Morgunblaðið - 27.11.1986, Blaðsíða 54

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1986
54
Minning:
*
Olafur Alberts-
son frá Hesteyri
Fæddur 29. apríl 1903
Dáinn 23. nóvember 1986
Flestir íslendingar, sem dvöldust
eitthvað að ráði í Kaupmannahöfn
á undanfomum áratugum, þekktu
gerla til Ólafs Albertssonar kaup-
manns þar. Hann tók mikinn þátt
í félagslífí landa á Hafnarslóð, átti
sæti í nefnd, sem vann að því, að
Hafnar-íslendingar eignuðust
fastan samastað til funda- og fé-
lagsstarfa. Eftir að fyrir þeim
þörfum hafði verið séð með hinu
veglega Húsi Jóns Sigurðssonar og
það hafði fengið skipulagsskrá og
verið fært í virðulegt horf með við-
eigandi búnaði, átti Ólafur lengi
sæti í stjóm hússins. Ólafur átti til
vestfírzkra sæfara að telja og lét
sér alla tíð mjög annt um íslenzk
slysavamamál, enda var hann um
30 ára skeið gjaldkeri Hafnardeild-
ar Slysavamafélags íslands. Eftir
að stofnað var sérstakt íslenzkt
prestsembætti í Kaupmannahöfn
hafði Ólafur mikla og góða sam-
vinnu við þá presta, sem kallinu
þjónuðu hverju sinni. Hann lét sig
miklu varða öll þau mál, sem máttu
verða til að efla samheldni og hag
þess fólks í Kaupmannahöfn, sem
var af íslenzku bergi brotið og dval-
ist hafði þar langdvölum.
Ólafur fæddist á Hesteyri í Jökul-
fjörðum 29. apríl 1903, sonur
hjónanna Alberts Benediktssonar,
sem ættaður var frá Kvíum og
Dynjanda í JökulQörðum, og Guð-
rúnar Benjamínsdóttur frá Marðar-
eyri í Veiðileysufirði, einnig í
Jökulijörðum. Albert var orðlagður
sægarpur, útsjónarsamur, áræðinn
og fengsæll, og bæði vom þau hjón
rómuð fyrir myndarskap. Þau eign-
uðust átta böm. Snemma bar á
því, að Ólafur var ekki gefinn fyrir
að fara troðnar slóðir. Hann lagði
ungur leið sína til ísafjarðar og
Reykjavíkur. Hneigðist hugur hans
þá þegar að verzlunarstörfum. Ör-
lög hans réðust, er hann leitaði til
Kaupmannahafnar til að afla sér
frekari þekkingar og reynslu í starfí
sínu. Þar kynntist hann ungri og
glæsilegri stúlku, að nafni Gudmn
Strasen, og tókust brátt með þeim
góðar ástir. Þau gengu í hjónaband
hátíðarárið 1930. Ættingjar Ólafs
og vinir nefndu hana ávallt Guðrúnu
að íslenskum hætti, og kunni hún
því vel. Guðrún var vel menntuð
kona, elskuleg í framkomu og list-
feng, fékkst jöfnum höndum við
listmálun og teikningu, enda kenndi
hún um langt skeið myndlist við
skóla í Kaupmannahöfn. Þó að
Guðrún dveldist aldrei langdvölum
á íslandi hafði hún miklar mætur
á föðurlandi bónda síns. Hún kunni
vel að meta íslenzka hesta og var
dugleg við að bregða sér á hestbak,
þegar hún kom hingað í heimsókn
á fyrri ámm sinum. íslenzkir hest-
ar, sauðfé og fuglar urðu henni
kærkomið myndefni.
Þeim Ólafí og Guðrúnu varð ekki
bama auðið.
Kynni okkar Kristínar, frænku
Ólafs, við þau Ólaf og Guðrúnu
hófust upp úr síðari heimsstyijöld-
inni, er þau komu hingað til lands
í stutta heimsókn. Eftir það bar
fundum okkar alloft saman, ýmist
hér á landi eða í Danmörku. Eftir
að kynni okkar hófust, áttu þau
hjónin lengst af heima að Bogehoj
48 í Hellemp, þar sem þau höfðu
búið sér vistlegt og sérlega smekk-
legt heimili í rúmgóðum húsakynn-
um. Ólafur var mjög önnum kafínn
maður, rak umfangsmikla matvöm-
verzlun og hafði sérhæft sig í
verzlun með osta. Heima fyrir átti
hann mikið og fallegt safn af klukk-
um frá ýmsum tímum og af
mörgum þjóðlöndum. Einnig átti
hann gott safn íslenskra bóka, sem
hann lagði mikla rækt við og batt
inn að mestu leyti sjálfur af mikilli
smekkvísi. Guðrún þurfti og á miklu
og sérstöku húsrými að halda vegna
listar sinnar. Það var ánægjulegt
að heimsækja þau í Bagehoj og
spjalla við þau um heima og geima.
