Morgunblaðið - 03.12.1986, Side 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1986
Modelsmíði er heUlandl tó;
fólkl á öllum aldrl.
Vönduðu plastmódelln frá
Flugvélar, bílar, mótorhjól,
mögulegum gerðum og etœrðum.

etundað er af .....smmmmmmi......—
TÓmSTUnDflHUSIÐ HP
og húa í öllum LBugauegilSi-Renkiauik »21901
"..................................
númeb
69-11-00
Auglýsingar 22480
Aígreiðsla 83033
Þurfa einkaskólar á
rangtúlkun að halda?
eftirSigþór
Magnússon
Á undanfömum misseram hefur
Morgunblaðið verið ötult við að
birta greinar um skólamál. Mikill
fengur er í auknum blaðaskrifum
um skólamál ef til þeirra er vand-
að. Kennarar og annað starfsfólk
skóla þurfa aðhald og uppörvun svo
íslenskir skólar geti orðið sem best-
ir. Því miður hefur nokkuð skort á
vandvirkni og sannleiksást í ýmsum
þeim skrifum sem birst hafa að
undanfömu. Ekki er alltaf við dag-
blöðin að sakast þar sem greinahöf-
undar era misjafnir. Hitt er verra
þegar blað birtir gagnrýnislaust
fréttir af niðurstöðum könnunar og
túlkar þær á vafasaman hátt. Svo
er um þær fréttir sem hér verða
gerðar að umtalsefni. Ef blaðamenn
Morgunblaðsins þekkja ekki nægi-
lega vel til skólamála ætti stjóm
blaðsins að ráða sérstakan mann í
svo mikilvægan málaflokk.
í Morgunblaðinu 21. nóv. síðast-
liðinn birtust tvær litlar greinar sem
báðar gefa í skyn mun meira en
hægt er að standa við. Fyrirsagnir
þessara greina vora „Foreldrar telja
einkaskóla betri en ríkisskóla" og
„Einkaskólar betri en ríkisskólar
að mati foreldra". í báðum greinun-
um er fjallað um könnun sem dr.
Bragi Jósepsson dósent við KHÍ
framkvæmdi í grannskólum
Reykjavíkur árið 1985. Könnunin
náði eingöngu til kennara og að-
standenda sjö ára bama í Reykjavík
umrætt ár. Því er mjög varhuga-
vert að túlka „niðurstöður" hennar
jafn almennt og hér er gert. Auk
þess er ýmislegt í framkvæmd þess-
arar könnunar vafasamt, því miður.
Það er einkum þrennt í tengslum
við umræddan fréttaflutning sem
ég vil gera að umtalsefni.
í fyrsta lagi er um að ræða sam-
anburð á áliti foreldra og kennara
sjö ára bama á starfsemi tíu grann-
skóla í Reykjavík. Því er útilokað
að alhæfa um skóla (alla árganga
og alla grunnskóla) út frá niður-
stöðum könnunarinnar. (Sjá töflu).
í öðru lagi er aðeins einn skóli,
ísaksskóli, borinn saman við níu
aðra skóla í Reykjavík. Því er mjög
hæpið að tala um einkaskóla í fleir-
tölu þegar einungis er átt við
ísaksskóla.
í þriðja lagi er full ástæða til að
könnunin nær til speglar engan
veginn raunveralegt hlutfall milli
þessa flokka. Þannig era foreldrar
22,72% nemenda í ísaksskóla
spurðir álits en aðeins foreldrar
2,2% nemenda í Árbæjarskóla og
engir foreldrar bama úr tíu skólum
af tuttugu sem könnunin á að ná
er það kokgleypt að Isaksskóli sé
einkaskóli. Eg býst við að flestum
landsmönnum detti Tjamarskóli
fyrst í hug þegar nefndur er einka-
skóli. í viðauka B „Um einkaskóla
(Heimildir)" í skýrslu dr. Braga
vitnar hann einungis í „Blaðagrein-
ar, viðtöl og fréttir um Tjamar-
skóla..(Bls. 155 í skýrslunni).
Ekki vil ég ætla dr. Braga að hafa
ætlað að villa um fyrir mönnum
með því að flokka ísaksskóla sem
einkaskóla. Það er hins vegar ljóst
að Tjamarskóli og ísaksskóli starfa
á gjörólíkum skólastigum. Af þeirri
ástæðu er öll yfirfærsla á afstöðu
til annars þeirra afar hæpin. Þá
verður það að teljast nokkuð vafa-
Sigþór Magnússon
benda á að ýmislegt í könnuninni
orkar tvímælis og því nauðsynlegt
að túlka hana og niðurstöður henn-
ar með mikilli varúð.
