Morgunblaðið - 22.12.1985, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER1985
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER1985
27
fltargtii Utgefandi idMfofrtfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Oflugur og sam-
hentur meirihluti
Davíð Oddsson, borgarstjóri
í Reykjavík, lagði fjárhags-
áætlun borgarsjóðs fyrir árið
1986 fram á fimmtudaginn. í
maí rennur kiörtímabil sveitar-
stjórna út. I ræðu sinni leit
borgarstjóri yfir farinn veg og
sagði meðal annars: „Á þessu
kjörtímabili höfum við séð
meiri breytingar gerast í borg-
armálum en oft áður á jafn-
skömmum tíma. Merki þess
sjást hvarvetna, þar sem borið
er niður. Framkvæmdir hafa
verið markvissar og þjónusta
við borgarbúa hefur aukist og
batnað í öllum þeim málaflokk-
um, sem mikilvægastir eru í
borgarrekstrinum." Þetta eru
orð að sönnu.
Niðurstöður skoðanakönnun-
ar, sem birtust í Morgunblaðinu
á föstudag, sýna, að Reykvíking-
ar kunna að meta þá stjórnar-
hætti, sem einkennt hafa störf
meirihluta sjálfstæðismanna
undir forystu Davíðs Oddsson-
ar. 76,5% þeirra, sem spurðir
voru, telja Reykjavíkurborg
vera mjög vel eða fremur vel
stjórnað. Þetta er einstakur
stuðningur undir lok kjörtima-
bils. Spurt var um eitt sérgreint
málefni, sem andstæðingar
meirihlutans hafa haldið á loft
sem gagnrýnisefni undanfarnar
vikur. Spurningin var þessi:
Finnst þér það skynsamleg eða
óskynsamleg ákvörðun að sam-
eina fiskvinnslufyrirtækin Bæj-
arútgerð Reykjavíkur og ís-
björninn? Svörin voru á þann
veg, að 48,3% töldu ákvörðunina
skynsamlega, 26,2% óskynsam-
lega og 25,5% höfðu ekki gert
upp hug sinn. Borgarstjóri og
meirihluti hans geta einnig vel
við þessa niðurstöðu unað.
Ræða borgarstjóra um fjár-
hagsáætlunina sýnir, að við-
fangsefnin eru ekki ölí auðleyst.
Þvert ofan í stefnu allra stjórn-
málaflokka um sjálfstæði og
sjálfsforræði sveitarstjórna
hefur á Alþingi verið staðið
þannig að málum við afgreiðslu
fjárlaga undanfarin ár, að hlut-
ur sveitarfélaga úr Jöfnunar-
sjóði hefur verið skertur. Bitnar
þetta af mestum þunga á
Reykjavíkurborg. Jafnframt
setur mikill halli á rekstri
Borgarspítalans strik í reikning
borgarsjóðs um þessi áramót.
En hann greiðist að lokum úr
sameiginlegum sjóði lands-
manna samkvæmt því kerfi,
sem gildir um daggjöld sjúkra-
húsa. Þrátt fyrir miklar launa-
hækkanir á því ári, sem er að
líða og svara til 100 millj. kr.
útgjaldaauka hjá borgarsjóði er
talið, að rekstrarútgjöld hans
verði ekki meira en 57 millj. kr.
umfram áætlun þessa árs, sem
jafngildir 2,3% röskun á áætl-
uninni. Borgarsjóður þarf ekki
nein erlend lán til að takast á
við þennan vanda. Álagningar-
hlutfall útsvars og fasteigna-
skatta breytist ekki á næsta ári.
Hin mikilvægu borgarfyrir-
tæki, hitaveita og rafmagn-
sveita, eru þannig í stakk búin,
að gjaldskrárhækkanir þeirra
eru lægri en verðbólgan.