Ef talið barst að æskustöðvum Ól-
afs var þó gmnnt á klökkva hans,
því að tilfínningar hans vom næm-
ar og heitar. Þó að vel færi um
hann suður við Eyrarsund átti Is-
land samt hug hans allan. Meðan
farþegaskip gengu til Kaupmanna-
hafnar hliðraði hann sér hjá að
fylgja vinum sínum til skips, honum
var það beinlínis um megn. Það var
honum ekkert hégómamál, að hann
skrifaði nafn sitt alltaf Ólafur Al-
bertsson frá Hesteyri. Þau em víst
sannmæli orð míns gamla kennara
og vinar Áma Pálssonar prófessors,
að hvergi hafí ísland verið elskað
eins mikið og í Kaupmannahöfn.
Á seinni ámm átti Guðrún við
vanheilsu að stríða, og Ólafur mátti
reyna þá þungbæm sorg, að hún
andaðist haustið 1982. Þá var Ólaf-
ur kominn fast að áttræðu. Settist
þá útlegðarkenndin að honum enn
meira en fyrr. Þá varð honum
tíðrætt um forlögin, sem hverjum
manni væm búin og ekki yrði við
spomað. Það var okkar aðalum-
ræðuefni, þegar við Kristín heim-
sóttum hann í næstsíðasta sinn á
Begehoj 48 haustið 1984. Var þess
nú skammt að bíða, að hann færi
að hugsa sér fyrir varanlegum dval-
arstað í ellinni. Aftur gafst okkur
Kristínu færi á að sitja hjá honum
dagstund sumarið 1985. Hafði hann
þá mjög dregið saman seglin og
fluttist skömmu síðar á öldmnar-
heimili í Danmörku. Þar undi hann
sér þó ekki, og varð það úr, að
hann fluttist á dvalarheimili Hrafn-
istu í Hafnarfirði á síðastliðnu
sumri. Var hann þá mjög þrotinn
að kröftum, en líðan þó bærileg
eftir hætti. Við Kristín áttum því
láni að fagna, að hann gat heim-
sótt okkur tvisvar eftir að hann kom
til landsins, í síðara skiptið aðeins
örfáum dögum áður en hann fékk
það mikla áfall, sem dró hann til
dauða. Hann var bamslega glaður
yfír því að sjá gamla Hesteyringa.
Hann lá réttan mánuð meðvitundar-
laus í Borgarspítalanum áður en
andlát hans bar að, hinn 23. þessa
mánaðar.
Sé eyjunni borin sú fjöður, sem flaug,
skal hún fljúga endur til móðurstranda -
kvað Einar Benediktsson, sem vissi
hvað það var að dveljast langdvöl-
um á erlendri gmnd. Sá draumur
bjó einnig alla tíð með Ólafi að
hverfa til íslands þó að hann drægi
bát sinn seint í naust.
í dag verður bálför Ólafs Alberts-
sonar gerð frá Fossvogskirkju.
Sjálfur hafði hann gert þá ráðstöf-
un, að aska hans yrði varðveitt í
legstað foreldra hans vestur á Hest-
eyri. Sannarlega var Ólafur alkom-
inn heim, er hann steig fæti á
íslenzka gmnd á liðnu sumri.
Systmm Ólafs, systkinabömum,
öðm frændliði og venzlamönnum
vottum við Kristín innilegustu sam-
úð við fráfall hins góða drengs.
Friður sé með Ólafi Albertssyni
og minningu hans.
Bjarni Vilhjálmsson
Þegar ég leitast nú við að festa
á blað nokkur minningabrot um
góðvin minn og stakan öðling, Ólaf
Álbertsson frá Hesteyri, kemur mér
fyrst í hug sá reginmunur, sem
varð á lífí hans og aðstöðu allri er
hann vandist í uppvextinum við
ysta haf og hversu vel hann hafði
búið um sig, þegar hann hafði fund-
ið sér starfsvettvang og búið sér
heimili í borginni við Sundið. Hver
er sinnar gæfu smiður, segir hið
fomkveðna, og það gat Olafur sagt
flestum betur, þótt hann tæki sér
aldrei slík orð í munn vegna hæ-
versku sinnar og lítillætis.
