með þeim
formlega hætti, sem henni er
laginn. Sá atburður var gleðiefni.
Ágreiningur um skilning og
framkvæmd getur í því sambandi
öldungis legið milli hluta. Hitt
skiptir mestu, að kristnir bræður
taki höndum saman um að heiðra
það kristsvitni sem Þorlákur er,
— og leggist á eitt um að bera
fram vitnisburðinn sjálfan.
íslenzk kristni hefur á öllum
öldum haft nokkra sérstöðu.
Miðaldakirkjan íslenzka var
óháðari valdi Rómar en margar
kirkjur aðrar á þeim tíma. ís-
lenzka þjóðkirkjan hefur farið
sínar eigin leiðir andspænis lút-
herskum kirkjum og arfleifð
þeirra. Þetta er hvorki lofsvert
né lastandi. Þetta er staðreynd.
Jafnframt er íslenzka kirkjan
á hverri öld hluti hinnar al-
mennu kirkju, heimskirkjunnar.
Staða Þorláks helga er hugþekkt
dæmi um þá tvo þætti, hinn
almenna og hinn séríslenzka,
sem arfleifð okkar er af spunnin.
Á öld samkirkjulegrar viðleitni
færi vel á því, að góðir menn af
ýmsum kirkjudeildum kæmu
saman í höfuðkirkjum landsins
einum degi fyrir jólaaftan ár
hvert og syngju hinar fornu
Þorlákstíðir, sjálfum sér og öðr-
um til uppbyggingar og Guði
einum til dýrðar.
r
SÖLUGENGIVERÐBRÉFA 23. DES. 1985
Spaáskútdnt happdmttlslán og rerðbroí Vtðskuldabitt - rerðtryggð
SOIugsngl Avöxtun- DagafKMdi Lánat Nafn- Söiugangi m.v.
Ar-flokkur pr.kr.100 •rkrafa tH Inni.d. 2aft>. vaxtir miam. ávðxtunar-
1971- 1 1972- 1 23.782,80 23.342,24 áárí HLV krofu
7,50% 32 d 12% 14% 18%
1972-2 18.600,11 7,50% 262 d. 1 ár 4% 95 93 92
1973-1 13.634,70 7,50% 262 d. 2ár 4% 91 90 88
1973-2 12.934,54 7,50% 32 d. 3 ár 5% 90 87 85
1974-1 8.262,44 7,50% 262 d. 4ár 5% 88 84 82
1975-1 6.848,48 7,50% 17 d. Sár 5% 85 82 78
1975-2 5.067,42 7,50% 32 d. 6ár 5% 83 79 76
1976-1 4.547,20 7,50% 77 6. 7«r 5% 81 77 73
1976-2 3.771,34 7,50% 32 d. 8 ár 5% 79 75 71
1977-1 3.250,50 7,50% 92 d. 9ár 5% 78 73 68
1977-2 2.715,36 7,50% 257 d. 10ár 5% 78 71 66
1976-1 2.204,02
1978-2 1.734,79 7,50% 257 d.
1979-1 1979-2 1516,52 1.123,43 7,50% 7,50% 62 d. 262 d. Veískuldabréí - órerðtryggS
1960-1 1.021,06 7,50% 112 d. Söiugangi m.v.
1980- 2 1981- 1 1981- 2 1982- 1 768,42 687,12 Innlv 1 Seðlab 25.10.85 Lánat 1 afb.iári 2afb.áárí
7,50% 7,50% 20% 28% 20% 28%
474^18 68 d. 1 ár 79 84 85 89
1982-2 347,12 7,50% 278 d. 2ár 66 73 73 79
1983-1 275,49 7,50% 88 d. 3ár 56 63 83 70
1963-2 174,96 7,50% 306 d. 4ár 49 57 55 64
1984-1 r ' 7,50% 1 ár 38 d. 5ár 44 52 50 59
1964-2 7,50% 1 ár 257 d.
1984-3 7,50% 1 ár 319 d.
1985-1 ■«0,43 7,50% 2 ár 17 d. Kjarabiél tlAvlKvÁI/vtiÁAcine v eroDreiasjoosins
1975- G 1976- H 4.072,25 3.754,18 Inniv. í S«dtab. 1985.85 8,00% 97 d.
1976-1 2J99.71 8,00% 337 d. Gangi pr. 20/12 - 1,3 93
1977-J 1981-ia 2.580,67 550,29 8,00% 1 ár 98 d. 128 d. Nafnvard 5.000 Sökivarft 6.965
1965-1IB 92,53 11,00% 10 Ar, 1 afb. á árt 50.000 69 650
1985-2IB 95,56 10,00% 5 ár, 1 afb. á árl
1965-3IB 92,77 10,00% 5 ár, 1 afb. á árl
KJARABRÉFIN !
Á hálíu ári haía þau skilað eigendum sínum
ársávöxtun umíram verðtryggingu.
Spariíjáreigendur! Kynnið ykkur kosti Kjarabrófa.
i Verðbréfamarkaður
Fjárfestingaríélagsins

Hafnarstræti 7, o 28566
Stofnaðili að Verðbrófaþinqi Islands