Morgunblaðið - 22.12.1985, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. DESEMBER1985
13
kallaðir í herinn þarna í lokin.
Pabba þótti mjög vænt um Austur-
ríkismanninn. Hann var afbragðs
skytta og hafði trúað pabba fyrir
því að hann lifði á veiðiþjófnaði
heima í fjöllunum. Hann gaf sig
mikið að mér, eina barninu sem
þarna var.“
„Eitt sinn fór ég með honum að
sækja matinn. Það hefur verið um
3ja km leið. Á leiðinni voru margir
sprengigígar í jörðinni, því auðvit-
að höfðu verið gerðar árásir á
flugvöllinn. Allt í einu snarstans-
aði hann, gaf mér bendingu um
að hreyfa mig ekki, stökk hljóð-
laust ofan i einn gíginn og kom
jafn snarlega upp aftur með héra,
sem hann hafði gripið. Alkunnugt
er hve snöggir hérarnir eru og
hann hafði séð dýrið hlaupa ofan
í gíginn og fór eins og elding á
eftir því. Þennan tíma sem við
vorum þarna var óskaplega fallegt
jólaveður, snjór og heiðskírt en
kalt. Við stálum líka saman jóla-
Eva Júlíusdóttir hefur
búið og starfað á íslandi í 25 ír.
tré,“ bætir Eva við hlæjandi og við
viljum fá að heyra. „Allir voru að
reyna að gera allt sem jólalegast
hjá okkur. Taschek vissi hvar tré
var að finna. Meðfram járnbraut-
arteinunum hafði verið plantað
trjám. Við fórum þangað. Ég var
sett á vakt ef einhver skyldi koma
og hann sagaði tréð sem við höfð-
um valið okkur. Allt í einu kom
maður gangandi. Vinur minn greip
tréð undir handlegginn og mig við
hönd sér. Við hlupum af stað og
maðurinn á eftir, en við sluppum.
Þetta var afskaplega fallegt tré
þegar það var komið í braggann
okkar."
„Ég man eins og það hefði gerst
í gær hvernig umhorfs var hjá
okkur þetta aðfangadagskvöld. f
bragganum voru bara sex kojur
meðfram veggjum, lítið kringlótt
borð og nokkrir stólar og ofn.
Ekkert annað. Kalkúninn fengum
við að steikja hjá konunni sem við
leigðum hjá og héldum honum
heitum á litla ofninum. Jólatréð
stóö á miðju borðinu. Við höfðum
ekkert jólaskraut meðferðis, því
maturinn var það sem máli skipti
þá. En við hengdum epli og smá-
kökur á tréð. Til þess að karlarnir
fengju eitthvað tók mamma rauð-
an silkiþráð, batt hann um síga-
retturnar miðjar og hengdi þær á
jólatréð ásamt súkkulaðihringj-
um. Sígarettur voru illfáanlegar
en henni hafði tekist að ná í nokkra
pakka handa þeim. Taschek skar
stjörnu úr viði og setti á toppinn.
Það lék allt í höndunum á honum
og hann gat alltaf bjargað öllu
við. Kringum jólatréð hafði
mamma raðað hjálmunum þeirra,
sem hún skreytti og notaði fyrir
skálar. Hafði rauðar servéttur og
raðaði í þá eplum, kökum og síga-
rettum í gjafir. Þetta var svo fal-
legt þarna á borðinu að karlarnir
viknuðu. Hjónin fóru víst eitthvað
saman, en við hin deildum jólun-
um. Karlmennirnir voru svo
hrærðir að hafa konu og barn með
sér á jólunum og fá jólagjafir.
Jólaglaðningurinn frá Luftwaffe
var hálfflaska á mann af kartöflu-
snafs og eitt herðatré af lélegustu
tegund, og það kom þegar matur-
inn var sóttur. Við bjuggum til
eggjalíkjör úr snafsi pabba og
eitthvað létu þeir hinir líka í eggja-
snafsinn. í eftirmat höfðum við
steikt epli og kastaníuhnetur. Svo
sungum við jólasálmana. Ég söng
vel þegar ég var barn og var látin
syngja fyrir þau. Þetta voru hátíð-
legjól."