Um samanburð
á skólum
í annarri fyrirsögninni er orðið
einkaskóli notað í fleirtölu en slíkt
er afar villandi þar sem könnunin
náði einungis til annars tveggja
grannskóla í Reykjavík sem dr.
Bragi telur einkaskóla. Þó frétta-
maður blaðsins bendi lesendum á
að átt er við einn skóla gerir hann
sig engu að síður sekan um að tala
um einkaskóla í fleirtölu: „Náms-
árangur bama í öðram greinum en
þessum þremur er betri að mati
foreldra bama í einkaskólum en
að mati foreldra bama í almennum
grannskólum ...“ (Mbl. 21. nóv.
bls. 2, leturbreyting mín). Blaða-
maðurinn lætur hér að því liggja
að bera megi skólana almennt sam-
an á grandvelli þessarar könnunar.
Athugum nánar af hvetju slíkur
samanburður stenst ekki.
Dr. Bragi skiptir skólum
Reykjavíkur í fjóra flokka. Um þá
flokkun má deila, hvers vegna er
t.d. Æfingaskóli KHÍ talinn til op-
ins skóla en ekki nýs eða eldri
skóla. Hins vegar er ljóst af eftirfar-
andi töflu að það úrtak sem
tn og meta. Einkaskólar: Skóli ísaks Jónssonar Landakotsskóli Fjöldi nemenda i skólanum: 1984—'85 484 143 Þátttaka í könnun dr. B J. 110 0 % afheild: 22,72 0
Alls: 627 110 17,54
Opnir skólar: Æfinga- ogtilraunask. KHÍ 393 23 5,85
Fossvogsskóli 400 49 12,25
Vesturbæjarskóli 291 47 16,15
Alls: 1084 119 10,97
Eldri skólar: Austurbæjarskóli 474 53 11,18
Álftamýrarskóli 393 0 0
Breiðagerðisskóli 305 0 0
Hlíðaskóli 449 24 5,34
Hvassaleitisskóli 375 0 0
Langholtsskóli 637 0 0
Laugamesskóli 529 44 8,31
Melaskóli 803 0 0
Vogaskóli 268 0 0
Alls: 4433 121 2,72
Nýir skólar: Fellaskóli 1041 0 0
Hólabrekkuskóli 1103 0 0
Seljaskóli 1296 45 3,47
Breiðholtsskóli 784 44 5,61
Árbæjarskóli 942 21 2,1
Ölduselsskóli 901 0 0
AJls:
6067
110
Tafla yfir fjöida nemenda í grunnskólum Reykjavíkur sem könnun
dr. Braga Jósepssonar náði til, fjölda þeirra nemenda í 7 ára bekk
er könnunin náði til og hve mörg prósent þeir eru af heildarnemenda-
fjölda hvers skóla. í töflunni koma einnig fram heildartölur hvers
flokks.
Hér má sjá að könnunin nær til
afskaplega lítils hluta nemenda í
grannskólum Reykjavíkur og er
engan veginn hægt að alhæfa um
alla skóla út frá könnuninni. Það
er auk þess ekki yfirlýstur tilgang-
ur dr. Braga heldur að bera saman
viðhorf foreldra og kennara 7 ára
bama.
Er ísaksskóli
einkaskóli?
í kynningu blaðsins á könnuninni
samt að kalla ísaksskóla einkaskóla
þó svo að hann falli undir 75. gr.
grannskólalaga, sem fjallar um
einkaskóla en síðasta málsgrein
þeirrár greinar hljóðar svo: „Ekki
eiga einkaskólar kröfu tl styrks af
almannafé." Ríkið greiðir kennur-
um ísaksskóla laun en annar
rekstur er að mestu greiddur af
foreldram.
Þegar ísaksskóli er borinn saman
við aðra skóla verður að hafa í
huga að nemendur hans era á aldr-
inum 5 til 8 ára og hann er eini
skólinn sem athugunin nær til sem
einungis er með kennslu á yngstu
stigum grannskólans. Kennarar
skólans sérhæfa sig í kennslu
ákveðins aldurshóps en skipta ekki
um aldurshópa árlega eins og flest-
ir kennarar annarra grannskóla.
Endumýjun í kennaraliði skólans
er hæg og því ríkir mikill stöðug-
leiki í skólanum. Þessir þættir
greina ísaksskóla jafnvel frekar frá
öðram grunnskólum en það að for-
eldrar greiði nokkuð hærra gjald
til hans en annarra skóla. í formála
könnunarinnar er ekki getið um
þessa sérstöðu ísaksskóla.
