Morgunblaðið - 14.08.1986, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. AGUST 1986
Plnrgmi Otgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri HaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Afleikur
Ekki er útilokað að launaút-
gjöld ríkis, sveitarfélaga og
atvinnuvega hækki nokkru
meira 1. september næstkom-
andi en ráð var fyrir gert.
Ástæðan er sú að framfærslu-
vísitala hefur hækkað um 0,38%
síðan í maímánuði umfram við:
miðun febrúarsamninga. I
fréttatilkynningu Hagstofu ís-
lands segir að hluti þessarar
vísitöluhækkunar eigi rætur í
„hækkun á verði matvöru, sem
rekja má til 71,5% verðhækkun-
ar á kartöflum".
Bjöm Bjömsson, hagfræð-
ingur ASÍ, kemst svo að orði í
viðtali við Morgunblaðið í gær,
aðspurður um þróun fram-
færsluvísitölunnar:
„Þetta sýnir okkur að kart-
öfluskatturinn veldur ekki
aðeins hækkun á innfluttum
kartöflum, heldar hækka og
innlendar kartöflur í skjóli
skattsins."
Morgunblaðið varaði við nú
framkomnum afleiðingum kart-
öfluskattsins í forystugrein 2.
júlí sl. Þar sagði m.a.:
„Staða mála á íslenzkum
vinnumarkaði er mjög viðkvæm,
þrátt fyrir það að við höfum náð
verulegum árangri í hjöðnun
verðbólgu, sem undir engum
kringumstæðum má glutra nið-
ur. Það er mjög mikilvægt að
stjómvöld standi þann veg að
málum í mótun og framkvæmd
skattastefnu, þar með talin
framkvæmd heimilda til álagn-
ingar vemdartolla, að verðlag
hækki sem minnst og helzt inn-
an „rauðra strika“ samkomu-
lags við aðila vinnumarkaðar-
ins.“
Morgunblaðið lagði megin-
áherzlu á þá staðreynd, að fáar
þjóðir eiga jafnmikið í húfí og
Islenndingar, hvað það varðar,
að verndartollar hái ekki veg-
ferð útflutningsframleiðslu á
mikilvægustu markaði okkar.
Þess vegna er mjög varhuga-
vert að beita meintum vemdar-
tollum hér á landi þann veg að
þeir geti orðið eftirdæmi fyrir
aðrar þjóðir í viðskiptum við
okkur. Minnt var á réttindi okk-
ar og skuldbindingar, sam-
kvæmt GATT-samningi. Síðast
en ekki sízt var látið að því
liggja að kartöfluskattur þessi
væri fyrst og fremst neytenda-
skattur, sem kæmi íslenzkum
kartöfluframleiðendum naum-
ast til góða.
Jón Helgason, landbúnaðar-
ráðherra, sem framgöngu hafði
um álagningu kartöfluskattsins,
fullyrti í umræðu um málið á
Alþingi, að skatturinn myndi
ekki hafa áhrif á framfærslu-
þunga heimila í landinu [fram-
færsluvísitölu]. Annað er nú
komið á daginn, eins og spáð
var í viðvörunarorðum Morgun-
blaðsins. Þessi afleikur ráð-
herrans hefur, beint og óbeint,
stuðlað að hækkun framfærslu-
kostnaðar og framfærsluvísi-
tölu. Það er því hugsanlegt að
hann valdi auknum launaút-
gjöldum hjá atvinnuveguin
okkar — og gildir þá hið sama
um stærsta launagreiðandann,
ríkið, sem sækir útgjöld sín í
vasa skattgreiðenda.
Gagnrýni á heimildarlög til
álagningar kartöfluskattsins
var af þrennum toga. I fyrsta
lagi var nauðsyn álagningar
skattsins dregin í efa. I annan
stað var talið varhugavert að
Alþingi framseldi skattlagning-
arvald sitt til einstakra ráð-
herra. í þriðja lagi hlyti slíkur
tollur að hækka verð á viðkom-
andi neyzluvöru og ganga þvert
á gerða kjarasátt og viðleitni
til að halda almennu verðlagi
niðri. Reynslan hefur nú fært
sönnur á þessa réttmætu gagn-
rýni.
