Morgunblaðið - 27.11.1986, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1986
Nytjaskógiir í Laugardal
eftirEinar
Gunnarsson
í Laugardalsáætlun var gert ráð fyrir stórefldri asparrækt. Myndin sýnir ösp sem vaxin er upp af
rótarskotum aspa, er felldar voru eftir „Hákonarhretið" 1963. (Myndin er tekin i Múlakoti 1984. E.G.)
Hugmyndir um skógrækt á 10
bújörðum í innanverðum Laugar-
dal, Ámessýslu, má rekja til fundar,
sem haldinn var 4. des. 1984. Þá
áttu bændur viðræður við fulltrúa
Skógræktar ríkisins, Búnaðarfélags
Islands og Búnaðarsambands Suð-
urlands.
Sauðfé hafði þá verið skorið nið-
ur á flest öllum bæjum á þessu
svæði, þar sem riðuveiki hafði orðið
vart á svæðinu. Á fjórum bæjum
rann umsaminn fjárleysistími út
haustið 1985. Aðrir höfðu samninga
við Sauðfjárveikivamir til haustsins
1986. Höfðu bændur kynnt sér
ýmsar nýbúgreinar, er gætu komið
í stað sauðfjárræktar, enda áttu
þeir rétt á stuðningi vegna slíkra
umskipta. Að athuguðu máli leist
bændum best á að fara út í skóg-
rækt.
Ástæður þess að hugmyndin
skaut upp kollinum á stund og stað
voru:
1. Samfellt svæði, alls um 2.000
ha gróðurlendi, frá Snorrastöðum í
vestri til Brúarár í austri var < að
mestu orðið fjárlaust.
2. Hvorki var talið hagkvæmt fyrir
viðkomandi bændur, bændastéttina
í heild né þjóðfélagið, að tekin yrði
upp sauðfjárrækt að nýju á um-
ræddu svæði vegna aðsteðjandi
vanda í markaðsmálum sauð§ár-
afurða.
3. Þarna gafst tækifæri til friðunar
á gróðurlendi, sem áður var í mik-
illi hættu vegna ofbeitar.
4. í fyrsta skipti í sögu skógræktar
og landbúnaðar var hægt að gera
skógrækt að aukabúgrein og það í
svo miklum mæli, að hægt væri að
tala um nytjaskóga.
5. Yfírstandandi búháttabreyting-
ar gerðu það að verkum, að unnt
væri að leggja stund á skógrækt
án teljandi girðingarkostnaðar.
6. Skilyrði til skógræktar í upp-
sveitum Ámessýslu em tálin vera
með því besta, sem gerist hérlendis
og því eðlilegt að lögð sé áhersla á
að nýta þá landkosti til þess ama.
7. Áðalbúgreinin, nautgriparækt
og mjólkurframleiðsla, var talin
falla vel að skógrækt.
Niðurstaða að ofangreindu var
því sú, að þeim fjármunum, sem
annars yrði varið til útflutningsbóta
og annars kostnaðar, er áfram-
haldandi sauðfjárbúskapur myndi
leiða af sér, væri betur varið til
skógræktar og landbóta.
Þann 25. júní 1985 hafði ekkert
markvert verið aðhafst í máli þessu,
en þann dag funduðu bændur auk
fulltrúa Búnaðarsambands Suður-
lands. Bændur kusu þá nefnd, er
vinna skyldi að framgangi þessa
máls. í nefnd þessa voru kosnir
þeir Friðgeir Stefánsson, bóndi
Laugardalshólum, Ámi Guðmunds-
son, bóndi Böðmóðsstöðum og
Guðmundur Birkir Þorkelsson,
Miðdal.
Um mánaðamótin ágúst/sept-
ember 1985 var undirrituðum falið
að gera lauslega landkostakönnun
á viðkomandi jörðum og skila
skýrslu um málið hið fyrsta. Auk
undirritaðs vann fulltrúi Búnaðar-
sambands Suðurlands við skýrslu-
gerðina. Skýrslu þessa fengu
bændur og landbúnaðarráðuneytið
í hendumar þann 10. september
sama ár.