I skoðanakönnuninni, sem
áður var getið, voru Reykvíking-
ar einnig spurðir hvaða flokk
þeir myndu kjósa til að fara
með stjórn borgarinnar. Svörin
við þeirri spurningu eru af-
dráttarlaus, í raun afdráttar-
lausari en við eigum að venjast
í könnunum af þessu tagi: 62,4%
segjast styðja Sjálfstæðisflokk-
inn. Næst í röðinni er Alþýðu-
bandalagið með 14,9%, Kvenna-
framboð og Framsóknarflokkur
eru jöfn í þriðja sæti með 8,3%
og Alþýðuflokkurinn rekur lest-
ina með 6,1%. Til að vinna upp
þennan mikla mun þurfa
vinstrisinnar í Reykjavík að
sýna mikla snerpu á komandi
mánuðum. Ástæðulaust er að
draga í efa, að þeir muni reyna
það. Sumir þeirra hafa verið að
gæla við sameiginlegt framboð
í einhverri mynd. Líklegt er að
þær gælur endi með svipuðum
hætti og talið þessa dagana um
sameiginlegt blað vinstrisinna,
að hver höndin verði upp á móti
annarri.
„Borgarbúar eiga það skilið á
þeim tímamótum, sem í hönd
fara, að fyrir málum þeirra sé
séð af festu og öryggi," sagði
Davíð Oddsson í borgarstjórn á
fimmtudag og bætti við:
„Kjörnir fulltrúar þeirra, ekki
síst þeir, sem skipa meirihluta
á hverjum tíma, verða að vinna
sáttir og ákveðnir, samhuga og
samhentir að þeim verkefnum,
sem brýnast er fyrir borgina
að vinna hverju sinni. Fyrrver-
andi meirihluti þriggja ólíkra
flokka (Alþýðubandalags, Al-
þýðuflokks og Framsóknar-
flokks 1978-1982 innsk.) réði
ekki við það verkefni, sem hann
tókst á hendur, því fór sem fór.
Engar líkur eru til þess, að
hugsanlegur, sundraður meiri-
hluti fjögurra eða fimm vinstri
flokka yrði betur til þess fallinn
nú. Allt bendir í gagnstæða átt
í þeim efnum. Núverandi meiri-
hluti og þeir, sem hann skipa,
hafa átt gott með að vinna
saman. Samhentir hafa þeir því
áorkað miklu og mikilvægt er,
að það starf haldi áfram, svo
að hagsmunum borgarbúa verði
sem best borgið í næstu fram-
tíð.“
Morgunblaðið tekur undir
þessi orð borgarstjóra og gerir
þau að sínum. Reykvíkingar
hafa sýnt að þeir kunna að
meta störf meirihluta sjálf-
stæðismanna í borgarstjórn. Á
næstu mánuðum verður tekist
á um það, hvort samhentur hóp-
ur stjórni höfuðborginni áfram
eða stjórn hennar verði vinstri
glundroðanum að bráð.
Skáldskapur og leiklist
Senn hefjast aftur sýning-
ar á Sögum Ástu í Kjall-
araleikhúsinu. Fer vel á
því. En vart getur hrör-
legra umhverfi en það
sem Kjallaraleikhúsið
býr við. Það minnir á iið-
inn tíma og þá hófsömu gleði sem fylgir
listrænu starfi og metnaðarfullri köllun.
Það þarf ekki að vera vítt til veggja og
hátt til lofts til að list geti notið sín.
Það þarf hvorki „öldur ljósvakans" né
stuðlaberg í lofti né neinar hallir né
einhverja dýrindis umgjörð til að fram-
kalla list sem er eftirminnileg. Lotning
fyrir því verki sem unnið er nægir oft-
ast. Það sýndu gömlu leikararnir í Iðnó.
