Morgunblaðið - 03.12.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1986
25
+
!
I
I
I
!
4-
það í meiri alvöru en oftast áður
en láta þorra gömlu húsanna í mið-
bænum víkja. En við sem höfum
býsnast á fátækum forfeðrum að
nota skinnbækur i skó og klæði
hljótum að spyija hvort við köstum
menningarverðmætum á glæ með
niðurrifí þessara húsa.
Áður en lengra er haldið þarf að
athuga hvort húsin séu sérstök að
einhverju leyti sökum upprunalegs
stíls og byggingarsögu. Hvenær
voru þau reist og hveijir voru höf-
undar þeirra og smiðir? Vitna þessi
hús um merka atburði í byggingar-
sögunni eða almennri tæknisögu?
Sýna þau e.t.v. séríslenska þróun?
Eru þau til vitnis um framfarir á
ákveðnu skeiði í hagsögulegum
skilningi, kannski vitnisburður um
þáttaskil í atvinnu- og hagsögu?
Hveijir áttu heima í húsunum og
eru einhver ummerki til vitnis um
veru þeirra? Hvaða starfsemi hefur
farið fram í húsunum og má sjá
einhver merki hennar?
III
Húsið í Lækjargötu 8 minnir með
lofthæð sinni og miklum kvisti á
nýja tíma t byggingarsögunni. Af
þeim sökum einum ætti að sýna því
sóma. Og auðvitað ætti að nægja
því til varðveislu að það er orðið
meira en aldargamalt, er á upp-
runalegum stað, var vel vandað í
upphafi og við það tengdar minn-
ingar um merkisfólk. Varðveitt hús,
reist fyrir 1900, eru fá og þarf að
gefa sérstakan gaum af þeirri
ástæðu einni. Og það eykur varð-
veislugildi hússins í Lækjargötu 8
að til eru dagbækur Jónasar Jónas-
sens sem lýsa daglegu lífí þar á
bilinu 1870-1910.
Margir meta tilverurétt gamalla
húsa eftir því hvort þau falla vel
inn í umhverfi sitt. Leitun mun að
gömlum húsum í miðbænum sem
falla betur að umhverfi sínu en
húsin við Skólabrú, fyrir austan
dómkirkjuna. Þau mynda sam-
Lækjargata 8 og Skólabrú.
ræmda heild. Verði núverandi húsi
í Lækjargötu 8 kippt burt raskast
heildin nema þá að annað álíka hús
komi í staðinn en ekki er ætlunin
að svo verði.
Skipuleggjendur ætla hins vegar
að láta standa húsið á hominu við
Skólabrú að sunnanverðu, Lækjar-
götu 10, sem er sambærilegt hús
að stærð og lögun. En húsið Lækj-
argata 10 er ekkert mikilvægara
fyrir heildina og samræmið en
Lækjargata 8. Hefur heildarskipu-
leggjendum sést yfir þetta? Líklega
ræður tillögum þeirra að húsið
Lækjargata 10 hefur ekki verið
afskræmt eins og Lækjargata 8.
En þessu húsi Jónasar Jónassens
má auðveldlega bjarga; til þess
þarf aðeins lýtalækna sem kunna
til verka — og nokkurt fé.
IV
Dr. Jónassen bjargaði mörgum
sjúkum fátæklingi og krafðist ekki
þóknunar en ávann sér virðingu,
vináttu og þakklæti Reykvíkinga.
Húsvemdunarsinnar vinna langt í
frá eins göfugt, merkt og fómfúst
björgunarstarf. En þeir hafa bjarg-
að húsum á Torfunni með óeigin-
gjamri baráttu sem flestir munu
kunna að meta. I ár er barist fyrir
varðveislu þeirra umhverfis- og
menningarverðmæta sem fólgin em
í gömlum húsum í Kvosinni. Eg hef
beint athyglinni að húsinu í Lækjar-
götu 8 og umhverfi þess og þykir
hér skýrt dæmi um verðmæti sem
kastað muni verða á glæ, fari svo
fram sem horfir. Ég skora á ráða-
menn að fara þá leið í endurreisn
gamla miðbæjarins að reyna að
halda í sem mest af gömlu svip-
móti hans. Látum Torfuna gefa
tóninn, gerum upp bestu og merk-
ustu timburhúsin í Kvosinni!
Höfundur er sagnfrseðingur og
starfsmaður stofnunar Áma
Magnúasonar.
Sauma-
handbók
BÓKAÚTGÁFAN Óðinn hefur
sent frá sér Saumabókina — sem
er þýsk að uppruna, unnin af
sérfræðingum fyrir timaritið
Neue Mode en þýðandi bókar-
innar er Fríður Ólafsdóttir,
lektor í handmenntum.
í fréttatilkynningu frá útgef-
anda segir að í bókinni sé útskýrt
nákvæmlega, hvemig öll vinna við
snið og saumaskap fer fram.