40 þúsund
trjáplöntur
Um það bil fimmtíu Norður-
landabúar, aðallega
Norðmenn, hafa undanfarnar
tvær vikur unnið að skógrækt-
armálum hér á landi og gróður-
sett um 40 þúsund tijáplöntur
á Alviðru í Árnessýslu, við
Hvamm í Borgarfirði og heima
á Hólum í Hjaltadal. Álíka stór
hópur Islendinga hefur verið við
svipuð störf í Þrændalögum í
Noregi. Þetta er þréttánda
skiptiferðin af þessu tagi síðan
1949.
Samstarf af þessu tagi hefur
margþætta þýðingu fyrir alla
sem að því standa. Islenzk skóg-
rækt, sem á vaxandi tiltrú að
fagna, hefur ómetanlegt gagn
af hingaðkomu og starfi áhuga-
og fagfólks um skógrækt frá
Norðurlöndum. Sama máli
gegnir um skógræktarþátttöku
Islendinga hjá grannþjóðum. Þá
fylgir hingaðkomu góðra gesta
mikil landkynning. Þannig segir
Kristian Lövenskiold, fram-
kvæmdastjóri Skógræktarfé-
lags Noregs, í viðtali við
Morgunblaðið, að norska skóg-
ræktarfólkið hafí haft „mikla
ánægju af hringferðinni". Hann
sagðist sannfærður um „að allir
þátttakendur myndu ráðleggja
fólki að heimsækja Island, er
heim væri komið".
Skógræktarsamstarf nor-
rænna þjóða er gott skref til
betri framtíðar.
Eftirlíkingaiðnaður
*
eftir Arna
Vilhjálmsson hdl.
Nýjungagirni
Islendingar eru fljótir að tileinka
sér lækninýjungar. Þess bera vél-
vædd heimili og tölvuvæddir
vinnustaðir glöggt vitni. Að þessu
leyti er Island fýsilegur markaður
fyrir iðnvæddar þjóðir, þótt ekki sé
hann stór. Því er oft haldið fram
að innflutningur á iðnaðarvörum
hverskonar hafi staðið uppbygg-
ingu íslensks iðnaðar fyrir þrifum.
Hafa sumir talið að koma verði upp
tollmúrum til verndar íslenskum
iðnaði, þannig að hann geti í skjóli
lægra verðs þrifist betur. Slík úr-
ræði eru röng og í andstöðu við þær
skuldbindingar sem við höfum tekið
á okkur með aðild að EFTA og
öðrum milliríkjasamningum. Þá
hafa verið reyndar ýmsar áróðurs-
herferðir til þess að fá neytendur
til þess að „kaupa íslenskt". Þessi
aðferð er að nokkru vænlegri og
okkur heimil, þar sem hún höfðar
til þjóðerniskenndar fólks og þeirrar
einföldu röksemdafærslu að það sé
atvinnuskapandi. Á hinn bóginn er
sama hvor þessara leiða er farin,
því hvorug þeirra virkar sem hvati
á iðnaðinn sjálfan til vöruvöndunar
og frumleika í því sem framleitt er
og markaðsfært. Gæði hins fram-
leidda, í samanburði við það sem
flutt er inn, er það sem selur vör-
una og rennir um leið stoðum undir
framleiðsluiðnaðinn.
Framleiðsluhugmyndir
Þá hefur það verið landlægt hér
að framleiðendur gera mikið af því
að herma hver eftir öðrum eða
sækja framleiðsluhugmyndir sínar
til þeirra vörutegunda sem inn eru
fluttar. Þetta á sér raunar stað í
öllu atvinnulífi hér á landi — allir
eru að herma eftir frumkvöðlinum,
sem fór fyrstur af stað, í stað þess
að stíga feti framar og koma með
eitthvað nýtt. Þegar upp er staðið
hagnast enginn á þessu og ekki
aukast gæði framleiðslunnar eða
batnar afkoma viðkomandi atvinnu-
greinar.