Það er uppörvandi að sjá Reykjavíkur-
sögur Ástu í leikgerð og undir leikstjórn
Helgu Bachmann. Svo vel er yandað til
verks og leikur með þeim ágætum að til
eftirbreytni hlýtur að verða þeim sem
hefur yfir meiri efnum að ráða en þetta
nýja leikhús. Áður hafa birzt umsagnir
um framtakið hér í blaðinu og hefur því
verið vel fagnað. En það er ekki síður
ástæða til að geta þess einnig í Reykja-
víkurbréfi, ekki endilega vegna sagn-
anna sjálfra heldur þess hvernig þær
eru fram settar í þessum leiksviðslausa
kjallara. Þar eru sögur Ástu bornar
fram af nærfærni og ögun sem er sjald-
gæf í tiltölulega skáldskaparsnauðu leik-
húslífi nú um stundir, þegar sölu-
mennska virðist sá guð sem einna helzt
er tignaður en skáldskapurinn sjálfur,
bókmenntirnar, látnar lúta í lægra haldi
fyrir ástríðulausum gálgahúmor sem nú
tíðkast og fölskum og væmnum sam-
tölum sem virðast hvað eftirsóknarverð-
ust í íslenzkri leiklist.
Þessi sýning er þeim mun skemmti-
legri og athyglisverðari sem verk Ástu
Sigurðardóttur eru brotakenndari og
fóru raunar stundum á mis við þá hæfi-
leika sem hún hafði til að bera sem
skáld. Stundum skorti á ögun og ein-
beitni í stíl og notkun orða en alls staðar
glyttir á gullið og það er úr góðmálmin-
um sem leikflokkurinn í Kjallaraleik-
húsinu hefur smíðað sinn eftirminnilega
listgrip. Ásta minnir stundum á annað
Reykjavíkurskáld, Vilhjálm frá Ská-
holti, sem bjó yfir góðum hæfileikum
en kom þeim ekki alltaf til skila í verkum
sínum eins og kunnugt er, þótt margt
sé þar skáldlegt og frambærilegt miðað
við aðstæður. Samt var Ásta að öllum
líkindum betri fulltrúi þeirrar skáld-
konu sem bjó innra með henni en Vil-
hjálmur þess óstýriláta bragarsmiðs
sem fór stundum hamförum um götur
Reykjavíkur og ætlaði sér ekki alltaf af
í ljóðum sínum. Þó eru sögur Ástu stund-
um lausar í sér og þéttast til muna í
leikgerðinni.
Ástæðan til þess hversu vel tekst til
í Kjallaraleikhúsinu er sú að unnið er úr
því bezta sem Ásta Sigurðardóttir hafði
fram að færa. Þar er ekki stuðzt við
gervilausnir. Stíll Ástu er þrengdur og
fágaður svo að úr verða litlar en afar
minnisstæðar og skáldlegar myndir.
Þær fylgja áhorfendum löngu eftir að
sýningu er lokið. Úrvinnslan úr brot-
hættum sögum skáldkonunnar er örugg
og smekkvís, bæði leikstjórn og þó
umfram allt leikur sem er ekki daglegt
brauð á íslandi. Þá eru samtölin í þess-
um þáttum einkar eðlileg og sannfær-
andi, nema helzt í Súpermann sem er
dálítil vella í aðra röndina.
Bréfritara er til efs að nokkur leikari
í seinni tíð hafi sýnt á sér jafn margar
hliðar og Guðrún S. Gísladóttir í þessum
þáttum og skilar hún öllum hlutverkun-
um jafnvel, svo ólíkum persónum sem
hún lýsir. Það er mikil upplifun að sjá
slíkan leik í þessu lágreista hreysi,
raunar ævintýri líkast.
Saga Ástu Sigurðardóttur, sem við
birtum ekki alls fyrir löngu í Lesbók, í
hvaða vagni, er mun sterkari í leik-
gerðinni en frá hendi höfundar. Það er
ekki sízt vegna túlkunar Guðlaugar
Maríu Bjarnadóttur, sem breytir þessum
mælska texta í trúverðugan harmleik.
Enginn höfundur gæti fengið minningu
sinni sterkari bakhjarl en birtist í leik-
gerð þeirrar frægu sögu, Frá sunnudags-
kvöldi til mánudagsmorguns, í hófsamri
túlkun Guðrúnar S. Gísladóttur og til-
litssamri uppfærslu sem er í anda Ástu
Sigurðardóttur. Þar er allt á sínum stað,
ótti og örvilnun, sorg og tvíræð gleði.