I þessu sambandi rifjast sérstak-
lega upp fyrir mér samtal, sem við
áttum á heimili Ólafs í Helierup í
Kaupmannahöfn fyrir allmörgum
ámm. Við vomm þá að gamni okk-
ar að reyna að gera okkur grein
fyrir þeim breytingum, sem orðið
höfðu á kjömm sveitunga okkar frá
því um og eftir aldamótin þegar
feður okkar urðu að sækja lífsbjörg-
ina út á sollið Grænlandshaf —
Ishafið að kalla má — á opnum
fleytum. Þá var sótt norður að
Straumnesröst í misjöfnum veðmm
frá Skáladal, þar sem vermenn
höfðust við á ári hveiju frá páskum
og fram í 12. viku sumars, en þá
tók við annað annatímabil, hey-
skapurinn. Þar í víkinni fast við
Ritinn hírðust menn í þröngum
moldarkofum og aðalviðurværið var
skrínukostur sem hver maður var
búinn með að heiman. Var það við-
urværi oft næsta fátæklegt og
skammturinn þeim mun naumari
sem birgðir heimilanna vom knapp-
ari.
En á vetmm og haustin fóm
menn einnig á flot daglega er gaf,
en fyrir því rem menn frá þessari
smávík við Ritinn en ekki að heim-
an, að þaðan var styst á miðin, og
auk þess kom það til, að í norðan-
og norðaustanáhlaupum, sem oft
komu eins og hendi væri veifað,
vom meiri möguleikar á að hleypa
inn í Skáladal, þótt ógemingur
væri að ná lengra inn í víkina.
Þessir harðsæknu fiskimenn létu
hvorki kulda né vosbúð aftra sér
né letja, ef meiri möguleikar vom
á að fá afla á einum stað en öðmm.
Munu þó aðstæður í Skáladal hafa
verið einhveijar þær ömurlegustu,
sem þekktust á þeim tíma. En á
árangri þessarar baráttu valt af-
koma heimilanna og þeir sem vom
þróttmestir í þessari glímu við ógn-
þunga íshafsölduna áttu frekast
von um að komast af.
Atvik nokkurt, sem gerðist þegar
Ólafur var á 8. ári og lýsir þessari
baráttu vel, leið honum aldrei úr
minni og það var og lengi í minnum
haft í Aðalvík og á Hesteyri. Haust-
ið 1910 fór Albert sem oftar til
róðra úr Skáladal. Tíðindalaust var
fram á jólaföstu, en þá gerði hann
ráð fyrir að halda heim aftur, þegar
til þess gæfí. Rétt fyrir jólin gerði
ágætisveður, svo að Albert lét beita
og reri síðla nætur. Ætlun hans var
að ná landi svo snemma, að hann
gæti farið heim samdægurs.
Haldið var vestur á Múla, sem
em gmnnmið vestan Ritsins. Þegar
tólf lóðir höfðu verið lagðar sveip-
uðu snarpar vindþotur sjóinn, sem
fóm ört vaxandi. Var nú ljóst að
óveður mundi brátt skella á. Stöðv-
aði Albert þá þegar lögnina og hóf
að draga þær lóðir, sem lagðar
höfðu verið, en þegar þeim hafði
verið náð inn var komið norðaustan
hvassviðri og þung alda. Albert sá
strax, að tilgangslaust var með öllu
að reyna að beijast gegn storminum
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður og ömmu,
HREFNU MATTHÍASDÓTTUR,
Álfheimum 60,
Reyk)avík.
Jón Pétursson, Margrót Lilja Einarsdóttir,
Matthías Pétursson, Sigurjóna Sigurðardóttir,
Ingibjörg Pétursdóttir,
Pétur Rafn Ágústsson
og barnabörn.
t
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við fráfall og út-
för systursonar, bróður og mágs,
ÖRNÓLFS NIKULÁSSONAR
sölustjóra.
Guðlaug Pétursdóttir,
Pétur O. Nikulásson, Sigrfður Guðmundsdóttir,
Þóra Ólafsdóttir,
Margrét Kristinsdóttir.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og jarð-
arför sonar okkar og bróður,
HALLDÓRS JÚLÍUSAR VIGFÚSSONAR,
Hábergi 3, Reykjavík.
Ragnheiður Sigfúsdóttir, Vigfús Þorsteinsson,
Steingrímur Vigfússon,
Regfna Vigfúsdóttir,
Sigfrfð Dóra Vigfúsdóttir.
t
Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og jarðarför móður
okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
EMMU JÓNSDÓTTUR,
Aðalgötu 3,
Ólafsfirði.
Guð geymi ykkur öll.
Fanney Jónsdóttir, Rafn Magnússon,
Þorsteinn Jónsson, Hólmfrfður Jakobsdóttir,
Sigurveig Jónsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
norður fyrir Rit og ná Aðalvík. En
þó stormur stæði út úr Jökulfjörð-
um, þá var nú eina hugsanlega
vonin að ná til Sléttu. Hélt hann
því inn með Grænuhlíðinni en veður
fór stöðugt versnandi. Þó hafði
hann ekki mikla trú á að hægt
væri að ná til Sléttu. Þegar svo
komið var inn með Grænuhlíðinni,
æddu rokspildumar á móti þeim
út úr Jökulfjörðunum og var á engra
manna færi að beijast gegn þeim.
Hvert átti þá að leita undankomu
eða landtöku? Vestur yfir Djúp var
bátnum ekki fært í þessu aftaka-
veðri og hríðarkófí í svartasta
skammdeginu.
Eina vonin til bjargar var að
hleypa gegnum brim og boða upp
í Grænuhlíðina. Þetta gerði Albert,
þegar hann hafði athugað land-
tökuskilyrði mjög gaumgæfílega.
Undir hlíðinni miðri er sker eitt og
utan þess virtist honum brot land-
brimsins einna minnst. Lögin voru
að vísu stutt, en um líf eða dauða
var að tefla. Þegar Albert hafði
heitið á menn sína að róa nú lífróð-
ur, flaug bátur hans — Þorskur—
yfír ölduhryggina, sat á faldi brim-
löðursins og hlýddi öruggri hand-
ieiðslu hins trausta stjómanda og
sneri hvergi frá réttri stefnu. Land-
takan tókst, þótt brotaldan sendi
þeim væna skvettu, þegar Þorskur
hafði tekið niðri.
Það var mál manna fyrir vestan
að þetta hefði engum verið fært
nema Albert. Slíkt var álit kunn-
ugra á afburða sjómennskuhæfí-
leikum hans. En afreki þeirra var
ekki lokið með giftudjúgri landtöku.
Albert og menn hans urðu að skilja
bátinn eftir í fjörunni og ganga
síðan í aftakahríð og frosti eftir
klettasyllum inn að Sléttu. Þetta
var afrek sem lifði með fólkinu,
meðan byggð hélst á þessum hjara
— og Ólafur dáði eðlilega allt sitt líf.
Eftir fyrstu sveitastörfin, er
unglingar vöndust, hóf Ólafur róðra
með föður sínum, sextán ára gam-
all, og var verstöðin þá Skáladalur.
Við róðra var hann um þriggja ára
skeið, en það mun hafa verið fyrir
áeggjan móður hans, Guðrúnar
Benjamínsdóttur, hinnar mestu
mannkostakonu, að það varð úr að
sonurinn valdi sér annan bjargarveg
en forfeður hans um aldir. Mér er
ekki grunlaust um, að lending Al-
berts undir Grænuhlíð, þótt giftu-
samlega tækist, hafi átt sinn þátt
í þessari ákvörðun.
Hvað sem um það er, þá hélt
Ólafur að heiman tæplega tvítugur
og lá leiðin þá til Isafjarðar, þar
sem hann vann fyrst við verslun
en síðan við skrifstofustörf. Fórust
þau honum vel úr hendi og kom
þar til reglusemi hans og snyrti-
mennska.
Hann hafði því aðeins stuttan
stans á ísafírði, því að hann fysti
að fara út í „hinn stóra heim" og
í þeim efnum varð Kaupmannahöfn
oftast fyrst á þessum árum, þegar
íslendingar áttu í hlut. Ætlunin var
að ganga þar í verslunarskóla, sem
hann og gerði og lauk tilskyldu
námi.
Það var árið 1928, sem Ólafur
hélt til Kaupmannahafnar til að
bijóta sér þar braut í stærra um-
hverfí en þá gafst hér á íslandi.
Hann kom heim aftur árið 1930,
en aðeins til skammrar dvalar. Eft-
ir það varð vettvangur hans að öllu
leyti meðal Dana. Það sama ár
gekk hann að eiga danska konu,
Gudrun Starsen að nafni, sem
stundaði þá nám í Lista-
akademíunni þar.
Það olli Ólafi vini mínum nokk-
urri undrun og sárindum, að
tengdamóðirin tilvonandi vantreysti
hæfni hans til að sjá dóttur hennar
farborða á sómasamlegan hátt og
það varð úr, að gerður var kaup-
máli með þeim, svo að hag dóttur-
innar væri a.m.k. borgið, hvernig
sem færi um viðskiptagengi Ólafs.
Þetta reyndist ástæðulaus var-
fæmi, því að Ólafur var fljótur að
koma undir sig fótunum og varð
brátt efnahagslega sjálfstæður,
óháður kaupmaður, sem naut virð-
ingar sem slíkur. Þar komu til seigla
sú, dugur og útsjónarsemi, sem
hann hafði tekið í arf frá forfeðrum
sínum.
Við Unnur kona mín komum
jafnan í heimsókn til þeirra hjóna,