Morgunblaðið - 28.08.1986, Blaðsíða 28

28
MÖRGUNBLAÐIÐ, FIMMTtÍDAGlJR 28. ÁGÚST 1986
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. ÁGÚST 1986
29
SltagtiiiMfifrtfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Skólaakstur
Menntamálaráðherra hefur
í hyggju að leggja fyrir
Alþingi, að fjárlagafjárveiting
til skólaaksturs, gæzlu og mötu-
neyta verði lækkuð verulega á
næsta ári, að því er fram kemur
í fréttum. Ráðherra segir í við-
tali við Morgunblaðið, að vel
flest sveitarfélög geti séð um
þessa rekstrarþætti sjálf. Koma
megi til móts við hin smærri
sveitarfélög með öðrum hætti,
til dæmis með framlagi úr Jöfn-
unarsjóði sveitarfélaga. Kerfíð
sé að þessu leyti gengið úr
skorðum og „margs konar spill-
ing og misnotkun þrífíst innan
þess“. Hugmyndir ráðherra
hafa sætt nokkurri gagnrýni.
Þetta mál hefur, eins og flest
önnur, tvær hliðar, sem réttsýn-
ir menn verða að skoða og meta
áður en þeir taka afstöðu. Lítum
fyrst á röksemdir, sem talsmenn
skólaakstur tíunda, en síðan á
tillögur ráðherra til spamaðar,
það er, að halda uppi hliðstæðri
þjónustu með minni kostnaði
ríkissjóðs.
Af hagkvæmnisástæðum
standa hin smærri sveitarfélög
að samskólum fleiri eða færri
hreppa eftir atvikum. Grunn-
skólanemar, sem slíka skóla
sækja, eiga yfírleitt um langan
veg að fara milli heimilis og
skóla. Skólaakstur sparar dýrar
heimavistir, bæði í stofn- og
rekstrarkostnaði. Þá hefur það
ótvírætt uppeldisgildi að böm á
grunnskólaaldri geti sótt nám
úr heimahúsum. Rétt hefur þótt
að sameiginlegur sjóður lands-
manna, ríkissjóður, jafni aug-
ljósan aðstöðumun að þessu
leyti með þátttöku í kostnaði
við skólaakstur, þegar um lengri
vegalengdir er að ræða. Alþingi
markaði stefnuna með lögum —
og framkvæmdavaldið setti
reglugerð um framkvæmdina —
fyrir meira en áratug. Hvorki
lögunum né reglugerðinni hefur
verið breytt síðan, hvað þessa
kostnaðarþátttöku varðar.
Framkvæmdin hefur síðan
leitt í ljós ýmsa annmarka.
Dæmi munu um að grunnskóla-
nemum sé ekið lengri vega-
lengdir en sýnist viturlegt, þ.e.
um þéttbýli og fram hjá grunn-
skólum þar starfandi, til
grunnskóla í strjálbýli handan
þéttbýlislgamans. Hér skal ekki
lagður dómur á staðhæfíngar
um meinta misnotkun kerfísins,
tengda skólaakstri, en minnt
skal á ummæli menntamálaráð-
herra þar að lútandi. Mergurinn
málsins hlýtur að vera sá, að
endurskoða þurfí kostnaðar-
kerfí sem þetta, í ljósi tiltækrar
reynslu, til að freista þess að
ná fram lagfæringum.
Skólaakstur er ekki sérís-
lenzkt fyrirbrigði, né umræða
um kostnað og fyrirkomulag
hans. Ýmsar nágrannaþjóðir
hafa látið vinna ítarlega úttekt
á framkvæmdinni. Slík úttekt
mun ekki hafi verið unnin hér.
Vel færi á því að menntamála-
ráðuneytið og Samband
íslenzkra sveitarfélaga stæðu
saman að úttekt á málinu og
tillögum til úrbóta.
Hin stærri sveitarfélög fá
óverulega ijármuni til skólakst-
urs, sem bundinn er við tilteknar
vegalengdir. Grunnskólanemar
í Reykjavík fá hinsvegar veru-
legan afslátt hjá SVR. Þeir
borga t.d. kr. 100 fyrir 20 miða
á sama tíma og fullorðnir borga
kr. 500 fyrir 26 miða. Þessi
afsláttur, sem borgin býður, er
ekki bundinn við ferðir til og
frá skóla og ekkert liggur fyrir
um það, að hvaða marki vagn-
amir em notaðir af grunnskóla-
nemum vegna náms. Erfítt er
því að gera samanburð á ferða-
kostnaði skólafólks í þéttbýli og
strjálbýli milli heimilis og skóla.