Þann 18. sept. 1985 hittu fulltrú-
ar landbúnaðarráðuneytis, Skóg-
ræktar ríkisins og Búnaðarsam-
bands Suðurlands bændur á
Laugarvatni. Á fundinum kom fram
eindreginn vilji málsaðila fyrir því
„Ljóst er að forsendur
fyrir upphaflegnm
skógræktaráformum
eru brostnar, þar sem
samstaða allra bænda
er ekki lengur fyrir
hendi, og að skógrækt-
aráætlunin getur ekki
náð til mikilvægs lands
í hinu upphaf Iega skóg-
ræktarsvæði miðju.“
að skógræktaráætlunin nái fram
að ganga. Þó kom fram, að bændur
þeir, er höfðu lokið sínum fjárleys-
istíma, höfðu pantað 280 líflömb.
Þar á meðal var einn aðalhvatamað-
ur bænda í skógræktarmálinu,
Friðgeir Stefánsson. Komumenn
bentu á, að því aðeins yrði skóg-
rækt.aráætlun í Laugardal að
veruleika, að hún yrði samþykkt
af fjárveitinganefnd Alþingis. Al-
varleg þversögn fælist í því, að
nokkrir bændur í dalnum væru að
hefla sauðfjárhald að nýju samtímis
því að sótt væri um fjárveitingar á
grundvelli þess að það væri lagt
niður. Sættust bændur á þessi sjón-
armið og var ákveðið að þeir
frestuðu íjártöku til næsta árs.
Töldu þeir sig þó eiga rétt á
skaðabótum vegna þessa og varð
það að samkomulagi, að þrír menn,
einn frá landbúnaðarráðuneyti, einn
frá bændum og einn frá Fram-
leiðsluráði landbúnaðarins mætu
það, hvort um skaða væri að ræða,
og ef svo væri, þá hve mikinn.
Það varð því úr, að bændumir
fjórir frestuðu töku á líflömbum og
að frekari undirbúningur yrði að
hefjast af fullum krafti. Tíminn var
þá orðinn naumur til þess að koma
inn beiðni um fjárveitingu til fjár-
veitinganefndar Alþingis.
Undirrituðum var falið að vinna
þessa undirbúningsvinnu. Auk
skipulagsvinnu þurfti að leggja
fram áætlun um kostnað og arð-
semi.
Var það mikil hvatning hve mik-
ill hugur var í bændum, en þó ekki
síður hjá landbúnaðarráðuneytinu
og annars staðar í stjórnstöðvum
landbúnaðarins.
Miklum og ánægjulegum tíma
eyddi ég í að heimsækja alla ábú-
endur til þess að ræða og fá
hugmyndir um hvemig standa megi
að þessu verkefni.
Bændur fengu í hendumar lista
með spumingum, sem svarað var
frá öllum bæjum nema Laugardals-
hólum og Ketilvöllum. I svörunum
kom fram, að aðeins einn bóndi
hafði áhvílandi lán á framkvæmd-
um vegna sauðfjárhalds. Hafði
hann þegar hafist handa við breyt-
ingu á mannvirkjum til nautgripa-
halds. í Morgunblaðinu 17.11.86
er því haldið fram, að ekki hafi
verið svarað spurningu um hvemig
koma ætti til móts við bændur sem
fjárfest höfðu á síðustu .árurn vegna
sauðfjárhalds. Slík spuming kom
ekki fram.
Spumingalisti þessi var m.a.
gerður til þess að hægt væri að fá
svör við því, eftir hvaða leiðum
væri hægt að skapa búunum tekj-
ur, þannig að sem mest af rekstr-
arfé skilaði sér til búanna.
Heildartekjur (nettó) af sauðfé á
svæðinu voru framreiknaðar til að
vera 2 millj. kr./ári. Launakostnað-
ur af skógræktarverkefninu var
áætlaður 2,5 millj. kr. Auk greiðslu
fyrir vinnu buðust bændum tekjur
vegna leigu á vélum og aðstöðu auk
hugsanlegra tekna fyrir gistiað-
stöðu og fæði fyrir aðkomuvinnu-
kraft. Einnig átti að vera mögulegt
fyrir bændur að taka að sér verk
sem verktakar og þannig auka
telqumöguleika.
