Morgunblaðið - 03.12.1986, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1986
Erlendur Jónsson
Ármann Halldórsson. HRAFN Á
HALLORMSSTAð. Örn og Örl-
ygur hf. Reykjavík, 1986.
ȃg er kokkteill af Longum og
Beckum í móðurættina og blandan
styrkt með útskagafólki út af Há-
karla-Bjama,« segir Hrafn á
Hallormsstað. Hrafn ólst upp í glað-
væru en nokkuð svo óbeisluðu
umhverfi austur á Reyðarfirði —
nema þegar hann var í sveit, þá
fékk orka drengsins útrás í vinnu.
Tilbreyting gafst í naumara lagi —
nema sú sem hver og einn skapaði
sér sjálfur. Endirinn varð sá að
Hrafn réðst sem kyndari »við Hús-
mæðraskólann á Hallormsstað
haustið 1932 og auk þess átti ég
að læra eitthvað.« Þar með var
lífstefnan ráðin og undirstaðan lögð
að heiti þessarar bókar. Því síðan
hefur sögumaður einatt verið »við-
flæktur« Hallormsstað svo gripið
sé til orðs upp úr bókinni.
Skrásetjarinn hefur eftir sögu-
manni að hann telji sig varla hafa
átt »svo reynsluríka ævi að ævisögu
sé verð, en hins vegar hafi hann
lifað býsna merkilega tíma og sé
því æskilegt að fjalla meira um þá
en eigin lífshlaup.« — Þetta er hóg-
værlega, en víst alveg réttilega
mælt. Þegar öllu er á botninn hvolft
er mestur veigur í þeirri frásögn-
inni þar sem sögumaður lýsir
almennt daglegu lífí á sínum yngri
árum. Til dæmis er í einum kaflan-
um sagt frá einum degi hjá
dæmigerðri bændafjölskyldu áður
en stríð og hemám höfðu umbylt
lifnaðarháttum á landi hér. Að
mínum dómi er sú lýsing merkile-
gust fyrir þá sök að þar er farið
ofan í hversdagsleg smáatriði sem
fæstum þykja frásagnarverð en
gefa þó best til kynna, þegar á
heildina er litið, hvemig lífinu var
lifað fyrrum — og má því heita ís-
landssagan í sinni einföldustu
mynd!
Þá segir Hrafn frá merkispersón-
um ýmsum sem hann hefur kynnst
á lífsleiðinni, þeirra á meðal Gunn-
ari Gunnarssyni og Þórbergi
Þórðarsyni. Gunnar stóð á hátindi
frægðar sem rithöfundur þegar
hann fluttist heim og hóf búskap á
Skriðuklaustri. En ég ræð af frá-
sögn Hrafns að Gunnar hafi líka
þótt góður granni í héraði. »Það
fannst mér einkennilegt með mann
sem jafnan sat við skriftir, að hann
skyldi hafa slíkt gaman af spilum,«
segir Hrafn.
Þegar Þórbergur dvaldist á Hall-
ormsstað, vikutíma, sátu þeir yfir
koníaksglasi kvöld hvert, hann og
Hrafn. Margt bar á góma: »Eitt af
því sem Þórbergur talaði um var
Stefán frá Hvítadal. Hann sagði að
ríkið hefði átt Hvítadal, og það
hefði verið búið að byggja honum
WIKA
Þrýstimælar
Allar stæröir og geröir
SöycflMygjtyir
<& ©@.
Vesturgötu 16, sími 13280
út. Hann átti að fara um vorið, en
þá bara dó hann svo það þurfti
ekki að bera hann lifandi út.«
Hér hefur eitthvað skolast til því
Stefán bjó ekki í Hvítadal þótt hann
kenndi sig við þann bæ heldur í
Bessatungu.
Þó Hallormsstaður sé ekki beint
í þjóðbraut hefur lengst af verið
þar mannmargt: húsmæðraskóli á
vetrum en gistihús á sumrum.
Hrafn segir enga skólasögu í bók
þessari. En þó má sitthvað ráða af
frásögn hans um skólabrag austur
þar. Til að mynda hversu hús-
mæðraskólo var í fyrstunni sniðinn
eftir hinum gömlu íslensku stór-
heimilum þar sem hvaðeina miðað-
ist við sjálfsþurftarbúskap og
heimilisiðnað. Þetta telur Hrafn að
hafi komið sér vel í kreppunni.