Þremur fjórðu af ráðstöfun-
arfé Jöfnunarsjóðs sveitarfé-
laga er deilt milli sveitarfélaga,
eftir íbúatölu þeirra. Fjármagn
Jöfnunarsjóðs er nokkur þáttur
í tekjuöflun og framkvæmdum
þeirra. Ef ríkið færir kostnað
við skólaakstur, sem það hefur
sjálft tekið ákvörðun um, að
stærstum hluta yfir á Jöfnunar-
sjóð, þá er það að færa hann
frá sjálfu sér til sveitarfélag-
anna. Það er máske ódýr iausn
fyrir ríkið, en varla óumdeild.
Skólaakstur gmnnskólanema
um langan veg í vetrarverðum
er ekki alltaf tekinn út með
sældinni. Það þykir þó æski-
legri leið en heimavistir, þegar
svo ungir einstaklingar eiga í
hlut. Gmnnskólanemar eiga að
hafa sama rétt og sem jafnasta
aðstöðu til náms úr heimahús-
um, hvert sem lögheimili þeirra
er. Skólaakstur er og verulega
ódýrari kostur en heimavistir.
Hinsvegar er sjálfsagt að
endurskoða fyrirkomulag og
kostnað hvers þjónustuþáttar,
sem skattpeningar almennings
standa undir, í ljósi reynslunn-
ar. Með það fyrst og fremst í
huga að nýta fjármuni fólks sem
bezt, helzt að ná fram betri
þjónustu með minni kostnaði.
Þessvegna fer vel á því að ráð-
herrar „hræri upp í kefínu“, svo
notuð séu orð menntamálaráð-
herra.
Einkaútvarpið Bylgjan FM 98,9 hóf útsendingar í morgiin:
Full alvara á bak við
þennan útvarpsrekstur
Einar Sigurðsson, útvarpsstjóri.
- segirEinar
Signrðsson, út-
varpsstjóri
„VIÐ LÍTUM svo á, að við séum
í þessu fyrir alvöru og allt skipu-
lag og undirbúningur tekur mið
af því,“ segir Einar Sigurðsson,
útvarpsstjóri Bylgjunnar, sem
árla í morgun hóf að senda út
samfellda dagskrá á FM 98,9.
Bylgjan er fyrsta einkaútvarps-
stöðin, sem tekur til starfa eftir
að einkaréttur Ríkisútvarpsins á
útvarpsrekstri var afnuminn á
síðasta ári.
Útsendingar Bylgjunnar eiga til
að byija með að nást á sama svæði
og útsendingar Svæðisútvarps
Reykjavíkur og nágrennis, þ.e. á
Faxaflóasvæðinu frá Keflavík til
Akraness og austur á Selfoss. Sent
verður út alla virka daga frá klukk-
an 6 á morgnana og fram til
miðnættis, en til klukkan þijú að
nóttu á föstudögum og laugardög-
um. Á laugardögum og sunnudög-
um hefst dagskráin klukkan 8.
Einar Sigurðsson segir að uppi-
staðan í dagskrá Bylgjunnar verði
dægurtónlist og sé stefnt að því að
sú tónlist verði með einhvetjum
öðrum hætti en nú heyrist í Ríkisút-
varpinu. „Það verður svo bara að
koma í ljós hvemig tónlistarblanda
okkar fellur fólki í geð,“ segir hann.
En tónlist er ekki eina dagskrárefn-
ið, þótt það verði fyrirferðarmest.
Á klukkutímafresti verða fluttar
innlendar og erlendar fréttir og eru
aðalfréttatímar klukkan 12 og 18.
Fréttatímar verða að jafnaði styttri
en tíðkast hjá Ríkisútvarpinu, en
áformað er að á hveiju kvöldi milli
klukkan 23 og miðnættis verði dag-
skrá sem fréttamenn stöðvarinnar
sjá um og verður þar farið ýtarleg-
ar í ýmis fréttatengd efni en unnt
er í fréttatímunum sjálfum.
Auglýsingar ódýrari en
hjá Ríkisútvarpinu
Auk tóniistar og frétta verða á
dagskrá leikrit, viðtöl, spuminga-
þættir og skemmtiþættir. Og ekki
má gleyma auglýsingunum, sem
eiga að standa undir rekstri stöðv-
arinnar þar sem hún getur ekki
tekið afnotagjöld af hlustendum
eins og Ríkisútvarpið. Auglýsingun-
um verður skotið reglulega inn í
dagskrána, þó þannig að það verði
ekki íþyngjandi, eins og Einar orðar
það. Verða auglýsingarnar bæði
leiknar eins og á Rás 2 og í svip-
uðu tilkynningaformi og á Rás 1.