Og þar eins og víðar annars staðar í
þessari sýningu verður þögnin að þeim
skáldskap sem hún á tilka.ll til en vill
oft gleymast. Guðrún S. Gísladóttir
skilar hlutverki sínu í þessum þætti —
og þá ekki síður í krefjandi smáatriðum
í Kóngaliljum — með þeim hætti sem
einungis er á valdi leikara með náðar-
gáfu. En þessi atriði eru líka bezt skrif-
aði texti sýningarinnar. Leikur Guð-
rúnar er því meira afrek sem persónur
hennar eru svipaðrar gerðar og virðast
vera skrifaðar úr eigin reynslu höfundar
en verða þó hver með sínum hætti í
túlkun leikkonunnar.
Loks er ekki úr vegi að minnast á
öruggan leik Helga Skúlasonar sem er
einn traustasti leikari okkar og smekk-
vísasti leikstjóri. Hann gerði garðinn
ekki sízt frægan í fornaldarsögulegri
kvikmynd Hrafns Gunnlaugssonar um
kristna drenginn sem horfði á foreldra
sína murkaða niður í skógum írlands,
fylltist hefndarþorsta og opnaði hjarta
sitt Óðni sem tók sér bólstað í honum,
þannig að ýkt ævintýraefnið fékk fyrir
bragðið jarðsamband og raunsannan
skírskotandi tilgang á okkar válegu
tímum. Fyrir bragðið verður Hrafninn
e.k. Fornaldarsaga Norðurlanda nútím-
ans, en Fornaldar sögur eru hvað ósenni-
legastar og ævintýrum líkastar þeirra
sagna sem forfeður okkar skemmtu sér
við í fásinninu.
Sem betur fer eigum við góða leikara
í öllum leikhúsum. Atómstöðin með
Gunnari Eyjólfssyni naut góðs af því svo
dæmi sé tekið.
Það er ekki ónýtt að vera í fylgd með
slíku kunnáttufólki eins og við kynnumst
í Kjallaraleikhúsinu og það á tímum
þegar lítill munur er gerður á magni og
gæðum og helzt enginn á fögrum skáld-
skap og fimbulfambi. Sögur Kristjáns
Karlssonar eru einn helzti bókmennta-
viðburður þessarar jólavertíðar. Samt
fer ekki meira fyrir þeim en svo að það
er engu líkara en þær hverfi fyrir háv-
aðasömum dægurflugum og vantar
t.a m. í yfirliti Helgarpóstsins þar sem
mælt er með bókum. Ætli við séum ekki
frekar ævisagnaþjóð en þjóð skáldskap-
ar og fagurbókmennta.
íslendingasögiir
og Kúrosava
Nýlega var mikil grein um japanska
kvikmyndasnillinginn Kúrosava í tíma-
ritinu Time. Hann er ásamt Fellini einn
af þessum menningarrisum okkar daga.
Það mætti hugsa sér að Shakespeare
væri í hlutverki þeirra ef hann væri 20.
aldar maður. Að vísu var hann meiri
orðsins maður en þeir og grundvöllur
verka hans er ritlist en ekki leiklist.
Hann er fyrst og síðast skáld, ekki sízt
mikið ljóðskáld. En Kúrosava og Fellini
eru einnig mikil skáld í myndum. Þeir
eru dæmigerð kvikmyndaskáld. Greinin
í Time er skrifuð í tilefni af frumsýningu
á síðustu kvikmynd Kúrosava. Það er
27. kvikmynd hans. Meistarinn er 75 ára.
Sjö Samúræjar voru sýndir á síðustu
kvikmyndahátíð hér. Það var reynsla út
af fyrir sig að horfa á myndina óstytta.
Og hver man ekki Kagemúsa? Hún hlaut
þó blendna dóma þegar hún var fyrst
sýnd, þetta yfirþyrmandi listaverk(!)