Rödd að austan
Bókmenntir
en blaðsíðutalið bendir til, letur
smátt og mikið á hverri síðu) að
textinn virðist nokkuð hraðunninn
og framlag skrásetjara annars veg-
ar en sögumanns hins vegar fremur
laustengt og ruglingslegt. Ein um-
ritun hefði getað bætt textann.
Ofarlega á bls. 58 stendur t. d.:
»Yfirleitt kenndi hann í fyrirlestrum
og var sérlega vel til slíkrar kennslu
fallinn ... « Og neðar á sömu síðu
um sama mann: »Benedikt kenndi
mikið í fyrirlestrum og var ákaflega
vel til þess fallinn.« — Svona lagað-
ar endurtekningar skrifast á reikn-
ing skrásetjara.
Að öllu samanlögðu tel ég mat
sögumanns rétt: Það sem hann seg-
ir frá sjálfum sér felur ekki í sér
mikið meira en margur hefur áður
sagt í ótal endurminningum af svip-
uðu tagi. Lýsingar Hrafns á dag-
legu lífi og lifnaðarháttum almennt
í heimahögum eru á hinn bóginn
með ágætum og skipa bók þessari
ofan við meðallag í sínum flokki.
Á stríðsárunum tók lífsmynstrið
að breytast og hlaut þá margt, sem
áður taldist gott og gilt, að dæmast
til úreldingar. Sérhæfðar starfs-
greinar urðu til á Héraði þar sem
áður hafði verið hreinræktað bæn-
dasamfélag. Heimilin urðu fámenn-
ari og þurftu ekki lengur að vera
sjálfum sér nóg í sama skilningi og
áður.
Þá er það pólitíkin: Með Rússum
í tvennum skilningi heitir einn
kaflinn. Þar segir Hrafn frá því er
hann þá boð til Sovétríkjanna 1972.
Síðan hefur að vísu mikið vatn run-
nið til sjávar. En málstaðurinn er
hinn sami: »Stjómin í Afganistan
er búin að breyta mörgu og fram-
kvæma ótrúlega hluti þrátt fyrir
þennan ófrið. Hvað mundi gerast
þar nú ef Rússar hyrfu þaðan?
Bandaríkin yrðu varla ráðalaus að
styrkja afturhaldið þar til valda og
eyðileggja þann árangur sem
stjómin í Kabúl hefur náð.» — Þetta
segir Hrafn. Hreinskilnina skyldi
Hrafn á Hallormsstað
ekki lasta hvað sem öðm líður.
Það kann að stafa af lengd þess-
arar bókar (hún er snöggtum lengri
PHILCO A HORKUGOÐU VERÐI.
ÞVOTTAVÉL FYRIR KR. 28.450,-*
OG ÞURRKARINN FYRIR KR. 19.370,-*
Philco 421 þurrkarinn.
Philco þurrkarinn tekur 5 kg af þurrþvotti
sama magn og þvottavélin. Hann er
einfaldur í notkun; þú velur á milli 3
sjálfvirkra þurrkkerfa sem henta öllum
tegundum þvottar. Þurrktími getur
varaö allt aö tveimur klst. auk átta
mínútna kælingar í lok þurrkunar.
Philco w 393 þvottavélin.
Ytri belgurinn sem er úr ryðfríu stáli gerir
Philco aö enn betri og öruggari
þvottavél en áöur. Vélin vindur með
allt aö 1000 snúninga hraöa á mínútu.
Hún hefur stóran þvottabelg og tekur
inn á sig bæöi heitt og kalt vatn.
Þannig sparast umtalsverö orka.
Hægt er að láta þurrkarann standa ofan á þvottavélinni
- það sparar þér dýrmætt rými og eykur vinnuhagræði.
Á vélunum er öryggisbúnaður sem tryggir þér betri endingu og lægri viðhaldskostnað.
Að síðustu má ekki gleyma að vélarnar heita Philco
og eru frá Heimilistækjum. Það talar sínu máli: Traust nöfn, sanngjarnt verð og örugg þjónusta.
Láttu Philco skila þér þvottinum hreinum og þurrum - engar snúrur, engar áhyggjur.
Við erum sveigjanlegir í samningum.