Til varnar
Eftirlíkingarhneigð af þessu tagi
er ekki bundin við Island eitt, held-
ur fyrirfinnst hún í öllum löndum
veraldar og er án vafa jafn gömul
verslun manna og þjóða í millum.
Fyrir fraleiðsluiðnað er slík eftirlík-
ingarhneigð skaðvænleg og iðn-
væddar þjóðir reyna eftir föngum
að hindra hana með lagasetningu.
Markmið slíkrar lagasetningar er
að koma í veg fyrir að menn líki
hveijir eftir öðrum — að koma í veg
fyrir að menn steli hveijir frá öðr-
um. Slíkt örvar nýsköpun, leiðir til
tæknilegra framfara, gefur fjöl-
breyttari framleiðslu, og síðast en
ekki síst, eykur vörugæðin. Það
fyrirfinnast bæði reglur í löggjöf
einstakra ríkja og milliríkjasamn-
ingar um samræmingu reglnanna
og gagnkvæm réttindi.
Einkaréttarkerfið
Þær leiðir til lagasetningar sem
valdar hafa verið eru af sama toga
um allan hinn iðnvædda heim, en
það er að veita frumkvöðlinum, og
um leið þeim sem borið hefur kostn-
aðinn, einkarétt til hagnýtingar á
því sem hann hefur fram að færa.
Sé um tæknilega uppfínningu að
ræða, er honum veitt tímabundið
einkaleyfi til fjárhagslegs ávinn-
ings. Eitt af fmmskilyrðum þess
að einkaleyfið sé veitt, er að upp-
finningin sé birt opinberlega og
þannig lögð inn í „tæknisjóð" sam-
félagsins. Því geta allir aðrir, þ.m.t.
samkeppnisaðilar hans, kynnt sér
uppfinninguna, en mega hins vegar
ekki hagnýta sér hana fyrr en
einkaleyfíð rennur út. Venjulegast
er að einkaleyfið gildi í 20 ár. Á
meðan verða samkeppnisaðilar að
leita nýrra leiða í þróunarstarfi sínu
og verða þá oft til nýjar uppfinning-
ar. Að öðrum kosti verða þeir að
afla sér nýtingarheimildar hjá
einkaieyfishafanum. Á svipaðan
hátt er farið með hönnun og útlit
framleiðsluvara og þau auðkenni
og þau slagorð sem þær em mark-
aðssettar með. Úrræðið er í öllum
tilvikum veiting einkaréttar. Sé
brotið gegn þessum rétti, leitar eig-
andi hans til dómstóla og fær hinn
brotlega dæmdan til að láta af hátt-
semi sinni. Að auki koma til
skaðabætur vegna þess tjóns sem
eigandi réttindanna hefur orðið fyr-
ir og refsingar af hálfu samfélags-
ins sjálfs, einkum sektargreiðslur.
Menningarþjóðin
Hér er um kerfi að ræða sem er
af sama toga spunnið og það sem
notað er við vemd bókmennta og
listaverka, þ.e. höfundalög. Þar er
höfundi veittur eignarréttur yfir því
sem hann hefur skapað og öðmm
bönnuð notkun án leyfis. Höfunda-
liig eiga sér djúpa stoð í réttarvitund
almennings hér á landi, enda hafa
listamenn, einkum tónlistarmenn
og rithöfundar, verið vel á verði
varðandi réttindi sín. Það hefur
síðan átt sinn þátt í öflugri listsköp-
un í landinu og átt ríkan þátt í að
hvetjamenn til dáða. íslensk höf-
undalög em virk í þeim skilningi
að þeim er iðulega beitt fyrir
íslenskum dómstólum, sem hefur
þau áhrif að þau em jafnan virt
af hlutaðeigandi aðilum. Þau hafa
Ámi Vilhjálmsson
„Eftirlíkingarhneigð af
þessu tagi er ekki bund-
in við Island eitt, heldur
fyrirfinnst hún í öllum
löndum veraldar og er
án vafa jafn gömul
verslun manna og þjóða
í millum. Fyrir fram-
leiðsluiðnað er slík
eftirlíkingarhneigð
skaðvænleg og iðn-
væddar þjóðir reyna
eftir föngum að hindra
hana með lagasetn-
ingu.“
einnig verið í samfelldri endurskoð-
un, með þátttöku þeirra aðila sem
hagsmuni eiga. Núverandi lög frá
árinu 1972 em þannig nútímaleg
og taka mið af þörfum samtímans
fyrir verndun eignaréttinda á þessu
sviði. Enda em Islendingar listelsk
bókmenntaþjóð með ríkan arf for-
feðranna í farteskinu. Enginn ber
á móti því að mikil nýsköpun á sér
stað í íslenskum listum og bók-
menntum, gæðin em mikil og þeir
sem fram úr skara geta sxapað sér
afkomu með sköpunarstarfi sínu.