Hvernig ætli standi á því að gagnrýn-
endur skjóta stundum svo yfir markið
að furðu sætir. Ekki eru gagnrýnendur
glámskyggnari en annað fólk. Ætli sé
svona erfitt að festa hendur á því sem
er nýtt og mikilsvert? Gagnrýnendur
eiga að leggja sig fram um að fræða og
upplýsa. Fróðleikur skiptir máli, hann
er ræktandi. En þeim getur skotizt þó
skýrir séu, ekki síður í útlöndum en hér
heima. Hvað sem því líður ættum við
að efna til kvikmyndahátíðar við fyrsta
tækifæri með verkum Akira Kúrosava
og bjóða honum heim. Það yrði eftir-
minnileg reynsla. Og hvernig væri að
íhuga einnig að fá Fellini hingað? Það
væri skemmtilegt. Hann er athyglis-
verður maður, hlédrægur eins og Kú-
rosava og er ekki alltaf að fjölmiðlazt.
Hógværð og hlédrægni er oft einkenni
mikilla listamanna.
Já, það væri gaman að fá Kúrosava
hingað heim og allar myndirnar hans.
Ekki sízt vegna þess hann minnir á
argentínska stórskáldið Borges. Verk
þeirra eru svo nálægt fornum íslenzkum
bókmenntum að furðu gegnir. Borges
hefur lýst því yfir að hann hafi margt
lært af þeim bókmenntum og þær séu
yndi hans. Þess vegna hefur hann komið
hingað til lands í pílagrímsför, segir
hann sjálfur.
Af verkum Kúrosava má sjá að margt
í fornri japanskri menningu og þjóðlífi
minnir á það sem við erum vön úr íslend-
inga sögum. Það væri athyglisvert og
alls ekki út í hött ef einhver ungur
fræðimaður kynnti sér þetta sameigin-
lega andrúm. Stundum er engu líkara
en Kúrosava hafi lesið íslendinga sögur
og lært af þeim. Það væri gaman að
geta spurt hann um það. Líklegast er
að hann þekki ekkert til þeirra, en hver
veit? Hann hefur ausið af brunni japan-
skrar arfleifðar og þjóðlífs með þeim
hætti að hvort tveggja er þáttur í sam-
tímamenningu allra þjóða. Hvenær
skyldum við eignast slíkan leikstjóra?
Ekki vantar efniviðinn. En ekkert væri
ömurlegra en ef einhver tæki upp á því
að klæmast á fornum bókmenntum
okkar undir því yfirskini að það væri
skerfur til endurvakningar gamallar
menningararfleifðar.
Eina íslenzka kvikmyndin sem er í
raun og veru sprottin úr íslenzkum forn-
sögum er Útlaginn. Það er ótrúlegt hvað
hún er vel heppnuð, svo litla reynslu sem
við höfum í kvikmyndalist. Ágúst leik-
stjóri Guðmundsson fer nærfærnum
höndum um söguna og dettur ekki í hug
að reyna að betrumbæta hana. Það
skiptir öllu máli hvernig úr efninu er
unnið. Það er mikið dramatískt andrúm
í myndinni og skáldleg tök sem e.t.v.
ráða úrslitum um gæði hennar. Eina
alvarlega brotalömin er samtal sem
skrifað er inn í myndina og er ekki í
fyrirmyndinni, Gísla sögu Súrssonar.
Það er merkilegt hvað litlu má muna í
slíkum tilfellum.
f Gísla sögu segir: „Þeir ganga inn.
Og er Álfdís heyrði hark þeirra, þá spyr
hún, hvað gauragangi þar væri eða
hverjir glóparnir starfaði á mönnum um
nætur (þ.e. ónáða menn eða raska ró
þeirra). Refur bað hana hafa sig að hófi.
En hún lætur þó eigi vant margra fífl-
yrða; veitti hún þeim mikla ágauð (þ.e.
illmæli), svo að þeir máttu minni til
reka...“.