Um aðferðir
Því miður er könnun dr. Braga
ekki sannfærandi. Ég tel því skylt
að nefna dæmi um nokkra þætti
sem valda því að könnunina verður
að skoða vandlega og draga álykt-
anir með varúð:
a) Foreldrar era spurðir í aprílmán-
uði 1985 en kennarar sex
mánuðum síðar, þ.e. í október í
upphafi nýs skólaárs. Allir sem
þekkja til skóla vita að hér er
um gjörólík tímabil að ræða.
Niðurstöður spumingalistanna
era síðan lagðar að jöfnu við
samanburð á áliti foreldra og
kennara.
b) Nokkuð skortir á að höfundur
skilgreini hugtök nægilega vel.
Má þar nefna hugtökin „einka-
skóli“, „opinn skóli“, „eldri
skóli“ og „yngri skóli“.
c) Of margar spurningar era
tvíhleyptar, þ.e. spurt er um tvo
óiíka (en þó skylda) þætti í sömu
spumingunni. Þar má t.d. nefna
spuminguna: „Telja foreldrar
sig fá glögga mynd af því hvem-
ig kennslunni og skólastarf inu
er háttað? (Bls. 16 í skýrslunni,
leturbreyting mín). Hér er verið
að spyija um tvo ólíka þætti þó
skyldir séu. Foreldrar geta feng-
ið haldgóðar upplýsingar t.d. í
fréttabréfí um skólastarfíð þó
svo þeir fái litlar sem engar
upplýsingar um hvemig kennsl-
unni sjálfri er háttað. Hér er
spurt um of mikið í einu.
d) Svarmöguleikar kennara og for-
eldra vora ekki hinir sömu.
Þannig áttu foreldrar að merlqa
við: já — nei — ekki viss — ann-
að svar en kennarar áttu hins
vegar að merkja við: mjög mikil
áhersla — mikil áhersla — nokk-
ur áhersla — lítil áhersla.
Höfundur svarar sjálfur við því
að bera saman svör foreldra og
kennara: „Við samanburð á for-
eldramati og kennaramati ber
því að hafa í huga að matið er
fengið á ólíkan hátt“. (Bls. 11 í
skýrslunni).
Ég læt þessi dæmi nægja um
könnunina sjálfa þó fleira mætti
tína til. Kennaraháskóli Islands hef-
ur því miður lagt hér nafn sitt við
vafasöm vinnubrögð.
Hvað er rangtúlkun?
Ég spyr í fyrirsögn þessarar grein-
ar, hvort einkaskóli þurfi á rang-
túlkun að halda. Því svo má
afskræma staðreyndir og jafnvel
niðurstöður vísindalegra rannsókna
að útkoman verði ósannindi. Ég tel
að hvorki ísaksskóli né aðrir skólar
í landinu þurfí á að halda könnun
eins og þeirri sem dr. Bragi Jóseps-
son gerði og því síður rangtúlkun
blaðamanns Morgunblaðsins. Það
er síst til framdráttar einkaskólum
að hagræða sannleikanum. Einka-
skólar sem og aðrir skólar í landinu
eiga að standa og falla með verkum
sínum og þeim á að veita aðhald
bæði af opinberam aðilum og þó
enn frekar af foreldram bamanna.
Við verðum að krefjast þess að
skólar geri vandlega grein fyrir því
hvemig þeir stuðla að námi bam-
anna og hafi sem best samstarf við
foreldra þeirra. Sem betur fer era
nú teikn á lofti um að íslenskir
skólar séu í sókn og að kennarar
geri sér fulla grein fyrir þeirri
ábyrgð sem þeir axla.
Foreldrar og ekki síður ijölmiðlar
eiga að veita þeim aðhald og stuðn-
ing á réttmætan og raunsæjan hátt.
Æsifréttamennska er ekki til fram-
dráttar íslenskri menningu og
menntun. íslenskir skólar þurfa
rannsóknar við en slíkar rannsóknir
verða að standast gagnrýna skoðun
svo hægt sé að taka mark á þeim.
Heimildir I. Morgunblaðið
21. nóv.
II. Nám og kennsla 7 ára
bama. Höfundur:
Bragi Jósepsson.
Útg. Skólaskrifstofa
Reykjavíkur 1986.
III. Lögumgrannskóla
(nr. 63/1974.)
Höfuadur er námsljóri i skólaþró-
unardeild menntamálariðuneytis-
ins.