Morgunblaðið - 02.09.1986, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. SEPTEMBER 1986
27
Kekkonen „að fá ’ann“ í Víðidalsá 1981.
íoglofum
rdung
Kekkonen í Kreml ásamt Brezhnev, Kosygin og Podgorny í júní 1968, skömmu fyrir innrásina i Tékkóslóvakiu.
Eins og öðrum Finnum gramdist
honum mjög allt tal um „finnlandis-
eringu". „Eigi að nota hugtakið
„fínnlandisering" um fínnska utan-
ríkisstefnu á grundvelli stað-
reynda," sagði hann 1964, „á það
við um okkur. Við göngum út frá
því að „fínnlandisering" tákni póli-
tískar sættir við Sovétríkin. Öll
stefna okkar eftir stríðið hefur
gengið út á það . . . og við erum
ánægðir með árangurinn."
Kekkonen vildi gera Finnland að
„brú“ austurs og vesturs og reyndi'
að leika jafnvægislist" í utanríkis-
málum. Arið 1973 undirritaði hann
fríverzlunarsamning við Evrópu-
bandalagið og gerði um líkt leyti
svipaðan samning við Comecon.
Áður en Finnar sömdu við EB lá
fyrir, að það var ekki í óþökk Sovét-
manna. Um tangt árabil voru
Finnar aukaaðilar að EFTA,
Fríverzlunarsamtökum Evrópu, og
þeir gátu ekki fallist á, að efnahags-
samstarf Norðurlandaþjóða yrði
aukið 1970 með stofnun NORDEK.-*
Hefur þessi sérstaða verið rakin til
sambandsins við Sovétríkin.
Eitt sinn sagði Kekkonen við
Krúsjeff: „Þótt öll lönd Evrópu verði
kommúnistaríki verður Finnland
ekki kommúnistaríki.“ Þegar því
var haldið fram að Finnland væri
að hverfa inn á sovézkt hagsmuna-
svæði sagði hann: „Hlutverk Finna
sem milligöngumanna og mikilvægi
þeirra sem sáttasemjara í alþjóða-
málum á ekki upp á pallborðið hjá
þeim sem leggjast gegn friðsamlegu
samstarfí ríkja og ríkjahópa. Af
þessu leiðir að þessi öfl vilja gera
fínnska utanríkisstefnu, og jafnvel
stöðu Finnlands sem fullvalda ríkis,
tortryggilega." ■-
ð Arið 1963 lagði hann til að
Norðurlönd yrðu gerð að kjarnorku-
vopnalausu svæði. Tillagan var
hundsuð þegar hún var borin fram
í skugga Kúbu-deilunnar, en hug-
myndin var ekki dauð. Kekkonen
endurflutti tillöguna í nýrri útgáfu
1978. Hugmyndin lifír enn og er
til umræðu hjá ríkisstjórnum og
þingmönnum á Norðurlöndunum.
Sovétmenn sýna henni velvilja. Árið
1980 var Kekkonen sæmdur
Lenín-verðlaununum.
„Ómissandi“
Ekki var örgrannt um að Kekk-
onen notaði hlutverk sitt í utan-'*
ríkismálum til að treysta stöðu sína
í finnskum stjórnmálum. Honum
var stundum líkt við de Gaulle í
innanríkismálum og hann þurfti oft
að leysa deilur margra stjórnmála-
flokka eins og hann. Með því
tryggði hann stöðugleika og völd
hans jukust jafnt og þétt.
Árið 1966 sagði Kekkonen að
kommúnistar gætu verið eins góðir
ættjarðarvinir og aðrir Finnar og
um svipað leyti féllu Rússar frá
andstöðu gegn þátttöku jafnaðar-
manna í ríkisstjórn. Mynduð var
mið-vinstristjóm, en það samstarf
fór út um þúfur 1971 vegna
óánægju kommúnista.
Kekkonen var endurkjörinn for-
seti 1962 og 1968. Haustið 1971
lagði Ahti Karjalainen utanríkisráð-
herra til að kjörtímabil hans, sem
átti að ljúka 1. marz 1974, yrði
Kekkonen á áttræðisafmæli sínu 1981, skömmu áður en hann baðst
lausnar.