Þannig var Gísla borgið. Eftir Álfdísi
eru engin orð höfð í sögunni. Lýsingin
er látin nægja. En í Útlaganum eru
Álfdísi lögð fáránleg orð í munn, s.s.
grjónapungur o.fl., sem kemur eins og
skrattinn úr sauðarleggnum inn í mynd-
ina. Senan verður misheppnuð. Það er
eini stílbrjóturinn í myndinni. Menn
skyldu varast að leggja snillingum
fornra sagna orð í munn. Við erum
ekki menn til þess, því miður.
Norðurlönd og við
Við höfum mikið samstarf við frænd-
ur okkar í Skandinavíu. Það er ekkert
nema gott um það að segja. Stundum
eru þeir þó heldur frekir til fjörsins og
oftar eru þeir að reyna að hafa vit fyrir
okkur. Það er að verða hálfhvimleiður
kækur. Það var ömurlegt að horfa. upp
á Norðurlandaráðsþingið síðasta þegar
íslenzk tunga var þar til umræðu. Það
var ekki hátt risið á Norðurlandaráði
þann dag. Það hefði verið óskandi að
REYKJAVÍKURBRÉF
allar umræðurnar hefðu farið fram á
ensku eða finnsku, þá hefði enginn skilið
það sem sagt var. Nema örfáir Finnar
sem kalla hvort eð er ekki allt ömmu
sína. Áhugaleysi frænda okkar í Skand-
inavíu á íslenzkri menningararfleifð og
tungu okkar er með þeim hætti að ekki
verður við unað. Þeir sýna okkur æ ofan
í æ lítilsvirðingu sem innan tíðar verður
ástæða til að íhuga ef svo heldur sem
horfir.
Við sitjum ekki við sama borð og
frændur okkar í Skandinavíu. Þeir eru
enn að arðræna okkur. Við kaupum af
þeim fyrir hundruð milljóna króna ár
hvert alls kyns vörur, jafnvel vörur sem
við getum fengið annars staðar, en þeir
kaupa sáralitið af okkur og þeim er alveg
sama. Það skiptir engu máli hvað mikið
er á þessu tönnlazt, þeir láta sér aldrei
segjast, og við látum bjóða okkur allt.
Auðvitað á markaðurinn að ráða, það
er rétt. En hver segir að við fengjum
ekki betri kjör annars staðar?
Þær hefðu ekki látið fara svona með
okkur stjórnmálakempurnar sem börð-
ust fyrir sjálfstæði íslands á síðustu öld
og upphafi þeirrar sem senn er að líða.
Okkur vantar fólk sem þorir að tala við
þessa kalla í Skandinavíu. Við áttum
mikil viðskipti við Skandinavíu í fornöld.
Þeir keyptu af okkur alls kyns vörur.
Það skipti okkur þá miklu máli. Vaðmál-
ið okkar var eftirsóknarvert fyrir austan
haf og þá kunnum við að selja vörur
okkar. Við kunnum jafnvel að búa til
tízku. íslenzkur kaupmaður sem ætlaði
að selja gráfeldi í Noregi kom þeim í
tízku með því að gefa kónginum slíkan
feld og biðja hann að sýna sig í honum.
Það er snjallræði. Síðan var kóngurinn
aldrei kallaður annað en Haraldur grá-
feldur. Á þessum tíma höfðum við þó
nokkur áhrif austan hafs. Nú er klappað
á bakið á okkur og brosað í veizlum og
ef við ætlum eitthvað að fara að ybba
okkur þá erum við bara teknir til bæna
eins og við séum enn á stuttbuxum. Við
njótum ekki jafnræðis í samskiptum
okkar við stóru frændurna í Skandinavíu
og við eigum að fara að gera okkur það
ljóst. Við erum af sama stofni, sprottin
úr sömu menningu og höfum varðveitt
margt sem þeir hafa glatað, m.a. tung-
una. Það eiga þeir að muna og virða en
ekki að vera að reyna öllum stundum
að stilla okkur út í einhvern norrænan
sýningarglugga, benda útlendingum og
segja: þarna er norræn menning! Helzt
af öllu vildu þeir að Island væri e.k.