„Ég hefi aldrei upplifað jól með
svona mikilli jólastemmningu,"
segir Eva og hrifningarinnar gætir
enn í röddinni. „Upplifunin var svo
sterk. Þarna var fólk sem vissi
ekki hvað næsti dagur mundi bera
í skauti sér eða hvað yrði um
aðstandendur þeirra. Við slíkar
aöstæður nýtur maður betur
stundarinnar. Ég, krakkinn, sem
ekki gerði mér eins grein fyrir
þessu, fann það. Allir voru svo
sælir. Og það besta var að engin
loftárás var gerð meðan við vorum
þarna. Mennirnir gátu sofið. Við
urðum þó vitni að því að flugvél
hrapaði. Þetta var þýsk vél sem
var að taka sig upp af vellinum
en kom niður brennandi skammt
frá. Við fréttum að flugmaðurinn
hefði farist. í minninu eru þetta
því falleg jól. Ég fékk einhverjar
gjafir, en ég man ekkert eftir
þeim“.
Földu sig í
hellum og hlöðu
Eftir áramótin héldu mæðg-
urnar heim, nú tók ferðin ekki
nema tvo daga. Svo vel vildi til að
engar loftárásir að teljandi væru
voru gerðar frá loftárásunum
miklu þegar þær komu til Múnc-
hen og þar til 1—2 dögum eftir
að þær fóru. Þá byrjuðu þær aftur
af fullum krafti. En Múnchen var
eins og flestar aðrar stórborgir
lögð í eyði. Um viðhorf sitt til
flugvélanna á þeim tíma svarar
Eva um hæl: „I mínum huga var
þetta óvinurinn. Maður hataði þá
og óskaði að okkar menn næðu sem
flestum. Ég var ekki svo hrædd.
Þó var ég hrædd í annað skiptið
sem gerð var árás úr flugvélum á
lestina okkar og við lágum þarna
án þess að geta nokkuð aðhafst og
Hér er hann í einkennisbúningi
á stríðsáninum.
biðum. Miklu hræddari var ég þó
um vorið, síðustu daga stríðsins,
þegar Frakkarnir voru að taka
þorpið okkar. Þeirra lið samanstóð
að mestu af Afríkumönnum frá
Túnis og Marokkó, aðeins liðsfor-
ingjarnir franskir. Þetta voru
hálfgerðir villimenn sem tóku
þorpið okkar og voru þar fyrstu
dagana áður en þeir héldu áfram.
Þær sögur gengu að þeir nauðguðu
konum og misþyrmdu fólki. Þess-
vegna ætluðum við að fela okkur
í nokkrum hellum sem voru í klett-
um á vínekrunum. Við héldum af
stað með mat í ,bakpokum, afi
minn, við og 7—8 aðrir ættingjar.
Og við vorum einmitt stödd á
bersvæði þegar könnunarflugvél
kom yfir okkur, steypti sér niður
og skaut á okkur. Hún fór hring
eftir hring og við reyndum að
hlaupa á milli, en hentum okkur
niður þegar hún kom og skaut.
Flugmaðurinn hitti engan og
kannski hefur hann bara ætlað að
hræða okkur. Ég var svo hrædd
að ég var rennblaut frá hvirfli til
ilja. Við komumst í hellana og
vorum þar meðan verið var að
hertaka þorpið. Þegar við komum
þangað aftur bjuggu liðsforin-
gjarnir frönsku í húsinu og við
urðum að vera 11 saman í einu
herbergi. Ég man hvað mér þótti
skrýtið að mamma og frænkur
mínar smurðu ösku í andlitið á sér
og svo vorum við allar faldar bak
við heyið í hlöðunni. Á skiltum í
þorpinu var íbúunum sagt að vera
ekki á ferli og allar konur voru
hræddar. Sagt var að hermennirn-
ir fyrstu fengju 48 tíma athafna-
frelsi. En við vorum þarna í hlöð-
unni í tvo daga.“
Fótgangandi
frá Danmörku
En hvað varð um föður hennar?
Hann hafði I marsmánuði verið
sendur til Álaborgar í Danmörku
og kom við hjá okkur i eins dags
leyfi áður en hann fór. „Það sáu
allir að stríðið var að verða búið
og afi sagði honum að fara hvergi.
En hann gat ekki gerst liðhlaupi.
Á leiðinni norður eftir fékk hann
lungnabólgu og lagðist beint inn á
spítala í Danmörku. Hann var að
ná sér 20. april. Þá átti Hitler
afmæli og Þjóðverjarnir héldu upp
á það á spítalanum. Tveimur dög-
um seinna var tilkynnt að Bretar
væru komnir og allir ættu að bíða
þar sem þeir væru niður komnir.