Verðið verður nokkru lægra en hjá
Ríkisútvarpinu.
í stjórn íslenska útvarpsfélagfs-
ins, sem rekur Bylgjuna, sitja níu
menn, en í þriggja manna fram-
kvæmdastjórn, sem fýlgist með
daglegum rekstri, eru Jón Ólafsson,
Sigurður Gísli Pálmason og Sveinn
Grétar Jónsson. Stjómarmenn hafa
engin afskipti af dagskránni sjálfri,
heldur heyrir hún algjörlega undir
Einar Sigurðsson, útvarpsstjóra.
Fastráðnir starfsmenn Bylgjunnar
auk hans eru níu. Þeir eru Jón
Ágúst Eggertsson, markaðsstjóri,
Sigurður Ingólfsson, tæknistjóri,
Sigurborg Stefánsdóttir, skrifstofu-
maður og fréttamennimir Amar
Páll Hauksson, Ámi Snævarr, Ámi
Þór Jónsson, Bragi Sigurðsson, Elín
Hirst og Karl Garðarsson. Auk
þeirra koma 10-20 lausráðnir dag-
skrárgerðarmenn til með að starfa
við Bylgjuna. Í þeirra hópi em Sig-
urður G. Tómasson sem sér um
morgunútvarpið milli kl. 7 og 9,
Páll Þorsteinsson sem sér um dag-
skrána milli kl. 9 og 12, Sigrún
Þorvarðardóttir sem verður milli 12
og 14, Pétur Steinn Guðmundsson
sem verður milli 14 og 17, Hallgrím-
ur Thorsteinsson sem verður milli
17 og 19 og Þorsteinn Vilhjálmsson
sem verður milli 19 og 21. Þá má
nefna að Jónína Leósdóttir, blaða-
maður, verður með spjallþætti einu
sinni í viku.
Að sögn Einars stefnir hin nýja
Morgunblaðið/Emilía
Á fréttastofunni: Karl Garðarsson, Elín Hirst, Sigurður G. Tómasson, Ámi Snævarr og Bragi Sigurðsson.
Dagskrá undirbúin: Sigurður Ingólfsson, tæknistjóri, Einar Sigurðsson og Sigpún Þorvarðardóttir dag-
skrárgerðarmaður.
útvarpsstöð að því að vera í nánu
sambandi við hlustendur sína.
Hlustendur eiga þannig að geta
tekið beinan þátt í spurningaþátt-
um, valið dægurlög á vinsældalista
og fengið Bylgjuna til að hafa milli-
göngu um sölu á hlutum úr fórum
sínum á sérstökum „flóamarkaði"
sem efnt verður til milli klukkan
13 og 14 alla virka daga. Verður
miðlunin ókeypis.
Fullkominn
tækjabúnaður
Tækjabúnaður Bylgjunnar er
mjög fullkominn og kvað Einar það
hafa verið ákvörðun stjómenda fyr-
irtækisins að kaupa vönduð tæki
sem ekki þarfnast stöðugs viðhalds
tæknimanna. „Þessi tækjabúnaður y
er til marks um þá alvöru sem er
á bak við þennan útvarpsrekstur,"
sagði Einar. „Við erum ekki að
tjalda til einnar nætur, heldur búa
okkur undir harða samkeppni við
öflugt Ríkisútvarp, sem stendur á
gömlum merg og hefur verið eitt
um markaðinn fram að þessu.
Markaðurinn hér er lítill og við
þurfum að eignast tiltölulega stóra
hlutdeild í honum til að þetta gangi
allt saman upp. Við kaupum þess
vegna tæki sem endast og hægt
er að reiða sig á.“
í.starfsliði Bylgjunnar er aðeins
einn tæknimaður. Það er Sigurður
Ingólfsson, sem áður starfaði fyrir
Rás 2, en hann hefur ásamt Einari "*
Sigurðssyni haft veg og vanda af
tæknilegri uppbyggingu hinnar
nýju útvarpsstöðvar. Þessi skortur
á tæknimönnum kemur ekki að sök
þar sem tækjabúnaðurinn er miðað-
ur við það að fréttamenn og annað
dagskrárfólk stjómi honum sjálft.