norrænt þjóðminjasafn, eða jafnvel eins
og líffærasafn á rannsóknarstofu þar
sem allt er geymt í formalíni. En við
erum bara ekki þjóð í formalíni. Við
erum lifandi þjóð, ekkert norrænt líf-
færasafn, ekkert þjóðminjasafn, enginn
útstillingargluggi fyrir frændur á Norð-
urlöndum. Og við tölum okkar íslenzku
tungu sem eitt sinn var norræn og við
ætlum að tala hana áfram, hvað sem
þeir segja. Við erum a.m.k. betur í sveit
sett en þeir sem gleypa við hverju er-
lendu orði sem að þeim er rétt. Við eigum
að varast opingátt þeirra gagnvart
heimsmenningunni. Þeir hafa margt af
okkur lært, ekki síður en við af þeim. í
raun og veru hefðum við kosið að þeir
væru í sporum þjóða eins og Portúgala
en ekki Hollendinga. Við flytjum inn
meira af vörum frá Hollandi en nokkru
öðru ríki Evrópubandalagsins, eða fyrir
2.430 milljónir króna á sl. ári. En út-
flutningur okkar þangað nam aðeins 530
milljónum króna. Þegar Portúgal er
annars vegar snýst þetta dæmi við.
Þeir sem koma til Portúgal og kynnast
landi og þjóð eignast minningar um
gott land og vinalegt fólk. Það væri
gaman að hafa meiri viðskipti við þetta
fólk en við höfum haft. Bakhjarl Portú-
gala er stórmenning landafundanna
miklu. Til þeirra getum við margt sótt
og eigum að verzla við þá miklu meir
en við höfum gert. Ávextir í Portúgal,
leirvörur, tágavörur, skór og annað úr
leðri er frábær varningur svo að dæmi
séu tekin. Auk þess er ekkert sólarland
betra en Algarve, það er undantekning
ef skýhnoðri sést þar á lofti og sólfar
er þar með þeim hætti að hentar íslend-
ingum einkar vel vegna þess hve rakinn
er lítll og svalinn góður af Atlantshafi.
Einkum þegar kvölda tekur.
En við vorum að tala um Harald grá-
feld Eiríksson og samskipti okkar við
frændurna austan hafs. Svo segir í
Heimskringlu Snorra: „Haraldur kon-
ungur sat oftast á Harðalandi og Roga-
landi og svo þeir fleiri bræður. Þeir sátu
oftlega í Harðangri. Það var á einu
sumri að hafskip kom af íslandi er áttu
íslenzkir menn. Það var hlaðið af varar-
feldum (þ.e. sauðskinn; feldur sem geng-
ur kaupum og sölum, sbr. vörur). Og
héldu þeir skipinu til Harðangurs því
að þeir spurðu að þar var fjölmenni
mest fyrir. En er menn komu til kaupa
við þá, þá vildi enginn kaupa vararfeld-
ina. Þá fer stýrimaður á fund Haralds
konungs því honum var hann áður mál-
kunnugur og segir honum til þessa
vandræða. Konungur segir að hann mun
koma til þeirra og hann gerir svo.
Haraldur konungur var maður lítillátur
og gleðimaður mikill. Hann var þar
kominn með skútu alskipaða. Hann leit
á varning þeirra og mælti við stýrimann:
„Viltu gefa mér einn gráfeldinn?"
„Gjarna," segir stýrimaður, „þótt fleiri
séu.“ Þá tók konungur einn feldinn og
skikkaði (þ.e. kastaði yfir sig með
skikkju). Síðan gekk hann ofan í skút-
una. En áður þeir reru á brott, hafði
hver hans manna feld keyptan. Fám
dögum síðar kom þar svo margt manna,
þeirra er hver vildi feld kaupa, að eigi
fengu hálfir þeir er hafa vildu. Síðan
var hann kallaður Haraldur gráfeldur."
Það er ekki
ónýtt að vera í
fylgd með sliku
kunnáttufólki
eins og við
kynnumst í
Kjallaraleik-
húsinu og það á
tímum þegar lít-
iU munur er
gerður á magni
og gæðum og
helzt enginn á
fögrum skáld-
skap og fimbul-
fambi.
<