Pabbi sagði: Ekki ég! Og hann gekk
af stað. Þremur mánuðum síðar
kom hann fram í þorpinu hjá
okkur, grindhoraður og svo aumur
að hvergi mátti við hann koma,
því holdið var svo aumt. En þetta
var ekkert annað en kom fyrir
aðra. Þar sem hann hafði ekki
verið skráður úr hernum og var
skilríkjalaus, þá átti hann ekki
rétt á neinum matarmiðum. En
það bjargaði honum að hann hafði
í lestinni verið samferða manni
sem hann þekkti þegar hann átti
að fara til Danmerkur. Þessi
maður var kommúnisti og var
gerður bæjarstjóri í þorpinu okkar
eftir hertökuna. Þessi borgarstjóri
vissi að pabbi var ekki nasisti,
mundi hvað hann hafði verið að
segja við hann í lestinni, að þeir
hefðu fyrir löngu átt að vera
hættir þessu stríði. Svo hann fékk
skilríki og matarmiða, sem k'om
sér vel því annars hefðum við öll
orðið að nota okkar miða sem
dugðu skammt."
Þegar gengið er á Evu um hversu
erfitt var um mat minnist hún
þess þegar hún fór leiðangra og
barði að dyrum á hverjum
sveitabæ til að biðja um að selja
sér eitthvað matarkyns og hversu
stolt hún var þegar hun kom eitt
sinn heim með heil fimmtán pund
af kartöflum. Ein bændakonan
hafði selt henni 8 pund. Þá var
öðrum boðið að borða með þeim
af gnægð þeirra, kartöflur og salt.
Og hún hlær að því hve móðir
hennar var sár þegar þær þurftu
að skipta brúðuvagninum hennar
með fallegri brúðu fyrir salamí-
pylsu. En Evu sjálfri var alveg
sama þótt hún horfði á eftir
bóndadótturinni aka burt með
vagninn, fannst matur miklu
meira virði. Hún hafði sem einka-
barn átt mikið af fallegum leik-
föngum, sem voru í bílvagni í
geymslu í þorpinu og hermennirnir
höfðu þegar þeir tóku það rifið þau
út og traðkað á þeim í reiði sinni.
Það hafði hún ekki tekið nærri sér.
En hún man vel hvernig alit var
nýtt; könglum af trjánum og dauð-
um greinum safnað í eldivið og
tíndir sveppir og villt ber í skógun-
um. Hnetur af beykitrjám þóttu
líka dýrmætar því úr þeim mátti
fá olíu. „Ég þekkti orðið skógana
og hvað þeir höfðu að geyma,“
segir Eva. „Maður reyndi að bjarga
sér sem best maður gat. Við leigð-
um okkur ávaxtatré sem stóðu með
vegunum og var skipt á milli íbú-
anna. Þegar ég var í Þýskalandi
nýlega fannst mér alveg skelfilegt
að sjá hvernig ávextirnir af þess-
um trjám eru bara látnir liggja,
enginn nennir að hirða þá.“
„Ég held að ég hafi verið nokkuð
bráðþroska barn, kannski vegna
stríðsins, og ég man þetta allt
ákaflega vel. Minnisstæðust eru
þó jólin 1944, fallegustu jólin sem
ég hefi lifað. Þá sé ég fyrir mér
jólaborðið með trénu og skreyttu
hjálmunum í kring og mennina
sem stóðu og horfðu á það með
tárin í augunum".
Viötal: Elín Pálmadóttir
þeim
sem
bera
Toppurinn
ídag
Það má
treysta
TISSOT
•15
Jón Bjarnason,
úrsmiöur.
Sími 96-24175.
Akureyri.
Kork-o-Plast
Gólf-GIjái
Fyrir PVC-filmur, Lin-
oleum, gúmmí, parket
og steinflísar. CC-Floor
Polish 2000 gefur end-
ingargóða gljáhúð.
Notkun: Þvoið gólfið.
Berið CC-Floor Polish
2000 óþynnt á gólfið
með svampi eða rakri
tusku.
Notið efnið sparlega en
jafnt.
Látið þorna í 30 mín.
Á illa farið gólf þarf að
bera 2—3svar á gólfið.
Til að viðhalda gljáan-
umer nóg að setjaí
tappafylli af CC-Floor
Polish 2000 í venjulega
vatnsfötu af volgu
vatni.
Til að fjarlægja gljáann
er best að nota R-1000
þvottaefni frá sama
framleiðanda.
Notið aldrei salmíak
eða önnur sterk sápu-
efni á Kork-o-Plast.
Einkaumboð á íslandi:
Þ. Þorgrímsson & Co.,
Ármúla 16, Revkjavík, s. 38640.