Að sjálfsögðu sparar slík tilhögun
mikla fíármuni og má ef til vill líkja
breytingu þessari við það sem verið
hefur að gerast hjá dagblöðunum
með tölvuvæðingunni hvað varðar
prentara og annað starfsfólk hinnar
gömlu prenttækni.
Einar Sigurðsson, útvarpsstjóri,
kveðst vera bjartsýnn á að Bylgjan
nái athygli hlustenda og segir að
viðbrögð auglýsenda hafí fram að
þessu verið mjög góð. Bylgjan nýtur
ekki neinna opinberra styrkja og
fær, sem fyrr segir, engin afnota-
gjöld frá hlustendum eða eigendum
útvarpsviðtækja. Gengi hennar og
framtíð öll ræðst því af undirtektum
hlustenda og auglýsenda.
GM
Útgáfa Thorarensenættarinnar:
Sennilega fjölmennasta niðjatal
sem ritað hefur verið á Islandi
ÚTGÁFA ritsafns um Thorarensenættina er nú í undirbúningi
og er fyrsta bindið væntanlegt úr prentun í október eða nóvem-
ber. Jón Gíslason, ættfræðingur, hefur unnið að undirbúningi
ritsafnsins undanfarin fjögur ár, en áður hafði Lárus Jóhannes-
son, hæstaréttardómari, safnað niðjatali Þórarins Jónssonar á
Grund i Eyjafirði og konu hans Sigríðar Stefánsdóttur, en út af
þeim er Thorarensenættin komin.
„Þetta er geysilega mikið verk,
sennilega fjölmennasta niðjatal
sem gert hefur verið á íslandi,“
sagði Jón Gíslason í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins.
„Þetta niðjatal verður svolítið frá-
brugðið öðrum að því leytinu til
að það verður jafnframt persónu-
saga. Lárus lagði mikla vinnu í
þetta verk og vann það af natni
og kostgæfni sem einkennist mjög
af því að hann rekur ævisögur
afkomenda ættarinnar og þeirra
sem henni tengjast,“ sagði Jón,
sem unnið hefur að því að auka
við verk Lárusar eftir því sem
heimildir hafa verið til og bera
verk hans saman við frumheimild-
ir eftir fongum.
Undanfann 5 ár hefur Jón sinnt
þessu verki, sem hefur verið
tímafrekt, enda mikil nákvæmnis-
vinna. „Ég hef reynt að ná saman
öllu því sem merkilegt getur talist
fyrir þessa ætt, reynt að rekja
sögu hennar og jafnvel einkenni
fólksins að svo miklu leyti sem
það hefur verið hægt,“ sagði Jón.
Fyrsta bindið, sem Qallar um
Stefán Þórarinsson, amtmann á
Möðruvöllum, er nú í setningu,
en Jón sagði að Stefán hefði verið
sá bama Þórarins sem langflesta
niðja hefði átt og búast mætti við
að niðjatal hans yrði þijú eða fjög-
ur bindi. Aðrir synir Þórarins og
Sigríðar konu hans voru Vigfús,
sýslumaður á Hlíðarenda í
Fljótshlíð, Gísli, prestur í Odda á
Rangárvöllum, Friðrik, prestur á
Breiðabólstað í Vesturhópi, og
Magnús á Grund í Eyjafírði sem
var umboðsmaður klaustra. Auk
þess átti Þórarinn dóttur er Ragn-
heiður hét og giftist Jóni Skúla-
syni, syni Skúla fógeta
Magnússonar, en þeim varð ekki
bama auðið.
Stefán og Ragnheiður kona
hans eignuðust 18 böm og eru
afkomendur komnir út af 6 þeirra.
Stefán menntaði böm sín vel og
hafði það sjónarmið að þau færu
í sem ólíkastar starfsgreinar. Stef-
án var mikill áhrifamaður í
atvinnumálum landsins, sérstak-
lega eftir að verslun var gefin
frjáls og einnig lét hann land-
búnaðarmál til sín taka. Þá kom
hann á betri skipan í embættis-
færslum og hafði geysileg áhrif
fyrir komandi tfma í mörgum
greinum.
Meðal þeirra sem koma við sögu
niðjatalsins eru afkomendur Þór-
arins kaupmanns í Kúvíkum á
Ströndum og Önnu Sigríðar, konu
Páls Melsted, amtmanns, sem er
forfaðir Melstedættarinnar.