Þar á ofan kemur til stuðningur af
hálfu samfélagsins, allt til þess að
halda á lofti þeim orðstír að við
séum listelsk og skapandi menning-
arþjóð.
Skilyrði til nýsköpunar
Á hinn bóginn á íslenskur fram-
leiðsluiðnaður í kröggum, m.a.
vegna þess að hann fær ekki nægi-
lega hvatningu. Honum eru ekki
sköpuð sömu skilyrði tl nýsköpunar
eða vöruþróunar sem listamönnum.
Setji framleiðendur á markað nýja
vörutegund sem gengur, er allt eins
víst að eftirlíking líti dagsins ljós
innan skamms. Samfélaginu er
Breytingum lokið á Siglfirðingi;
Frystigeta aukin um 60%
Siglfirðingur er kominn til heimahafnar eftir að honum var breytt
í skipasmíöastöö Pohl und Jozwyak í Hamborg. Þar var liann lengd-
ur, brúin stækkuð, auk þess sem vinnuaðstaða og híbýli voru endurbætt.
Togkraftur skipsins hefur aukist og aðstaða til að fullvinna aflann
um borð stenst ströngustu kröfur, að sögn framkvæmdastjóra Siglfirð-
ings hf., Stefaníu Signrbjarnardóttur.
Við breytingamar jókst frystigeta
Siglfirðings um 60%. Ragnar Ólafs-
son, skipstjóri og einn eigenda, sagði
að hægt yrði að frysta um 27-28
tonn af flökum í Siglfirðingi á sólar-
hring. Það jafngildir 60-70 tonnum
af afla. Þannig er til dæmis hægt
að frysta um 600-700 tonna þorsk-
afla í túr.
Siglfirðingur var smíðaður í Nor-
egi 1969. Þegar togarinn kom fyrst
til landsins hlaut hann nafnið Suður-
nes, en síðar varð hann þekktur
undir nafninu Fontur, eða Þórs-
hafnaitogarinn. Útgerðarfélagið
Isafold á Siglufírði keypti togarann
árið 1979, og gerði hann út sem
ísfísktogara. Isafold lenti í nokkrum
rekstrarerfiðleikum, urðu uppskipti
í fyrirtækinu og aðstandendur hluta-
félagsins Siglfirðings, Ragnar
Ólafsson, Gunnar Júlíusson og Þór-
arinn Ólafsson, keyptu togarann.
Árið 1984 var honum breytt í frysti-
togara. Miðað við núgildandi verðlag
hafa þessar tvær breytingar kostað
128 milljónir króna, og er verðmæti
Siglfirðings talið um 160 milljónir
króna.
Listsmiðjan í Kópavogi smíðaði
vinnslutækin sem sett voru um Ixirð
í Siglfirðing. Verkfræðistofan
Straumur hannaði verkið og annað-
ist gerð útboðsgagna. Stefnt er að
því að togarinn fari í sína fyrstu
veiðiferð á föstudag.
Siglfirðingur í heimahöfn um helg
á útliti hans og tækjabúnaði.