Kekkonen til Novosibirsk og sagði
Krúsjeff að krafa Rússa gæti vald-
ið ókyrrð og stríðsótta á Norður-
löndum og hvatti hann til að falla
frá henni. Krúsjeff samþykkti það,
mótframbjóðandi Kekkonens, Olavi
Honka, sem naut stuðnings jafnað-
armanna og hægrimanna, dró sig
í hlé og sambúðin batnaði á ný.
Samskiptin við
Sovétríkin
Enginn Finni dregur mikilvægi
vinsamlegra samskipta við Rússa í
efa og mikill meirihluti Finna studdi
utanríkisstefnu Kekkonens, en
ýmsum þótti hann taka of mikið
mið af stefnu þeirra. Á fundi með
Krúsjeff í maí 1958 svaraði hann
t.d. gagnrýni hans á „andsovézk"
skrif finnskra blaða á þá leið að
þau væru „froðusnakk" og þeim
yrði hætt. Finnar fara ekki leynt
með þá staðreynd, að þeir ástunda
sjálfsritskoðun, þegar tekið er á
málefnum er varða Sovétríkin eða
samskiptin við þau.
Á Vesturlöndum var Kekkonen
almennt taiinn Rússum fylgispakur.
■kur á móti Kekkonen og Sylviu konu hans.
„K-línan“
Kekkonen hefði aldrei sótzt eftir
forsetaembættinu, ef það hefði ver-
ið valdalaus virðingarstaða, en
forsetar Finna hafa haft allvíðtæk
völd og mótað utanríkisstefnuna og
borið ábyrgð á henni. Tveimur árum
eftir að hann varð forseti gerði
hann grein fyrir afstöðu sinni til
Rússa í útvarpsávarpi:
„Örlög okkar ráðast af sambúð
Finnlands við nágranna okkar í
austri. Þannig hefur þessu alitaf
verið farið og þannig verður þetta
alltaf. Öldum saman var Finnland
útvirki Vesturlanda í stjórnmála-
legu og hernaðarlegu tilliti. Þetta
hefur fært yfir okkur stríðshörm-
ungar öldum saman og ósigra í
styijöldum á síðustu 250 árum.
Síðan 1944 hefur vaxandi sann-
færing stuðlað að því að skapa
forsendur fyrir varanlegri friðar-
stefnu og vináttu milli okkar, sem
búum við vestræna hefð, og ná-
granna okkar í austri . . .“
Kekkonen vann sér traust Rússa
og þeir töldu hann tryggingu fyrir
því að Finnar mundu halda sér að
hlutleysisstefnunni. En Rússar
höfðu oft augljós afskipti af finnsk-
um stjómmálum, ekki sízt þegar
kalda stríðið stóð sem hæst.
a í kosningum sumarið 1958
fengu kommúnistar flesta þing-
menn kjörna og vildu komast í
stjórn, en Fagerholm myndaði
stjórn allra annarra flokka. Þá
stöðvuðu Rússar viðskipti sín við
Finna og neituðu að ræða við þá í
tvo mánuði. Til þess að styggja þá
ekki var mynduð stjórn Bænda-
flokks með stuðningi Sænska
þjóðarflokksins undir forsæti V.J.
Sukselainens. í janúar 1959 fór
Kekkonen til Leníngrad til viðræðna
við Nikita Krúsjeff og þeir ákváðu
að bæta sambúðina.
Enn meiri spenna ríkti í sambúð
Finna og Rússa eftir að Berlínar-
múrinn var reistur 13. ágúst 1961.
Þegar Kekkonen var í heimsókn í
Bandaríkjunum í lok október sendi
sovétstjórnin Finnum langa órð-
sendingu, þar sem hún sagði að
hættuástand ríkti í alþjóðamálum
og vitnaði í ákvæði vinnáttusamn-
ings þjóðanna frá 1948 um samráð
þegar þannig stendur á.
Forseta- og þingkosningar áttu
að fara fram og þing var rofið 14.
nóvember. Hálfum mánuði síðar fór