Því miður reyndist það örðugt
fyrir bændur að gefa haldgóðar
upplýsingar um þá þætti, er hér var
um að ræða. Þar af leiðandi var
ekki hægt að segja fyrirfram um,
hve mikið af fjármagninu rynni í
kassa búanna. Það var þó yfírlýst
stefna að tilgangur framkvæmd-
anna væri að með þeim yrði
bændum gefinn kostur á sambæri-
legum kjörum og þeir hefðu haft
með sauðfjárbúskap. Kæmi fram
ósamræmi, yrði leitast við að fínna
lausn til bóta.
Undirritaður gekkst fyrir fundi á
Laugarvatni 30. október 1985.
Bændur og eiginkonur þeirra
mættu vel og var andinn góður,
nema hvað til nokkurs uppgjörs
kom milli hinna ólíku hópa, bænda,
sem töldu sig eiga rétt á bótum og
þeirra, sem ekki gerðu kröfur um
bætur. Þeir sem ekki ráku bótakröf-
ur höfðu af því miklar áhyggjur að
bótakröfur þessar spilltu fyrir mál-
inu. Síðar reyndust þessar áhyggjur
ekki hafa verið ástæðulausar. Um-
ræður þessar hreinsuðu andrúms-
loftið og fannst undirrituðum að
þær hefðu aukið samstöðu manna.
Kosið var í nefnd, er koma skyldi
fram fyrir hönd bænda. Friðgeir
Stefánsson gaf ekki kost á sér
vegna anna. Voru menn þó leiðir
yfír því, þar sem Friðgeir hafði stað-
ið fremst í því að koma þessu af
stað. Guðmundur Birkir Þorkelsson
tók við af honum sem formaður
nefndarinnar. Var um það talað að
dagleg samskipti milli undirritaðs
og bænda færu fram við formann-
inn. Sama gilti varðandi samskipti
við landbúnaðarráðuneytið.
Þann 20. nóvember 1985 sendi
landbúnaðarráðuneytið fjárveit-
inganefnd Alþingis beiðni um
fjárveitingu af fjárlögum ársins
1986. Með beiðninni fylgdi áætlun
um kostnað og arðsemi fram-
kvæmda, ásamt viljayfirlýsingu
allra viðkomandi bænda. Fyrstu
vikuna á þessu ári var ljóst, að fjár-
veiting fengist í verkefni bæði frá
Alþingi og úr Framleiðnisjóði.
Strax og þetta var ljóst fór land-
búnaðarráðuneytið þess á leit við
alila málsins, að hafist yrði handa
við gerð samninga. Lagði ráðuneyt-
ið á það áherslu, að gerð grundvall-
arsamnings yrði hraðað. Lögfræð-
ingur landbúnaðarráðuneytisins,
Jón Höskuldsson, og undirritaður
höfðu veg og vanda að gerð þessa
samnings. Um mánaðamótin febrú-
ar/mars var samningurinn þannig
úr garði gerður, að allir málsaðilar
gátu sætt sig við hann. Samningar
hafa því verið tilbúnir til undirritun-
ar frá því í byijun mars 1986 og
ekki hefur staðið á ráðherra að
undirrita þá.
Við gerð þessara samninga var
Nýjar gardúiur á 50krónur!
Ef gardínurnar þínar þola vatn þá
þola þær líka Bio-tex - undraþvotta-
efni sem gerir gömlu gardínurnar
sem nýjar á 15 mínútum.
Þú setur ylvolgt vatn í bala eða
baðker og 1 dl af bláu Bio-tex í
hverja 10 1 af vatni. Þegar duftið
hefur blandast vatninu leggur þú
gardínurnar í. Eftir að hafa dregið
gardínurnar fram og til baka í
vatninu í u.þ.b. 10 mín. skolar þú
þær í hreinu vatni og hengir til
þerris. Árangurinn er augljós,
gardínurnar verða sem nýjar og
íbúðin fyllist ferskara lofti.
Blátt Bio-tex í allan handþvott og
grænt Bio-tex í þvottavélina
(forþvottinn).
Undraefni í allra hendur. Fæst / næstu verslun.
Halldór Jónsson hf. Dugguvogi 8-10, sími 686066