Verður bókin ríkulega mynd-
skreytt og birtar verða myndir af
helstu stöðum þar sem ættmenn-
imir hafa setið og sagði Jón að
um væri að ræða mörg helstu
höfuðból Eyj afj arðarsýslu, á
Ströndum og víðar um landið.
„Afkomendur hinna bræðranna
eru ekki síður merkilegir en þeim
verða gerð skil í síðari bindum,
en stefnt er að því að annað bind-
ið komi út næsta vor og síðan
annað með haustinu og ætlunin
er síðan að gefa út tvö bindi á
ári hverju," sagði Jón.
Um þessar mundir er verið að
senda út sýnishom af verkinu og
er óskað eftir því að viðtakendur
sendi leiðréttingar og myndir sem
allra fyrst og sagði Jón að mikil
áhersla yrði lögð á að hafa ljós-
Morgunblaðið/Einar Falur
Jón Gíslason, ættfræðingur.
myndir af sem flestum ættmenn-
um og kvaðst einnig leggja
áherslu á að fá sem flestar fíöl-
skyldumyndir. Sagði hann síðan
að myndimar yrðu felldar inn í
textann, en ekki hafðar sér eins
og yfírleitt hefur tíðkast í verkum
af þessu tagi.
Það er bókaforlagið Sögusteinn
sem sem sér um útgáfu verksins,
en áður hefur það gefíð út þijú
niðjatöl; Húsatóftarætt, Galtarætt
og Gunnhildargerðisætt.
Ný bók um ríkisfjármál
ÚT ER komin á vegum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins í Washington
DC bókin Fiscal Policy in the
Smaller Industrial Countries
1972—82 eða Fjármálastefna
smærri iðnríkja, 1972—82. Höf-
undur bókarinnar er dr. Gísli
Blöndal, hagfræðingur, sér-
fræðilegur ráðgjafi í ríkisfjár-
máladeild Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins.
Bók Gísla fjallar um fjármála-
stefnu þrettán smærri iðnríkja,
þ.á m. Islands, á áratugnum
1972—82. Bókin skiptist í tvo hluta.
Hinn fyrri, sem skiptist í sex kafla,
hefur að geyma rannsókn þar sem
borin er saman almenn þróun ríkis-
fjármála í löndunum þrettán. í
síðari hluta bókarinnar er að finna
yfirlit um framvindu ríkisfjármála
í hvetju landanna á fyrrgreindu
tímabili.
Áratugurinn 1972—82 var
stormasamur á sviði alþjóðlegra
efnahagsmála, m.a. riðu yfir tvær
olíuverðsprengingar og alþjóðleg
efnahagskreppa í kjölfarið. Þessara
umhleypinga gætti ekki síst í hinum
smærri iðnríkjum enda eru opin
hagkerfí Jieirra viðkvæm fyrir ytri
áföllum. I öllum þessum löndum var
fjármálaaðgerðum beitt til að veija
lífskjör almennings fyrir ágjöf frá
breytilegum skilyrðum. Jafnframt
var tekist á við vaxandi misvægi
heima fyrir, sem birtist ekki síst í
auknum halla á ríkissjóði. Stefnan
í ríkisfjármálum hafði því mikil
áhrif á almenna framvindu efna-
hagsmála í hveiju þessara landa
um sig.
Enda þótt löndin, sem um er fjall-
að, eigi marg sammerkt í efnahags-
legu tilliti, kemur í ljós að árangur
þeirra á sviði ríkisfjármála reyndist
mjög mismunandi. I bókinni er leit-
að skýringa á ólíkri framvindu
ríkisfjármála í löndunum þrettán,
einkanlega með hliðsjón af skipu-
lagi, starfsháttum og aðferðum við
mótun og framkvæmd fjármála-
stefnu svo og þeim þjóðfélagslegu
og efnahagslegu viðhorfum, sem
áttu þátt í að móta viðbrögð ríkis-
stjóma við efnahagssviptingum á
tímabilinu.
Gísli Blöndal lauk doktorsprófí í
hagfræði frá London School of Ec-
onomics árið 1965. Hann gegndi
embætti hagsýslustjóra ríkisins á
árabilinu 1967—78 og á árinu 1981.
Hann var fulltrúi Norðurlandanna
í stjóm Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
v W. ■
Dr. Gísli Blöndal
1978—80 og hefur verið sérfræði-
legur ráðgjafi í ríkisfjármáladeild
sjóðsins frá 1981.
Bókin er 232 blaðsíður og er
fáanleg innbundin eða í kilju. Bók-
arkápu hannaði Hörður Karlsson,
yfírteiknari, starfsmaður Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins.