Morgunblaðið - 02.12.1986, Síða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1986
Hvers vegna herflug
völl við Sauðárkrók?
Sjálfstæð stefna íslendinga í varnarmálum er löngu tímabær
eftir Vigfús Geirdal
Það eru mikil tíðindi þegar nest-
or íslenskra blaðamanna og helsti
talsmaður Framsóknarflokksins í
utanríkismálum um áratugaskeið,
Þórarinn Þórarinsson, sér sig knú-
inn til að vara við þeirri vígbúnaðar-
uppbyggingu sem nú er að eiga sér
■stað hér á íslandi eins og hann
gerði í Tímanum 11. júní sl. og síðan
á flokksþingi Framsóknarflokksins
er hann lýsti því yflr að hann myndi
segja sig úr flokknum ef gerður
yrði herflugvöllur á Sauðárkróki. í
Tímagreininni sagði Þórarinn m.a.:
„Hér er vafalítið mál á ferð, sem
vert er að þjóðin fari að ræða en
láti ekki liggja í þagnargildi. Öll rök
benda til þess, að hér geti orðið um
annað og meira en varaflugvöll að
ræða, ef til framkvæmda kæmi.“
Það er rík ástæða til að stjóm-
málamenn úr öllum flokkum taki
þessi orð Þórarins sem hvatningu
til að fara að reyna af alvöru að
ná samstöðu um sjálfstæða stefnu
íslendinga í öryggis- og vamarmál-
um. En því miður gera viðbrögð
Steingríms Hermannssonar forsæt-
isráðherra við vamaðarorðum
Þórarins ekki tilefni til bjartsýni;
það er ekki að sjá að íslensk stjóm-
völd hafi dregið nokkum lærdóm
af hvalamálinu og „Rainbow-mál-
inu“ svokallaða.
Er Steing-rímur
svona mikið barn?
í samtali við Albert Jónsson
fréttamann ríkisútvarpsins lýsti
Steingrímur Hermannsson því ný-
verið yfír að það að ræða við
Atlantshafsbandalagið um hugsan-
lega þátttöku þess væri eingöngu
komið til af því að þar væri fram-
kvæmdasjóður sem hefði veitt fé
til framkvæmda sem ekki væm
hemaðarlegs eðlis, svo sem til vega
í Norður-Noregi. Ábending hefði
komið frá NATO um að það kynni
að vera hægt að fá fé úr þessum
sjóði í varaflugvöll hér ef hervélar
bandalagsins gætu notað hann í
neyðartilvikum. Afstaða ríkisstjóm-
arinnar væri sú að ef af þessu yrði
þá yrði flugvöllurinn algerlega und-
ir stjóm íslendinga og afnot
vamarliðsins myndu eingöngu eiga
við neyðartilfelli; alls ekki yrði um
herflugvöll að ræða. Hér eiga við
orð Þórarins Þórarinssonar: „ís-
lendingar em tæplega þau böm,
að þeir láti sér til hugar koma að
slíkt mannvirki og fullkominn vara-
flugvöllur fyrir Keflavíkurflugvöll
verði látið vamarlaust, eftir að hon-
um hefur verið komið upp.“ Er
Steingrímur svona mikið bam?
Mannvirkjasjóður NATO hefur
aldrei fjármagnað neinar vegafram-
kvæmdir í Norður-Noregi sem ekki
em hemaðarlegs eðlis. Ef sjóðurinn
leggur fé í flugvallargerð þá verður
sá flugvöllur ekki „algerlega undir
stjóm íslendinga". Bandarískar
heimildir hafa allt aðra sögu að
segja en Steingrímur Hermannsson
hvers vegna áhugi er á því að gera
„varaflugvöll" við Sauðarárkrók.
Stefnt að því að
geta háð kjarnorku-
styrjöld með „hag-
kvæmum árangri“
Herflugvöllur á Sauðárkróki og
aðrar hemaðarframkvæmdir
Bandaríkjanna og NATO hér á landi
verða að skoðast í ljósi hemaðar-
stefnu Bandaríkjanna almennt en
sérstaklega þó stefnu þeirra í sjó-
hemaði hér í Norðurhöfum.
Samkvæmt leyniskjali „Defense
Guidance 1984—1988“, sem banda-
ríska stórblaðið New York Times
birti 30. maí 1982, er meginmark-
mið Bandaríkjanna eftirfarandi: „Ef
fæling bregst og allsheijarkjam-
orkustytjöld við Sovétríkin hefst,
verða Bandaríkin að geta borið sig-
ur úr býtum og neytt Sovétríkin til
að hætta átökum samkvæmt þeim
skilmálum sem Bandaríkin setja."
Að mati margra áhrifamanna í
Bandaríkjunum og Vestur-Evrópu
var þessi yfírlýsing talin marka al-
gjört fráhvarf frá fælingarstefnun-
inni svokölluðu, þ.e. hótun um
gagnkvæma gjöreyðingu ef Sovét-
ríkin réðust á NATO-ríki, sem
NATO-leiðtogar guma af að hafi
tryggt frið í 40 ár; hér væri beinlín-
is stefnt að því að sigra „veldi hins
illa“ í allsherjarkjamorkustytjöld ef
ekki vildi betur.
Til að geta náð þessu markmiði
hefur vígvæðing Bandaríkjanna
miðast við það sem kallað er „auk-
in geta til að heyja styijöld" (incre-
ased war-fighting capability) eða
m.ö.o., stefnt er að umframgetu
(overkill) á öllum sviðum vígbúnað-
ar svo að tryggt sé að nægilegur
hluti herafla Bandaríkjanna komist
af og geti „sigrað" Sovétríkin. í
þessu skyni er t.d. stjömustríðs-
áætlunin gerð, í samræmi við þessa
stefnu er verið að byggja upp 600
skipa flota, dreifa flotahöfnum og
öðmm herstöðvum á fleiri staði, búa
til hreyfanlega eldflaugapalla eða
styrkja eldflaugasíló, leggja vara-
flugbrautir fyrir herflugvelli og af
þessum sökum er unnið að því að
styrkja stjóm- og eftirlits- fjar-
skipta- og njósnakerfi Bandaríkja-
hers. Hér á íslandi birtist þessi
stefna í nýjum ratsjárstöðvum,
sprengiheldum flugskýlum, sér-
staklega styrktri stjómstöð, stór-
auknu olíubirgðarými í Helguvík og
nú síðast áformum um „varaflug-
völl“ við Sauðárkrók.
„Við verðum að ...
steypa Island“
Grundvallarstefna Bandaríkja-
flota í Norðurhöfum er: „Hernaðar-
yfírburðir, einkum á sjó og í lofti;
yfír, á og undir yfirborði sjávar á
svæðum eins og Noregshafí, Græn-
lands — Islands — Noregs-hliðinu,
samgönguleiðum yfír Norðurhöf og
Atlantshaf og á Mið-Atlantshafi.“
Ekki er lengur um fasta vamarlínu
í hinu svokallaða GIUK-hliði að
ræða heldur felst „vörnin" í sóknar-
aðgerðum sem miða að því að eyða
sovéska Norðurflotanum sem næst
flotastöðvum hans á Kolaskaga ef
til átaka kemur. Fremst munu fara
bandarískir árásarkafbátar og kaf-
bátaleitarflaugvélar héðan frá
íslandi og Bretlandseyjum sem eiga
að gera út af við kafbátaflota Sovét-
manna norður í Barentshafi. Síðan
fylgja í kjölfarið samræmdar að-
gerðir flugsveita frá íslandi, Bret-
landseyjum og Noregi undir stjóm
AWACS-flugvéla. Þessar flugsveit-
ir eiga að eyða sem mestu af
sovéska flugflotanum, helst áður
Vigfús Geirdal
„Herflugvöllur á Sauð-
árkróki og aðrar
hernaðarf ramkvæmdir
Bandaríkjanna og
NATO hér á landi verða
að skoðast í ljósi hern-
aðarstefnu Barida-
ríkjanna almennt en
sérstaklega þó stefnu
þeirra í sjóhernaði hér
í Norðurhöfum.“
en hann kemst í loftið. Á þriðja
stigi þessara aðgerða er talið óhætt
að flórir flugmóðurskipaflotar sigli
norður fyrir ísland, tryggi alger
yfirráð á þessu hafssvæði og hefji
árásir á sovéskt landsvæði. Að
síðustu siglir floti landgönguliðs-
skipa upp að ströndum Norður-
Noregs og Kolaskaga og hersveitir
munu ráðast á land. Meðan þessu
öllu fer fram er jafnframt gert ráð
fyrir að gífurlegir liðs- og birgða-
flutningar eigi sér stað yfir Atlants-
hafíð til að efla herstyrk NATO í
Mið-Evrópu.
Ef sóknarstefna Bandaríkjanna
á að vera framkvæmanleg verður
Bandaríkjaher að hafa tryggt bak-
land á íslandi og öðmm eylöndum
í Norður-Atlantshafí. Vegna stór-
aukinna vegalengda, sem sóknarað-
gerðimar hafa í för með sér, er t.d.
ekki lengur hægt að tryggja hem-
aðarlega yfírburði í lofti með
flugvélum sem gerðar em út frá
herstöðvum í Bandraíkjunum.
Hemaðarframkvæmdir hér á landi
og þó einkum hinar nýju langdrægu
F-15C-ormstuþotur gegna vissu-
lega hlutverki í framkvæmd þessar-
ar stefnu. „Við verðum að steypa
Noreg, steypa ísland," sagði James
Watkins, aðmíráll og þáverandi
yfírmaður Bandaríkjaflota, í mars
1984, er hann og John Lehman,
flotamálaráðherra Bandaríkjanna,
lýstu hinni nýju sóknarstefnu
Bandaríkjaflota fyrir hermálanefnd
öldungadeildar Bandaríkjaþings.
Við sama tækifæri kom fram að
einn nefndarmanna, Sam Nunn,
sem nýtur sérstakrar virðingar
vegna þekkingar sinnar á vígbúnað-
armálum, taldi þessa stefnu vera
feigðarflan.
Hvers vegna herf lug-
völl við Sauðárkrók
Með hliðsjón af þessum hernað-
aráformum er auðvelt að sjá hvers
vegna Bandaríkjaher vill „varaflug-
völl“ við Sauðárkrók:
1. Sauðárkrókur er sem svarar
15—20 mínútna flugi nær „ógn-
inni“ en Keflavíkurflugvöllur ef
miðað er við F-15-ormstuþotur.
Aðstaða fyrir ormstuþotur á Sauð-
árkróksflugvelli myndi geta sparað
Bandaríkjaher töluvert eldsneyti,
hægt yrði að fara styttri eftirlits-
ferðir og einnig yrði mögulegt að
bregðast skjótar við aðvömnum
ratsjárstöðva og AWACS-véla. Það
nöturlega er að aukin „stríðsgeta"
Keflavíkurstöðvarinnar gerir hana
um leið að mikilvægara skotmarki
og því er allt í einu komin „þörf“
á öðrum flugvelli, framvarðarstöð,
til að vetja hana.