„Næstum hveiju atriði fylgir
vinnuteikning sem sýnir greinilega
hvað gert er hveiju sinni. M.a. eru
nákvæmar leiðbeiningar um: mál-
töku, sniðningu, mátun, kraga,
ermar, vasa, klaufar, falda, fóður,
hnappagöt, herrabuxur, dömubux-
ur, rennilása, breytingar á sniðum,
meðhöndlun mismunandi efna,
hvemig saumað er úr leðri o.m.fl.“
Saumahandbókin er 154 blað-
síður og prentuð í prentsmiðjunni
Eddu.
skatttekjur ríkisins frá þvi að vera
um 15.500 milljónir króna fyrir
söluskatt í rúmlega 18.000 milljónir
fyrir virðisaukaskatt ætti að nægja
til þess, að flestir hugsandi menn,
a.m.k. þeir, sem ekki aðhyllast
öfgastefnumar til vinstri í stjóm-
málum, fari að ókyrrast. Hér er
verið að auka ríkisumsvifín um
meira en 5% á einu bretti. Hvergi
er minnst á að fella niður alls kyns
smáskatta svo sem launaskatt, sér-
stakan skatt á verzlunar- og skrif-
stofuhúsnæði og margt fleira, t.d.
jöfnunargjald á innfluttar vörur.
Það sem nánast allar vörur og
þjónusta verða háð virðisaukaskatti
kemur hann til með að virka sem
verðsprengja í þjóðfélaginu. Öll
matvara hækkar að meðaltali um
10% og var þó ekki á bætandi. Með
loðnum heimildum um auknar nið-
urgreiðslur á landbúnaðarafurðum,
sem fylgja frumvarpinu, er gert ráð
fyrir að milda áhrif skattsins. Hér
má lesa út úr frumvarpinu og grein-
argerðinni með því, að þetta eigi
fyrst og fremst við hefðbundnar
afurðir, svo sem lambakjöt og
mjólkurafurðir. Sem sagt lamba-
kjötið skal í þig hvort sem þér líkar
betur eða ver.
Ekki verður betur séð en virðis-
aukaskatturinn kæfi þann vaxtar-
brodd, sem hefur verið í
ferðamannaþjónustu hin seinni ár.
Hótelherbergi hækka um 24% í
verði og ekki verður ódýrara að
fara út að borða. Ekki er minnst á
að gefa erlendum ferðamönnum
kost á að fá virðisaukaskattinn end-
urgreiddan eins og gerist í flestum
nágrannalöndum okkar. Er ég
hræddur um, að þeir muni fóma
höndum og flýja sem fætur toga.
Virðisaukaskatturinn mun inn-
heimtast betur segja menn. Vitað
er, að margir svíkjast undan núver-
andi söluskatti. Hafa flestir borgar-
ar þessa lands tekið þátt í því á
einn eða annan hátt. Sannleikurinn
er sá, að sömu aðilar eiga nákvæm-
lega jafnhægt með að svíkjast
undan virðisaukaskattinum og
verður lítil breyting þar á nema til
hins verra. Aukin skattheimta ríkis-
ins kallar nefnilega á aukin skatt-
svik.
Lokaorð
Hvað er til bragðs? Vonandi
þvælist þetta frumvarp fyrir þing-
inu í vetur og dagar uppi. Eftir
kosningamar koma vonandi nýir
menn, sem hafa víðari sjóndeildar-
hring en nú gerist hjá mörgum
alþingismönnum. Áreiðanlega
finnast miklu einfaldari leiðir til
þess að bæta söluskattskerfið og
skattheimtu ríkisins í heild sinni.
Til dæmis má skoða betur þá hug-
mynd að innheimta söluskatt af
öllum innfluttum vörum í tolli. Með
nýjum lögum um tollkrít ættu
helztu mótbárur verzlunarmanna
gegn söluskatti í tolli að vera á
burt. Talið er, að veruleg aukning
verði á skatttekjum ríkisins vegna
þessa. Því mætti fella niður sölu-
skatt af allri þjónustu og losna
þannig við hugtakið söluskattssvik.
Væntanlega yrði þó að láta innlenda
framleiðslu vera söluskattsskylda
vegna erlendra verzlunar- og tolla-
samninga.
Báknið burt voru einkunnarorð,
sem ég tók heilshugar undir á sínum
tíma. Þau virðast nú hafa breytzt
í kerfið kyrrt hjá þeim, sem hafa
þokazt upp stjómmálastigann.
Höfundur er prófessor við
Háskóla íslands.
CROSFIELD
645IE
LASER
LYKILLINN AÐ VANDADRI
LITPRENTUN
MYNDAMÓT HF.
Eftirmáli regndrop-
anna eftir Einar Má
Guðmundsson
„Frásagnarsnilld og heims-
sköpun."
Páll Valsson í Þjóðviljanum.
„Kröftugur skáldskapur og
mögnuð orðlist bera uppi
þessa sögu.“
Gunnlaugur Ástgeirsson í
Helgarpóstinum.
Góð bók
Einar Már Guðmundsson
EFTIRMALI
REGNDROPANNA